Πρόκειται για την πρώτη αποστολή, η οποία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του δεύτερου πενταετούς προγράμματος υποβρύχιας έρευνας του ναυαγίου των Αντικυθήρων (2021-2025), την οποία το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη έχει την τιμή και τη χαρά να στηρίζει από το 2015, και διήρκεσε από την 1η έως την 10η Οκτωβρίου 2021.
Το νέο πενταετές ερευνητικό πρόγραμμα πραγματοποιείται από την Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή, υπό τη διεύθυνση της Δρος Αγγελικής Γ. Σίμωσι, προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ευβοίας, και του Lorenz E. Baumer, καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Γενεύης. Με βάση τα αποτελέσματα της φετινής έρευνας, θα καταρτιστεί λεπτομερές πρόγραμμα για τα έτη που θα ακολουθήσουν (2022-2025), σε συνεργασία με τους αρμόδιους και εμπλεκόμενους φορείς. Οι στόχοι της φετινής σύντομης αποστολής επιτεύχθηκαν στο μέγιστο βαθμό παρά τις εν μέρει δύσκολες καιρικές συνθήκες.
Η ερευνητική αποστολή επικεντρώθηκε στη λεπτομερή αποτύπωση του χώρου και στη δημιουργία ενός πλήρους φωτογραμμετρικού τρισδιάστατου μοντέλου του ναυαγίου σε υψηλή ανάλυση. Αυτό επιτρέπει αφενός μια πολύ ακριβέστερη ανάλυση της κατανομής των ευρημάτων στο υποθαλάσσιο έδαφος, η οποία είναι θεμελιώδης για την ακριβή αναπαράσταση της βύθισης του πλοίου τον 1ο αιώνα π.Χ., και αφετέρου την παρουσίαση ενός νέου εργαλείου αιχμής για τον ακριβή σχεδιασμό της περαιτέρω έρευνας.
Η διαδοχική ενσωμάτωση νέων και παλαιότερων ευρημάτων στο μοντέλο θα έχει ως αποτέλεσμα την πλήρη τεκμηρίωση του ναυαγίου. Επίσης, παρέχει την δυνατότητα για εικονική πρόσβαση στον χώρο ακόμη και μέσω του διαδικτύου. Η φετινή αποστολή, κατέγραψε επίσης, ένα μεγαλύτερο μέρος του περιβάλλοντος χώρου του ναυαγίου, παρέχοντας νέες και σημαντικές πληροφορίες που θα διερευνηθούν σε μελλοντικές αποστολές.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Παρά την πληθώρα των ευρημάτων που έχουν ανελκυστεί από το ναυάγιο από το 1900 μέχρι σήμερα, η πρόσφατη έρευνα των ετών 2014-2019 αποδεικνύει ότι η επιστημονική κοινότητα βρίσκεται στα πρόθυρα της αποκάλυψης και άλλων σημαντικών αρχαιολογικών τεκμηρίων που θα βοηθήσουν στην πληρέστερη κατανόηση του χώρου, απαντώντας καίρια ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα για περισσότερο από 100 χρόνια.
Σκοπός της έρευνας είναι η ολοκλήρωση της συλλογής των στοιχείων που είναι απαραίτητα για την εξαγωγή συμπερασμάτων σε σχέση με την ύπαρξη άλλων υπολειμμάτων του Μηχανισμού των Αντικύθηρων στο χώρο του ναυαγίου, με το φορτίο του ναυαγίου και το ίδιο το πλοίο που παραμένουν σκεπασμένα ως αποτέλεσμα κατολίσθησης, με την τυχόν σύνδεση του περίφημου ναυαγίου (ναυάγιο Α) με το δεύτερο ναυάγιο που έχει εντοπιστεί (ναυάγιο Β), καθώς και με τον αριθμό των ατόμων που επέβαιναν στο πλοίο του ναυαγίου Α. Εξίσου σημαντικός στόχος είναι η αποκάλυψη και περισυλλογή ευρημάτων, μεταξύ των οποίων ανθρώπινα σκελετικά υπολείμματα, τμήματα του πλοίου των Αντικυθήρων και του φορτίου του, τα οποία παραμένουν εκτεθειμένα και ευάλωτα σε πιθανές ανθρωπογενείς παρεμβάσεις και στη δυσμενή επίδραση του περιβάλλοντος.
Το σημαντικότερο εύρημα είναι ένα τμήμα ενός μαρμάρινου αγάλματος, το οποίο βρίσκεται παγιδευμένο κάτω από έναν ογκόλιθο. Η αρχική ανάλυση και τεκμηρίωση του αντικειμένου πραγματοποιήθηκε με επιτόπια φωτογραμμετρία, ενώ η περαιτέρω διερεύνησή του θα πραγματοποιηθεί εν ευθέτω χρόνω. Κατά τη διάρκεια της έρευνας ανασύρθηκαν μικρότερα ξύλινα και χάλκινα δομικά στοιχεία του πλοίου, καθώς και θραύσματα κεραμικών, τα οποία παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για τη χρονολόγηση και τη σύνθεση του φορτίου. Μαζί με τα άλλα ευρήματα που αναμένεται να αποδώσουν οι μελλοντικές ανασκαφικές αποστολές, θα συμβάλουν στην πληρέστερη κατανόηση του πολύτιμου φορτίου που μετέφερε το πλοίο.
Τον συντονισμό των ομάδων πεδίου ανέλαβε ο αρχιπλοίαρχος Αλέξανδρος Παλατιανός και την διεύθυνση της υποβρύχιας έρευνας ο Αλέξανδρος Σωτηρίου, συνεργαζόμενος ερευνητής αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Γενεύης. Στην αποστολή συμμετείχαν μέλη της Ομάδας Ειδικών Καταδύσεων της Μονάδας Υποβρυχίων Αποστολών του Λιμενικού Σώματος, οι οποίοι έκαναν χρήση συσκευών κατάδυσης μικτών αερίων, ο καταδυόμενος αρχαιολόγος Ορέστης Μανούσος και η Ιταλίδα ερευνήτρια Δρ. Elisa Costa του Πανεπιστημίου Ca’ Foscari της Βενετίας.
Η έρευνα διεξάγεται από την Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή υπό την εποπτεία της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, με τη χρηματοδότηση του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη και της ελβετικής ωρολογοποιίας Hublot. Το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη διέθεσε το πλοίο Typhoon, η συμβολή του οποίου είναι σημαντική για την επιτυχία της αποστολής, ενώ η Cosmote καλύπτει τις τηλεπικοινωνιακές ανάγκες της έρευνας. Την έρευνα στηρίζουν ενεργά ο Δήμος Κυθήρων και οι κάτοικοι των Αντικυθήρων.
Η έρευνα τελεί υπό την αιγίδα της Α.Ε. της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου.