Τα μυστήρια ενός κουρείου, του Μπέρτολτ Μπρεχτ

Η New Star παρουσιάζει τη σουρεαλιστική κωμωδία με τίτλο «Τα μυστήρια ενός κουρείου»…

…σε σενάριο Μπέρτολτ Μπρέχτ και σκηνοθεσία Έρικ Ένγκελ, από την Πέμπτη 3 Ιανουαρίου 2013.

 «ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΕΝΟΣ ΚΟΥΡΕΙΟΥ», Die Mysterien eines Frisiersalons
Γερμανία 1922/1923, 32΄

Η  ΠΡΩΤΗ κινηματογραφική δουλειά που έκανε ο Μπρεχτ, γοητευμένος
από την προσωπικότητα και την τέχνη  του θρυλικού Καρλ Βάλεντιν,  που θεωρείται ο κορυφαίος  κωμικός περφόρμερ της Βαϊμάρης

Μια σουρεαλιστική μικρή φάρσα, με επιρροές από τα ανατρεπτικά καλλιτεχνικά κινήματα του μεσοπολέμου

Αυτοσχεδιασμοί, ερωτικές  σατιρικές σκηνές, δηλητηριώδες χιούμορ. Ένα γκροτέσκο σκετς, εκκεντρικό και παράδοξο,  μοναδικό στην ιστορία του κινηματογράφου που χρησιμοποιεί μοτίβα της ψυχανάλυσης και παίζει με το σοκ και την ηδονή.

Συντελεστές
Σκηνοθεσία & σενάριο: : Bertolt Brecht & Erich Engel
Πρωταγωνιστούν: Karl Valentin, Blandine Ebinger, Carola Neher, Max Schreck, Erwin Faber, Annemarie Hase, Hans Leibelt, Josef Eichheim, Lies Karlstadt

Περίληψη
Aπό την πρώτη ματιά καταλαβαίνει κανείς πόσο επηρεάστηκε ο Τιμ Μπάρτον για την ταινία του «Sweeney Todd: Ο φονικός κουρέας της οδού Φλιτ» από το σουρεαλιστικό, «άγνωστο» φιλμ του 1923 «Τα Μυστήρια ενός Κουρείου» (Die Mysterien eines Frisiersalons) που υπογράφει ο Μπέρτολντ Μπρεχτ με τον σκηνοθέτη Έριχ Ένγκελ(Erich Engel).

Είναι η πρώτη κινηματογραφική δουλειά που έκανε ο Μπρεχτ, γοητευμένος από την προσωπικότητα και την τέχνη του θρυλικού Καρλ Βάλεντιν, που θεωρείται ο κορυφαίος κωμικός περφόρμερ της Βαϊμάρης. Με τον σκηνοθέτη Έριχ Ένγκελ(Erich Engel) έγραψαν το σενάριο αυτής της σουρεαλιστικής μικρής φάρσας, που μοιάζει πολύ με τα απλοϊκά στο ύφος νούμερα που παρουσίαζε ο Βάλεντιν στις μπυραρίες του Μονάχου και τα καμπαρέ, με επιρροές από τα ανατρεπτικά καλλιτεχνικά κινήματα του μεσοπολέμου, το Νταντά, τον Εξπρεσιονισμό και την Νέα Αντικειμενικότητα.

Ο Βάλεντιν παίζει έναν ηλίθιο κουρέα υπεύθυνο για πολλά από τα μυστήρια που συμβαίνουν στο κουρείο του. Κουρεύει τους πελάτες άσχετα από τις επιθυμίες τους, άλλοι βγαίνουν φαλακροί και άλλοι με απείραχτα τα γένια τους, τα εργαλεία του κουρέα είναι τανάλιες και πετονιές, η βοηθός του καταστήματος κάνει μοιραία λάθη και απολαμβάνει το ηλεκτρικό ρεύμα που διαπερνά τα πόδια της. Ένα γκροτέσκο σκετς, εκκεντρικό και παράδοξο, μοναδικό στην ιστορία του κινηματογράφου, που χρησιμοποιεί μοτίβα της ψυχανάλυσης και παίζει με το σοκ και την ηδονή.

