Ταινία: Αίσθηση Αμαρτίας, του Jia Zhang-ke

Με το Βραβείο καλύτερου Σεναρίου έφυγε από τις Κάννες το 2013 ο Jia Zhang–ke για τη νέα του ταινία «Α Touch of Sin-Αίσθηση Αμαρτίας». Μια ταινία που συγκλόνισε κοινό και κριτικούς, καθώς «κρούει τον κώδωνα του κινδύνου» με την ωμά ρεαλιστική της ματιά πάνω στην κατάσταση της σύγχρονης Κίνας του νεοφιλελευθερισμού και της άγριας εκμετάλλευσης.

Από τη Δήμητρα Γιαννακού

Σε πρώτο πλάνο βρίσκονται οι δυσκολίες της ανθρώπινης επιβίωσης, η σκληρότητα και η απανθρωπιά που διέπει τις ανθρώπινες σχέσεις, ενώ το χρήμα, ως υπέρτατη και μόνη αξία που καταδυναστεύει τα πάντα, στέκει κυριαρχικά πάνω από όλα.

Η αδικία και η κακομεταχείριση των αδυνάτων από τους εκάστοτε ισχυρούς χρησιμοποιείται ως βάση μιας αφήγησης πάνω στην οποία στήνεται το πορτραίτο της εξέγερσης και της βίας ως απάντηση στην προϋπάρχουσα βία. Μέσα σε έναν άκρως διεφθαρμένο κόσμο (μέχρι τον πάτο), με επιδέξιους καταχραστές χρημάτων, με λαμόγια να τους υποστηρίζουν και να τους καλύπτουν, με ανηλεείς πλουσίους που θεωρούν δικαίωμά τους να αγοράζουν τα πάντα, ακόμη και την αξιοπρέπεια των άλλων, και με τη φτώχεια ως μόνιμο background μέσα στο οποίο κινούνται υπάρξεις θλιβερές και τραγικές, ο σκηνοθέτης μέσα σε όλο αυτό το επιβλητικό περιβάλλον, λοιπόν, στήνει την κάμερά του και συλλέγει εικόνες-ντοκουμέντα αμπαλάροντάς τες μέσα στο περιτύλιγμα του κινηματογραφικού φαντασιακού.

Το σενάριο βασίζεται σε τέσσερις ιστορίες ανεξάρτητες επιφανειακά μεταξύ τους, η μοίρα τεσσάρων προσώπων διαγράφεται περιληπτικά μέσα από μια σύντομη –αλλά περιεκτική- αφήγηση για το καθένα.

Οι μορφές κινούνται μέσα σε φτωχογειτονιές, με ετοιμόρροπα σπίτια ή μισοτελειωμένες οικοδομές, περιπλανώνται σε δρόμους αποπνικτικούς από τα πολλά και άχαρα κτήρια που τους περιβάλλουν ή εισχωρούν σε «τρύπες-φωλιές» μικρά διαμερίσματα που απεικονίζουν την κακομοιριά και την απέραντη αδυναμία των φτωχών με τον πιο εύγλωττο τρόπο. «Μια εικόνα χίλιες λέξεις», κάτι που δείχνει να ενστερνίζεται βαθιά ο Jia Zhang–ke και στήνει το πορτραίτο της σύγχρονης Κίνας με πλάνα που διεγείρουν το συναίσθημα και τη νόηση. Το μίζερο και γκρίζο ντεκόρ μέσα στο οποίο δρουν και αντιδρούν τα πρόσωπα, εκτός από την κυριολεκτική του σημασία ως ρεαλιστικός χώρος δράσης, δείχνει να φέρει και μια μεταφορική λειτουργία, χρησιμεύοντας ως καθρέπτης της εσωτερικής τους κατάστασης, του εσωτερικού τους κόσμου. Η μιζέρια, η κατάπτωση, το παράλογο της σύγχρονης εποχής και το αδιέξοδο που προκύπτει από τη γενικότερη απαξίωση για όλους και όλα διατρέχουν το φιλμικό κείμενο του «Α Touch of Sin».

Τα θύματα εξεγείρονται εναντίον του θύτη-συστήματος με μια αχαλίνωτη καταστροφική μανία, ενστικτώδη και αποκλειστική που παραπέμπει στην ατμόσφαιρα αλληλοφαγώματος της ζούγκλας. Το αίμα διαχέεται με αφθονία παντού ˙ στα ρούχα, στα πρόσωπα, καταδηλώνοντας με το άλικο χρώμα του τη βαρβαρότητα των ανθρωπίνων σχέσεων.

