Δεν θα ήταν υπερβολή να επαναλάβουμε πως η ποίηση μπορεί και είναι ικανή να σώσει αυτόν τον μάταιο κόσμο από την πεζότητα και την ανοησία του. Ο Ρίλκε, αυτός ο επιβλητικός ποιητής και συγγραφέας, είναι αναμφίβολα ένας από τους σωτήρες και ένας από τους εκφραστές της ποιητικής τέχνης, αυτής της τόσο αρχέγονης τέχνης που ξεκινά από τον Όμηρο τουλάχιστον για τον δυτικό κόσμο. “Erinnerung: μια δέσμη μερικών άστρων απ’ τον αχανή ριλκεϊκό γαλαξία. Αν καταφέρει να φωτίσει τον ουρανό της σελίδας, σημαίνει πως οι μεταφράσεις αυτές δεν απέτυχαν. Κι ίσως τότε ο αναγνώστης νιώσει ό,τι και ο μεταφραστής: Πώς η νοσταλγική μοναξιά που ενυπάρχει σε αυτές τις σελίδες, που λαμπυρίζει σ’ αυτά τα αστρικά νερά, δεν είναι παρά η αυριανή ομορφιά που απαντά θριαμβικά στο πεδίο της μάχης της νεωτερικότητας” γράφει ο εξαιρετικός μεταφραστής Σωτήρης Σελαβής στην σύντομη εισαγωγή της επετειακής έκδοσης για τα δέκα χρόνια των εκδόσεων Περισπωμένη.
Ο έρωτας και τα ίχνη του βρίσκονται στο επίκεντρο του αισθαντικού Ρίλκε
Ο Ρίλκε ξεχύνεται σε έναν ποιητικό οργασμό όπου πρωταγωνιστούν η ανάμνηση και η νοσταλγία, η χαμένη νοσταλγία ενός έρωτα ή ενός έρωτα που δεν τελεσφόρησε ποτέ. Εξάλλου, εκείνος είναι ο συγγραφέας του Ανεκπλήρωτου έρωτα και τόσων άλλων ιστοριών με βάση τον έρωτα που πληγώνει αλλά και γοητεύει αιώνες τώρα. Εξωτερικεύει τη φωνή του ερωτευμένου που μας συγκινεί εκείνου που αναφωνεί : “Δεν έχω σπίτι, δεν έχω αγαπημένη δεν έχω να μείνω πουθενά./Το καθετί όπου δίνομαι πλουταίνει κι εμένα σπαταλά”. Οι λέξεις του Ρίλκε μετατρέπονται σε χείμαρρο μελαγχολίας, σε ένα ποτάμι που κυλάει δίχως σταματημό, είναι ο ίδιος συνυφασμένος με τους στίχους του μέσα από έναν άρρηκτο συνδετικό κρίκο καθώς καθρεφτίζεται στη λίμνη της ποίησής του. Ζει την κάθε λέξη, θρέφεται από αυτήν.
Ο συγγραφέας του βιβλίου “Γράμματα σε έναν νεαρό ποιητή” ξεκίνησε από νωρίς την περιπλάνησή του στα μονοπάτια του μονολόγου με τον εαυτό του. Αυτός που έγραψε για τον Σεζάν, τον ποιητή του χρώματος και ύμνησε την αγιοσύνη της ζωγραφικής του, αυτός που αφιέρωσε κομμάτι της ζωής του για να καταγράψει τις σκέψεις του για την φιλοσοφία της ζωής και την ουσία της, έρχεται λίγο πριν και λίγο μετά την αυγή του εικοστού αιώνα να περιγράψει, να λατρέψει και να ψυχολογήσει την έννοια του έρωτα και του θανάτου, την αμφιβολία και το πάθος για ζωή μέσα από αυτά τα σπουδαία σε νόημα ποιήματα που είναι γεμάτα πόθο, πόνο και συναίσθημα έτσι όπως μόνο ένας ανήσυχος περιπατητής της ίδιας του της εσωτερικής πάλης θα μπορούσε να καταθέσει.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η ποίηση του Ρίλκε, καθώς ξεδιπλώνεται ενώπιόν μας και μας πλουταίνει, είναι ένα πρόσταγμα για να ζήσουμε και ας είναι στη φωτιά της να καούμε. Η έκφραση των συναισθημάτων του στο ποίημα “Ερωτικό τραγούδι” είναι ουσιαστικά ένας διάλογος με τον ίδιο του τον εαυτό, με το άλλο του μισό, προσπαθώντας να κατανοήσει το πού βαδίζει, τι επιθυμεί, σε τι αποσκοπεί όλο αυτό το ερωτικό πλέγμα. Παράλληλα όμως είναι και ένα γράμμα, μια εξομολόγηση ερωτική σε μια ύπαρξη στην οποία απευθύνεται, μια ύπαρξη που τον έχει μαγέψει, τον έχει γοητεύσει, μια μορφή που τη ζωή του έχει σημαδέψει. Ο Ρίλκε μετατρέπεται σε έναν Ρωμαίο που καλεί την Ιουλιέτα του και της εξομολογείται με όρους ποιητικούς τον ασίγαστο πόθο του. Συγκινησιακά φορτισμένος και αδέσμευτος ζητάει την ένωση με κάθε τρόπο, τη σύνδεση που θα φέρει την ευτυχία.