Ο Μπρεχτ ήταν 25 χρονών όταν έκανε την ταινία και είχε γνωρίσει τον ήδη διάσημο Βάλεντιν – ηθοποιό, περφόρμερ σε καμπαρέ, κλόουν, συγγραφέα και παραγωγό ταινιών- σε μια παράστασή του στο Οκτόμπερφέστ του Μονάχου, το 1922. Τον θαύμαζε τόσο πολύ που ομολογούσε ότι «από αυτόν έμαθα τα περισσότερα από όσα ξέρω» και τον συνέκρινε με τον Τσάρλι Τσάπλιν γιατί κι αυτός «δεν κατέφευγε στη μίμηση και στη φτηνή ψυχολογία». Ακόμα και μετά από αυτό το κινηματογραφικό πείραμα, ο Μπρεχτ ζητούσε πάντα τη γνώμη του για τα θεατρικά του έργα.

Βιογραφία
Γερμανός δραματουργός, λιμπρετίστας, συγγραφέας, ποιητής, θεωρητικός του θεάτρου και σκηνοθέτης. Το έργο του, πάνω από δεκατρείς χιλιάδες σελίδες, περιλαμβάνει θεατρικά έργα, ποιήματα, πεζά, θεωρητικά κείμενα για το θέατρο, τον κινηματογράφο, την τέχνη, τη λογοτεχνία, μελέτες, σχόλια, σημειώσεις, ημερολόγια. Ο Μπρεχτ θεωρείται πατέρας του σύγχρονου θεάτρου και μια από τις πιο σπουδαίες προσωπικότητες της σύγχρονης τέχνης.

Γεννήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου του 1898 στο Άουγκσμπουργκ της Βαυαρίας και πέθανε το 1956 στο Ανατολικό Βερολίνο. Ο πατέρας του ήταν καθολικός και διευθυντής εταιρίας χάρτου και η μητέρα του προτεστάντισσα.  Μαθητής ακόμη στο γυμνάσιο (1908-1916) δημοσιεύει τα πρώτα του κείμενα, ποιήματα και διηγήσεις, στο περιοδικό του σχολείου του και στην τοπική εφημερίδα.  Αν και διακρίθηκε στην τέχνη, οι αρχικές του σπουδές ήταν στην ιατρική, τις οποίες δεν τελείωσε γιατί επιστρατεύτηκε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και υπηρέτησε ως νοσοκόμος.

Το 1917, γράφεται στο τμήμα λογοτεχνίας της Φιλοσοφικής σχολής του Πανεπιστημίου Λούντβιχ Μαξιμίλιαν του Μονάχου, όπου παρακολουθεί σχεδόν αποκλειστικά τα μαθήματα του ‘Αρτουρ Κούτσερ, θεατρολόγου και φίλου του Φρανκ Βέντεκιντ. Το «Εγκόλπιο Ευσέβιας» είναι η πρώτη του ποιητική συλλογή  για την οποία κέρδισε λογοτεχνικό βραβείο και θα ακολουθήσουν και άλλες, ενώ η ανατρεπτικότητά του και η συμβολή του στοπαγκόσμιο θέατρο θα τον κάνουν να ονομαστεί ως ένας από τους μεγαλύτερους θεατρικούς συγγραφείς και δραματουργούς όλων των εποχών. Την ίδια στιγμή, ο Μπρεχτ ενδιαφέρεται και για την πολιτική και την κοινωνική κατάσταση και δίνει μια έντονη πολιτική χροιά στα κείμενά του. «Ο πόλεμος με ξεσήκωσε», γράφει ο ίδιος.  Έτσι λοιπόν, το 1918 μία πολιτική αναταραχή στη Βαυαρία θα εμπνεύσει το «Βάαλ», το πρώτο του θεατρικό έργο. Παράλληλα, βρίσκει μεγάλη έλξη στην κομμουνιστική θεωρία: «Ήμουν είκοσι ετών όταν είδα τη λάμψη της μεγάλης πυρκαγιάς της Ρώσικης Επανάστασης», σημειώνει με ενθουσιασμό, και από τον επόμενο χρόνο ξεκινά τη συστηματική του επαφή με τον κομμουνισμό.

