Ταξίδι στην αιωνιότητα: Ένα αφιέρωμα της Λυρικής Σκηνής στην Ελένη Καραΐνδρου και τον Βίλλα – Λόμπος

Η νέα παραγωγή του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής είναι αφιερωμένη σε δύο εξέχουσες …

προσωπικότητες της μουσικής: την Ελένη Καραΐνδρου και τον Εϊτόρ Βίλλα – Λόμπος.

Ο Ρενάτο Τζανέλλα χορογραφεί εμβληματικές συνθέσεις της Καραΐνδρου που έντυσαν ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου, καθώς και τις αριστουργηματικές σουίτες Μπαχιάνας Μπραζιλέιρας αρ. 4, 5, 9 του Βίλλα – Λόμπος, όπου η παραδοσιακή βραζιλιάνικη μουσική συνδιαλέγεται με το πνεύμα της μουσικής του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ.

Η νέα χορογραφία του Τζανέλλα, η οποία παρουσιάζεται για πρώτη φορά, μοιάζει με ταξίδι χωρίς προορισμό με μόνο οδηγό τη μουσική, η οποία ορίζει τη δυναμική και την ελευθερία των σωμάτων των χορευτών.

Ο Ρενάτο Τζανέλλα σημειώνει*:

«Το πρώτο μέρος βασίζεται στις Μπαχιάνας μπραζιλέιρας. Δεν έχει κάποια συγκεκριμένη υπόθεση, είναι αρκετά αφαιρετικό και η κίνηση θα είναι νεοκλασική. Είναι μια σειρά από εικόνες. Σ’ αυτό προσπαθώ να συλλάβω τον ελαφρύ και ευχάριστο χαρακτήρα της μουσικής του Βραζιλιάνου συνθέτη. Είναι μια μουσική που γνωρίζω από παλιά και πάντα ήθελα να χορογραφήσω.

Η μουσική της Ελένης Καραΐνδρου είναι ένα ταξίδι από μόνη της. Η λέξη «ταξίδι» είναι επίσης πολύ κοντά σε περιεχόμενο σ’ αυτό που προσπαθεί να είναι αυτή η παράσταση: ένα σύντομο ταξίδι. Το «ταξίδι» και η «αιωνιότητα» είναι άλλωστε δύο έννοιες που αφορούν άμεσα τον καλλιτέχνη. Η δημιουργία είναι σαν το ταξίδι. Δεν ξέρεις ποτέ πού θα σε βγάλει και δεν ξέρεις ποτέ αν θα μείνει κάτι απ’ αυτό που κάνεις, στο οποίο βάζεις κάτι από τον εαυτό σου. Η πρόθεσή μου δεν είναι βέβαια να αφηγηθώ μια ιστορία για τις ταινίες του Αγγελόπουλου. Οι ταινίες είναι από μόνες τους ένας κόσμος. Θέλησα να αφεθώ να εμπνευστώ από την ίδια τη μουσική και από τις ταινίες και να δημιουργήσω κάτι που μεταδίδει αυτά τα οποία ένιωσα κι εγώ βλέποντάς τις, αυτά για τα οποία μιλούν˙ όλα αυτά που βρίσκω υπέροχα αλλά τόσο έντονα, που αμέσως νιώθω ότι πρέπει να πάρω μια απόσταση: τα έντονα συναισθήματα, το πάθος, την απελπισία, τη θλίψη».

[*αποσπάσματα από συνέντευξη στη Χριστιάνα Γαλανοπούλου για το πρόγραμμα της παράστασης]

Τα σκηνικά και τα κοστούμια του δεύτερου μέρους της παράστασης με τις μουσικές της Ελένης Καραΐνδρου έχει σχεδιάσει η Κατερίνα Αγγελοπούλου, κόρη του Θόδωρου Αγγελόπουλου, η οποία έχει εργαστεί ως σκηνογράφος και ενδυματολόγος σε ταινίες μικρού μήκους, στο θέατρο και στην όπερα. 