Η έννοια του όπλου, κάτω από διάφορες μορφές, διαπερνά ως αφηγηματικός ιστός τη διήγηση και εμφανίζεται σαν τη μόνη λύση σωτηρίας και λύτρωσης από το βούρκο μέσα στον οποίο βουλιάζουν τα πρόσωπα. Χαρακτηριστικό είναι το μεγάλο πολύχρωμο μαντήλι με το οποίο καλύπτει το ντουφέκι του το πρόσωπο της πρώτης ιστορίας. Πάνω σε αυτό απεικονίζεται ένα λιοντάρι με ορθάνοιχτο στόμα έτοιμο να κατασπαράξει το θύμα του. Είναι ευνόητο ότι η επιλογή του συγκεκριμένου αξεσουάρ δεν γίνεται τυχαία αλλά αντίθετα αποδεικνύει τη λεπτότητα με την οποία έχουν επιλεγεί και παραταθεί οι εικόνες, αναδύοντας οπτικά ποικίλες σημασιοδοτήσεις. Η ενστικτώδης επιθετικότητα του λιονταριού για καταβρόχθιση παραπέμπει στην οργή που πάλλει στο εσωτερικό του ήρωα, συνιστώντας μια μεταφορά αλλά και μια οπτική συνεκδοχή (το ένα μέρος αντί για το όλο, pars pro toto). Η Οργή και η Λύσσα μεθοδεύουν υπόγεια όλο το φιλμικό κείμενο και ζωντανεύουν μέσα από ποικίλα εκφραστικά μέσα, αναδεικνύοντας τις ικανότητες και αρετές της κινηματογραφικής εικόνας.

Το όπλο -είτε αυτό είναι ένα βαρύ πιστόλι είτε ένα μαχαίρι- λειτουργεί ως λάβαρο αντίδρασης και αντίστασης. Έτσι, αηδιασμένος από την υποκρισία, τη διαφθορά και τη σαπίλα των ιθυνόντων καταχραστών, ένας ανθρακωρύχος θα χαράξει το δρόμο προς την κάθαρση, με ένα βαρύ όπλο στον ώμο. Αδίστακτα θα το χρησιμοποιήσει εναντίον των αδίστακτων εκμεταλλευτών, όπως αντίστοιχα ένα όπλο θα χρησιμοποιήσει το πρόσωπο της δεύτερης ιστορίας για να βγάλει κάποια χρήματα. Η γυναίκα, πρωταγωνίστρια της τρίτης ιστορίας, θα βγάλει ένα μαχαίρι που έχει τυχαία πάνω της για να αντισταθεί στην ξαφνική επίθεση και τον εξευτελισμό που της επιβάλλει ένας αλαζόνας αυθάδης πλούσιος.

Αρκετοί θεατές ίσως ταυτιστούν με τα πρόσωπα συμμεριζόμενοι τις πράξεις τους. Πολλοί ίσως έχουν σκεφτεί να πάρουν ένα όπλο και να το στρέψουν στα ζωώδη υποκείμενα που τυραννούν τη ζωή των άλλων με την ανευθυνότητα και την απληστία τους. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα ζώα συνοδεύουν με έναν ασυνήθιστο και ευφυή τρόπο κάθε ξέσπασμα βίας. Ένα φίδι γλιστρά με λαγνεία, κάποια βουβάλια που πάνε προς σφαγή, ένα άλογο που βασανίζεται με βουρδουλιές από τον κύριό του συνιστούν ευρηματικές παρενθέσεις-αντανακλάσεις της ζωώδους βιαιότητας των ανθρωπίνων σχέσεων..

Απηυδισμένος από αυτή και απογοητευμένος από τον κόσμο, ο νεαρός ήρωας της τέταρτης ιστορίας θα οδηγηθεί στην αυτοκτονία πέφτοντας από ένα κτήριο. Μια σκηνή που μας θυμίζει την ταινία «Γερμανία Ώρα Μηδέν», με την αυτοκτονία ενός αγοριού προς το τέλος της ιστορίας. Ο Ροσελίνι το 1948 κατήγγειλε με αυτήν του την ταινία τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ίσως ο Jia Zhang–ke καταγγέλλει με την «Αίσθηση Αμαρτίας» το νέο σύγχρονο οικονομικό πόλεμο που έχει κηρυχθεί παγκοσμίως και σκοτώνει τους ανθρώπους με ύπουλο και πανούργο τρόπο.

«Α Touch of Sin-Αίσθηση Αμαρτίας»

Κίνα, 2013 | Έγχρ. | Διάρκεια: 133′

Σκηνοθεσία – Σενάριο: Ζία Ζιάνγκ Κε

Φωτογραφία: Γιου Λικ Γουάι

Μοντάζ: Ματιέ Λακλο, Λι Ξουντόνγκ

Παίζουν: Ζάο Τάο, Ζιάνγκ Γου, Γουάνγκ Μπάοκιανγκ, Λούο Λανσάν

Παραγωγή: Σόζο Ιτσιγιάμα

Διανομή: Ama Films

Η ταινία του Jia Zhang-ke , με τίτλο Α Touch of Sin-Αίσθηση Αμαρτίας, προβάλλεται στους κινηματογράφους από 13 Μαρτίου 2014.