Το 1922 παντρεύεται την τραγουδίστρια της όπερας Μαριάν Ζοφ με την οποία αποκτά μια κόρη.  Ένα χρόνο αργότερα θα αρχίσει να φοιτά στην Μαρξιστική Εργατική Σχολή, όπου μελέτησε διαλεκτικό υλισμό και έπιασε και την πρώτη του δουλειά ως βοηθός σκηνοθέτη στο Θέατρο του Βερολίνου.  Η πρώτη περίοδος του Μπρεχτ τελειώνει το 1923 με τη διασκευή του «Εδουάρδου Β’» του Μάρλοου σε συνεργασία με τον Φόϋχτβανγκερ. Το 1926, μια νέα παραλλαγή του «Βάαλ», με τίτλο «Βίος και πολιτεία του Βάαλ του αρσενικού», ανεβαίνει στη Νέα Σκηνή του Ντόυτσες Τεάτερ σε δική του σκηνοθεσία. Ο Μπρεχτ μιλάει για το «Επικό θέατρο». Το 1927, εκδίδει το «Προσευχητάρι του Μπέρτολτ Μπρεχτ», μια συλλογή ποιημάτων που τον προηγούμενο χρόνο είχαν κυκλοφορήσει ως «Προσευχητάρι της τσέπης». Παράλληλα, συνεργάζεται με τον συνθέτη Κουρτ Βάιλ: το «Μικρό Μαχαγκόνυ», παίζεται τον Ιούλιο στο φεστιβάλ σύγχρονης μουσικής του Μπάντεν Μπάντεν. Η συνεργασία τους συνεχίζεται και στην «Όπερα της πεντάρας». Συνεχίζοντας τη συνεργασία τους, το Νοέμβριο και το Δεκέμβριο του 1928, ο Μπρεχτ και ο Βάιλ ετοιμάζουν το «Βερολινέζικο Ρέκβιεμ», καντάτα για το ραδιόφωνο, που θα παιχτεί στις 22 Μαίου του 1929, προκαλώντας επέμβαση της λογοκρισίας.

Το 1933 αρχίζει η  άνοδος του ναζισμού στη Γερμανία και η αυτοεξορία του Μπρεχτ και της οικογένειάς του, που. θα διαρκέσει 15 χρόνια.  Τα έργα του και τα γραπτά του απαγορεύονται στη Γερμανία. Οι παραστάσεις διακόπτονται από την αστυνομία. Μέσω Πράγας και Βιέννης θα βρεθεί στη Δανία, τη Φιλανδία και από κει μέσω Ρωσίας στις ΗΠΑ. «Η πνευματική απομόνωση εδώ είναι τρομακτική» γράφει ο ίδιος για το διάστημα που έζησε στην Αμερική. Σημειώνεται, πως το το 1930 παντρεύτηκε την Χέλενε Βάιγγελ που του είχε χαρίσει ήδη ένα γιο. Στη συνέχεια απέκτησαν και μια κόρη. Η Βάιγγελ τον ακολούθησε σε όλα τα χρόνια της εξορίας του και μαζί θα ιδρύσουν το Μπερλίνερ Ανσάμπλ το 1949. Σε αυτά τα χρόνια, χωρίς χρήματα, χωρίς θέατρο, ζώντας σε χώρες που δεν μίλαγε τη γλώσσα τους, ο Μπρεχτ θα γράψει πάνω από δέκα θεατρικά έργα, πολλά ποιήματα, θεωρητικά κείμενα και μυθιστορήματα.