Σημείωμα Ελένης Καραΐνδρου:

«Η πρώτη μου συνεργασία με το Θόδωρο Αγγελόπουλο ήταν το Ταξίδι στα Κύθηρα, το ταξίδι στο ανέφικτο. Στην Αιωνιότητα και μια μέρα, την έκτη από τις οκτώ συνεργασίες μας, ο Θόδωρος κατακτούσε το Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες και παρέδιδε μια ταινία, ποιητικό στοχασμό, πάνω στην ανθρώπινη ύπαρξη και τα όριά της, αφήνοντας παρακαταθήκη το μεγάλο ερώτημα, τι είναι το αύριο, πόσο διαρκεί το αύριο…Μια αιωνιότητα και μια μέρα. Την απάντηση τη δανείζεται από το Σαίξπηρ, δίνοντάς της ωστόσο την προέκταση του δικού του στοχασμού.
Όταν συναντήθηκα με το Ρενάτο Τζανέλλα, μετά από πρόσκληση του Μύρωνα Μιχαηλίδη, μέσα μου γεννήθηκε η βεβαιότητα ότι η μουσική που έγραψα, εμπνεόμενη από το ποιητικό όραμα του Αγγελόπουλου, στα χέρια του χαρισματικού χορογράφου θα έπαιρνε άλλες διαστάσεις και θα ζωντάνευε μέσα από τη γλώσσα του σώματος. Δουλέψαμε μαζί με το Ρενάτο για να χτίσουμε μαζί ένα ενιαίο έργο δραματουργικά, ένα μουσικό ταξίδι με πολλούς σταθμούς, με πολλές εικόνες, με ανατροπές, με εναλλαγή χρωμάτων.

Από Το λιβάδι που δακρύζει και το θέμα του πρόσφυγα, στην αναχώρηση και το θέμα της αιωνιότητας κι από την Αναζήτηση στο Ταξίδι στα Κύθηρα. Από το Βλέμμα του Οδυσσέα, στον αποχαιρετισμό του Μελισσοκόμου κι από το Χορό στο ποτάμι της Σκόνης του χρόνου, στο Τοπίο στην ομίχλη και το Adagio – το θέμα του πατέρα.
Η συνάντηση μου με το Ρενάτο, ο τρόπος που ακούει τη μουσική, η βαθειά του ευαισθησία, η γνώση και το ταλέντο του, πιστεύω θα φωτίσουν αθέατες πλευρές της μουσικής μου.

Η παρουσία της Κατερίνας Αγγελοπούλου στη σκηνογραφία και τα κοστούμια, μιας νέας καλλιτέχνιδας με φλόγα και όραμα, με γεμίζει χαρά και συγκίνηση γιατί πιστεύω πως μαζί με το ταλέντο της καταθέτει ένα σημαντικό συγκινησιακό φορτίο και μια βαθειά γνώση του ψυχικού τοπίου του Θόδωρου Αγγελόπουλου.

Τέλος, το γεγονός ότι τα έργα μου θα ερμηνευτούν από την υπέροχη ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με γεμίζει ενθουσιασμό αλλά και τη βεβαιότητα ότι το Ταξίδι στην αιωνιότητα θα είναι μια συλλογική καλλιτεχνική πρόταση υψηλών προδιαγραφών». 

Λίγα λόγια για τον Εϊτόρ Βίλλα-Λόμπος:

Ο Εϊτόρ Βίλλα-Λόμπος είναι ίσως ο γνωστότερος συνθέτης της Βραζιλίας και η πέμπτη από τις σουίτες με γενικό τίτλο Μπαχιάνας μπραζιλέιρας –Βραζιλιάνικα κομμάτια σε ύφος Μπαχ – συνεισέφερε αποφασιστικά στην παγκόσμια φήμη του. Ο ισπανικής καταγωγής συνθέτης γεννήθηκε το 1887 στο Ρίο και τα παιδικά του χρόνια σημαδεύτηκαν από την ταραγμένη ιστορία της πατρίδας του. Στην ουσία αυτοδίδακτος, ο Βίλλα-Λόμπος έμαθε από τον πατέρα του να παίζει βιόλα και τσέλο, το μόνο όργανο που μελέτησε σοβαρά, αργότερα στο Εθνικό Ινστιτούτο Μουσικής του Ρίο. Έμαθε όμως να παίζει επίσης κιθάρα και έγινε μέλος διαφόρων ομάδων πλανόδιων μουσικών και ανάμεσα στα 18 και 25 του χρόνια άρχισε να εξερευνά την τεράστια ενδοχώρα της Βραζιλίας.
Ο πολυγραφότατος συνθέτης πέθανε στη γενέτειρά του το 1959. Η εργογραφία του ξεπερνά τις χίλιες συνθέσεις, ανάμεσα στις οποίες πέντε όπερες, δεκαπέντε μπαλέτα, έργα θρησκευτικής μουσικής, συμφωνικά έργα, κοντσέρτα κ.λπ.

