Τα «Παντρολογήματα» του Νικολάι Γκόγκολ στο Φεστιβάλ Ολύμπου 2014

Στο Αρχαίο Θέατρο του Δίου θα παρουσιαστούν τα «Παντρολογήματα» του Ν. Γκόγκολ, σε μετάφραση και σκηνοθεσία Γιάννη Μπέζου και σκηνικά και κουστούμια Άγγελου Μέντη.

Στο Πάνθεο των Ρώσων λογοτεχνών του 19ου αιώνα ο Γκόγκολ κατέχει εξέχουσα θέση. Η ακτινοβολία του δεν έπαψε ποτέ να φωτίζει και να επηρεάζει την παγκόσμια δραματουργία.

Ο Νικολάι Βασίλιεβιτς Γκόγκολ ανήκει στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα. Γεννήθηκε στο Σοροντόσκι της Πολτάβας το 1809 και πέθανε το 1852 στην Πετρούπολη σε ηλικία 43 χρόνων. Φτωχός, ανυπότακτος και απροσάρμοστος, πνεύμα ανήσυχο, αντιφατικό, με μια παράξενη μελαγχολία, έχει το πάθος μιας μεγαλοφυΐας. Μπόρεσε να συλλάβει και να εκφράσει κατά τρόπο μοναδικό την ψυχή της Ρωσίας. Σίγουρα είναι ο πιο μεγαλοφυής πεζογράφος και θεατρικός συγγραφέας του 19ου αιώνα. Ονειρευόταν μια αληθινά εθνική δραματουργία, ονειρευόταν έργα που να καθρεφτίζουν την κοινωνική ζωή και να εκφράζουν τον άνθρωπο της χώρας του έτσι όπως είναι στο βάθος, χωρίς ψιμύθια και στολίδια. Μέσα σε ένα γραπτό του φωνάζει προς τους καλλιτέχνες της πατρίδας του «Ρώσους  γυρεύουμε από σας! Δώστε μας ό,τι είναι δικό μας! … Ρίξτε μια ματιά γύρω σας. Πόσους καλούς ανθρώπους θα δείτε! Μα και πόσα παράσιτα, πόσους τριβόλους, που δηλητηριάζουν τη ζωή των άλλων και που κανένας νόμος δεν τους συμμορφώνει! Βγάλτε τους όλους στη σκηνή! Ξεσκεπάστε τους! να τους δει ο κόσμος και να γελάσει μαζί τους! τίποτα δεν φοβάται ο άνθρωπος όσο το γέλιο! Το φως της σκηνής αποκαλύπτει τις γελοίες συνήθειες και τα ελαττώματα, μα και συγκινεί βαθιά με το να προβάλλει τα ευγενικά και ωραία αισθήματα! Το θέατρο είναι μεγάλο σχολειό κι η αποστολή του αφάνταστα σπουδαία!».

Έχοντας τέτοιες ιδέες ο Γκόγλκολ έγραψε τα πεζά και θεατρικά του έργα μέσα από τα οποία διεισδύει στα βάθη της ανθρώπινης ψυχής, αναμοχλεύοντας και σαρκάζοντας τις ταπεινότητες του ανθρώπου, τις απληστίες και ανοησίες, σ’ όποια εποχή και σ’ όποια μορφή. Από την πένα του αναβλύζει η πιο καυτερή κοινωνική σάτιρα. Κάθε έργο του είναι ένας ζωηρόχρωμος πίνακας από σπαρακτικούς χαρακτήρες. Το ηθικό, κοινωνικό μήνυμα ξεπροβάλλει από γεγονότα και αντιθέσεις προσώπων που οι παράλογες παρορμήσεις τους φτάνουν στα έσχατα όρια.

Με τα «Παντρολογήματα» ο Γκόγκολ σατιρίζει την καινούργια τάξη των μικροαστών -τους μικροεμπόρους και δημοσίους υπαλλήλους- η οποία μόλις είχε αρχίσει να διαμορφώνεται. Στοιχεία της νεοσύστατης αυτής τάξης η μικροψυχία, το συμφέρον και ένα στενοκέφαλος συντηρητισμός. Σ’ αυτήν την γκροτέσκο διακωμώδηση των ηθών τη μικροαστικής ζωής, τα «Παντρολογήματα», παρουσιάζονται τύποι αλλόκοτοι, με παράδοξες παρορμήσεις, που κινούνται σ’ έναν χώρο παράλογο, σχεδόν μεταφυσικό. Ξεκινάει από μια πάγια συνήθεια του λαού του, που ερμηνεύει την κοινωνική δομή, το προξενιό. Σε ένα βαθιά θρησκευόμενο λαό, όπως ο ρωσικός, δεμένο με τη γη του μια τον χρόνο της, ο γάμος παραμένει ένα μυστήριο, μια σχέση προσωπικής πλήρωσης, μια γιορτή αγάπης. Ωστόσο, γίνεται και μια κοινωνική  συνθήκη και ένα κριτήριο κοινωνικής ταυτότητας. Το μυστήριο μετατρέπεται σε αλισβερίσι και η γιορτή αγάπης σε απάτη. Η προσωπική πλήρωση σε κοινωνική πληρωμή.