Εξάλλου, δεν νοείται έρωτας χωρίς επιμονή, απογοήτευση, εξαθλίωση, ανάσταση. Ο έρωτας δεν είναι λευκή επιταγή που ζητά υπογραφή και δεν κλειδώνεται με τίποτα σε κανένα ντουλάπι ασφαλείας για να ξαναβρεθεί μετά από χρόνια εντός. Είναι κάτι το άυλο, το διαφανές, το χειροπιαστό αλλά και το αόριστο επίσης. Καμία ερωτική περιπλάνηση δεν μπορεί να μείνει επιφανειακή, στάσιμη και σταθερή, η απώλεια και το κέρδος είναι έννοιες γήινες που κινούνται η μία μέσα στην άλλη, αλληλοσπαράσσονται, αντιμάχονται και ξιφομαχούν για να ορίσουν ή να αφορίσουν κάθε πιθανή κατεύθυνση. Αυτά εκφράζει και στο ποίημα “Ανατολίτικη Albada” όταν μιλάει για το κρεβάτι που θυμίζει ακρογιαλιά, εικόνες άκρατου ερωτισμού σαν μιλάει για τα στήθη που τον εκστασιάζουν. Δημιουργεί ένα πλαίσιο μεταφορών που εξυμνούν και εξυψώνουν το ερωτικό πάθος.
Ο Ρίλκε με μία πρώιμη ποιητικότητα που άρχισε ήδη να διαφαίνεται νωρίς στον ορίζοντα κατορθώνει να παραδώσει ποιήματα γεμάτα δίψα για ζωή και δημιουργία, ανάμνηση για το παρελθόν μα και όνειρα για το μέλλον. Ποτίζει τα ποιήματά του με το μικρόβιο της αειθαλούς ανανέωσης, της απογύμνωσης, της ασυμβατότητας και της ανθρώπινης απορίας για το τι ξημερώνει, ψιθυρίζει τον έρωτα και την αγάπη αναζητώντας απαντήσεις. Ποια αγάπη αναδύθηκε μέσα από μία θάλασσα μονίμως εξημερωμένη και απαλλαγμένη από τους κινδύνους της ανάβασης ή της κατάβασης σε κόσμους μυστικούς και άγνωστους. Όλα στον έρωτα και στην αγάπη τίθενται εν αμφιβόλω, υπό ένα συνεχές ερωτηματικό, καθιστώντας κάθε προσπάθεια για νηνεμία ρούχο άσαρκο. Ο Ρίλκε, πλάθει με τις λέξεις του ένα ερωτικό σύμπαν και επιβεβαιώνει πως είναι ένας κορυφαίος ποιητής του καιρού του, με την πένα του να μαρτυρά τον δυναμισμό της ψυχής του, μιλώντας για τα διάφορα πάθη, λάθη, μίση και αισθήματα που χαρακτηρίζουν τις διακυμάνσεις της αγάπης που έχει χορδές λεπτές και ιστούς εύθραυστους.
Αποσπάσματα από το βιβλίο:
“Τις σκοτεινές ώρες της ύπαρξής μου αγαπώ/ όπου μέσα τους βαθαίνουν οι αισθήσεις· σαν σε γράμματα παλιά βρίσκω εδώ/την κάθε μέρα της ζωής που έχω ζήσει· σαν έναν ξεπερασμένο θρύλο, μακρινό”.
“Λυγίζει η ώρα και μ’ αγγίζει μ’ ένα /χτύπο καθαρό, μεταλλικό: /τρέμουν οι αισθήσεις μου. Το νιώθω: μπορώ – /κατανοώ την πλαστουργό ημέρα”.