Οι εννέα σουίτες υπό τον γενικό τίτλο Μπαχιάνας μπραζιλέιρας γράφηκαν ανάμεσα στα 1930 και 1945, δηλαδή την περίοδο κατά την οποία ο Βίλλα-Λόμπος συντάχθηκε με τα ιδεώδη του εθνικιστικού καθεστώτος. Οι συνθέσεις αυτές μαρτυρούν την προσπάθεια του να παντρέψει την παραδοσιακή μουσική της Βραζιλίας με την ευρωπαϊκή έντεχνη μουσική, ή, ακριβέστερα, να εφαρμόσει τεχνικές του μπαρόκ στην παραδοσιακή βραζιλιάνικη μουσική. Το γεγονός αυτό κάνει αρκετούς μελετητές να μιλούν για επιτυχημένη σύζευξη νεοκλασικισμού, ο οποίος ήταν στη μόδα περί το 1930, και εθνικισμού. Τα περισσότερα μέρη από τις σουίτες έχουν δύο προσδιορισμούς, έναν σε ύφος Μπαχ και έναν βραζιλιάνικο, στοιχείο που παραπέμπει στην αξιοποίηση της παραδοσιακής μουσικής μέσα από μορφές της ευρωπαϊκής παράδοσης.

Θέατρο Ολύμπια
2, 3, 6, 16, 17, 20 Μαρτίου 2013

Μουσική διεύθυνση: 
Μίλτος Λογιάδης (2, 3, 17, 20/3)
Τάσος Συμεωνίδης (6, 16/3)
Χορογραφία: Ρενάτο Τζανέλλα
Σκηνικά – Κοστούμια:  Κατερίνα Αγγελοπούλου / Ρενάτο Τζανέλλα
Φωτισμοί: Βινίτσιο Κέλι

Ταξίδι στην αιωνιότητα
Στράτος Παπανούσης
Ευρυδίκη Ισαακίδου – Αλεξάντερ Νέσκωβ
Μαρία Κουσουνή – Βαγγέλης Μπίκος
Χριστίνα Μακρίδου – Ντανίλο Ζέκα
Μάνια Καραβασίλη – Έλτον Ντιμρότσι
Άννα Φράγκου – Αγάπιος Αγαπιάδης
Ελεάνα Ανδρεούδη – Μιχάλης Φ. Παππάς
Βανέσα Κούρκουλου – Θανάσης Σολωμός
Βίκυ Μπούρχα – Γιάννης Μπενέτος

Μπαχιάνας Μπραζιλέιρας
Αιμιλία Γάσπαρη
Νατάσα Σιούτα
Αλίνα Στεργιανού
Γιώργος Βαρβαριώτης
Ίγκορ Σιάτζκο
Σταυρούλα Καμπουράκη – Αντώνης Κορούτης
Πόπη Σακελλαροπούλου – Μπλέντι Λατίφι
Όλγα Ζουρμπινά – Στέλιος Κατωπόδης
Βίκυ Τσιρογιάννη – Εσμεράλντο Μπίτρο
Μαργαρίτα Κώστογλου – Μάικλ Ντούλαν
Μάγδα Λαγογιάννη – Πέτρος Κουρουπάκης
Ελένη Κλάδου – Νίκος Μοσχής
Κόμη Κλουκίνα – Άντριου Κάμινγκς

Σοπράνο: Ευμορφία Μεταξάκη (2, 16, 17, 20/3) – Κίρα Λαμπράκη (3, 6/3)

Συμμετέχουν η Ορχήστρα, οι Α΄ Χορευτές, οι Σολίστ, οι Κορυφαίοι και το Corps de Ballet της ΕΛΣ
Μουσική διεύθυνση: Μίλτος Λογιάδης – Τάσος Συμεωνίδης Χορογραφία: Ρενάτο Τζανέλλα