 
Προβάλλοντας, σαν μέσα από καθρέφτη παραμορφωτικό, την κοινωνική πραγματικότητα της εποχής του, προσδοκούσε με την έντονη διακωμώδηση να επηρεάσει τους συγχρόνους του, να τους κάνει να αλλάξουν, να γίνουν καλύτεροι.

Το έργο αυτό που φέρει την υπογραφή της σκηνοθεσίας του Γιάννη Μπέζου θα έχουμε ευκαιρία να απολαύσουμε την Τετάρτη 6 Αυγούστου και ώρα 21:00 στο Αρχαίο Θέατρο του Δίου. Ο ίδιος ο Μπέζος μιλά για τις εκλεκτικές συγγένειες ανάμεσα στη ρωσική και την ελληνική ιδιοσυγκρασία:

«Τα παντρολογήματα είναι ο πίνακας συμπεριφορών και της εποχής των αρχών του 19ου αιώνα στη Ρωσία. Ο καθένας σκηνοθετεί τον εαυτό του: μαϊμουδισμός, αρχοντοχωριατισμός, συναλλαγή, με λίγα λόγια όλα όσα συναντούμε και στην ανθρώπινη φύση. Τα έργα διαβαθμίζονται ως κλασικά γιατί κάτι μας θυμίζουν κάθε φορά. Τα κλασικά έργα, είναι δηλαδή από τη φύση τους βαθιά λαϊκά. Εκείνη την περίοδο, η Ρωσία ήταν μια χώρα στην οποία κυριαρχούσαν, σε απίστευτα επίπεδα,  η συναλλαγή και η διαφθορά. Ακριβώς, δηλαδή, όπως είμαστε εμείς σήμερα, τα ίδια χάλια. Δεν ήταν μόνο οικονομικό το πρόβλημα. Υπήρχε  πλήρης διάβρωση και το κακό ή το προφανές ελάττωμα, παρουσιαζόταν ως προτέρημα- έτσι συνήθως κάνουμε κι εμείς. Για παράδειγμα, κι εμείς την παραβατικότητα την παρουσιάζουμε ως επανάσταση. Αυτό δείχνει αγραμματοσύνη και φόβο να πειθαρχήσουμε στους εαυτούς μας. Προσπαθούμε στην παράσταση να αναδειχτούν αυτά τα στοιχεία που πάντα κάτι αντανακλούν από τον εαυτό μας και τον περίγυρό μας- αλλιώς το θέατρο δεν έχει ενδιαφέρον».
Η διανόηση του 19ου αιώνα χρωστάει πολλά στον Ν. Γκόγκολ. Αλλά το έργο του φέγγει και εμπνέει γενιές και γενιές ως τώρα.

Συντελεστές:

Μετάφραση-Σκηνοθεσία: Γιάννης Μπέζος, Σκηνικά-Κοστούμια: Άγγελος Μέντης, Φωτισμοί: Ελευθερία Ντεκώ, Βοηθός σκηνοθέτη: Δάφνη Σταυροπούλου.

Διανομή:
Πoτκαλιόσιν: Χρήστος Λούλης, Στεπάν, Σταρικόφ: Παναγιώτης Κατσώλης, Φιόκλα: Ναταλία Τσαλίκη, Κατσκαριόφ: Γιάννης Μπέζος, Αγάφια: Κατερίνα Λυπηρίδου, Αρίνα: Σύρμω Κεκέ, Ντουνιάσκα: Όλγα Ιωσηφίδου, Στραπατσάδας: Δημήτρης Δεγαΐτης, Ανούτσκιν: Κώστας Μπερικόπουλος, Ζεβάκιν: Τάσος Γιαννόπουλος.

Επιμέλεια κειμένου Ευαγγελία Ράπτου – Στεργιούλα, Φιλόλογος – Δρ. Παν. Αιγαίου