Μετά την επιστροφή του στη Γερμανία το 1949, ο Μπρεχτ αφιερώνεται στην ποίηση και τη σκηνοθεσία των έργων του. Έγραψε εκατοντάδες ποιήματα που αντανακλούν τη σταδιακή μεταστροφή του προς τη μαρξιστική-λενινιστική φιλοσοφία. Τα πιο γνωστά από αυτά είναι: Άκουσα πως τίποτα δε θέλετε να μάθετε, Εγκώμιο στη μάθηση, Γερμανικό εγχειρίδιο πολέμου, Αυτό θέλω να τους πω, Να καταπολεμάτε το πρωτόγονο, Ποτέ δε σε είχα αγαπήσει τόσο πολύ, Απώλεια ενός πολύτιμου ανθρώπου, Εγκώμιο στον Κομμουνισμό, Εγκώμιο στη Διαλεκτική. Ο Μπρεχτ πέθανε το 1956 αφήνοντας πίσω μια τεράστια πνευματική και καλλιτεχνική κληρονομιά και ένα ανεπανάληπτο επαναστατικό πνεύμα, που εμπνέει ακόμα. Ο Μπρεχτ πεθαίνει στις 14 Αυγούστου από έμφραγμα, στο σπίτι του, στο Βερολίνο. Κηδεύεται στις 17 Αυγούστου στο νεκροταφείο του Ντοροτεενφρίντχοφ.

Θεατρικά Έργα του Μπέρλοντ Μπρεχτ
•    Baal (Βάαλ, 1918)
•    Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny (Opernlibretto) (Η ακμή και πτώση της πόλης Μαχαγκόνι, 1927)
•    Die Ausnahme und die Regel (Lehrstück)
•    Mutter Courage und ihre Kinder (H Μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της, 1939)
•    Schweyk im Zweiten Weltkrieg (Ο Σβέικ στον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο, 1943)
•    Trommeln in der Nacht (Τύμπανα τη νύχτα, 1918)
•    Der Ozeanflug, ή Der Lindberghflug, ή Der Flug der Lindberghs
•    Die Mutter

•    Das Verhör des Lukullus, ή Lukullus vor Gericht, ή Die Verurteilung des Lukullus (Hörspiel, später Opernlibretto)
•    Der kaukasische Kreidekreis (Ο καυκασιανός κύκλος με την κιμωλία, 1944) ― ελλην. μετάφρ. Οδυσσέας Ελύτης, “ΣΧΟΛΗ ΜΩΡΑΪΤΗ”
•    Im Dickicht der Städte (Ση ζούγκλα των πόλεων, 1921)
•    Das Badener Lehrstück vom Einverständnis, ή Lehrstück
•    Die Rundköpfe und die Spitzköpfe
•    Der gute Mensch von Sezuan (Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν, 1939) ― ελλην. μετάφρ. Μάριος Πλωρίτης, “ΙΘΑΚΗ”
•    Die Tage der Commune (Η μέρα της Κομμούνας, 1949)
•    Leben Eduards des Zweiten von England
•    Der Jasager. Der Neinsager (Opernlibretti/Lehrstücke [Schuloper])
•    Die Horatier und die Kuriatier (Lehrstück)
•    Herr Puntila und sein Knecht Matti (Ο κύριος Πούντιλα κι ο δούλος του ο Μάττι, 1940)
•    Turandot oder Der Kongreß der Weißwäscher
•    Mann ist Mann (Ο άντρας είναι άντρας, 1924)
•    Die Maßnahme (Lehrstück)
•    Furcht und Elend des Dritten Reiches (Τρόμος και αθλιότης του Γ΄Ράιχ, 1935)
•    Der aufhaltsame Aufstieg des Arturo Ui (Η άνοδος του Αρθούρου Ουί, 1941)
•    Επεξεργασία της Αντιγόνης
•    Die Dreigroschenoper (Η όπερα της πεντάρας, 1928)
•    Die heilige Johanna der Schlachthöfe (Η αγία Ιωάννα των σφαγείων, 1929)
•    Leben des Galilei (Η ζωή του Γαλιλαίου, 1937)
•    Die Gesichte der Simone Machard, ή Die Stimmen (Τα οράματα της Σιμόν Μασάρ ή Οι φωνές, 1941)
•    Επεξεργασία του Κοριολάνου του Ουίλιαμ Σαίξπηρ