Το πρώτο Φεστιβάλ της Εναλλακτικής, με θέμα “Ανθρώπινα και Θεία Πάθη“, έχει ήδη παρουσιάσει στο κοινό με μεγάλη επιτυχία, από τις 23 Μαρτίου που ξεκίνησε, τις παραγωγές Communio, Caravaggio – ζώσες εικόνες, Δια Χριστόν Σαλοί – μια σταντ απ λειτουργία,Έρωτας, έρημος τόπος – δύο κύκλοι τραγουδιών για την Μαρία Φαραντούρη και Παραφράσεις ιερών κειμένων.
Τις επόμενες μέρες θα παρουσιαστούν στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ, στο πλαίσιο των Ημερών Λατρευτικής μουσικής:
Ο Κυανοπώγωνας στη Via Crucis
6 Απριλίου 2017 / Ώρα έναρξης 20.30
Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής
Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Πιάνο: Γιώργος Κωνσταντίνου
Πριόνι-σφυρί: Νίκος Γιούσεφ
Η μοναδική όπερα του Μπέλα Μπάρτοκ Ο πύργος του Κυανοπώγωνα γίνεται η πλατφόρμα για την προσέγγιση του θέματος του θείου και του ανθρώπινου πάθους. Σε μια παράλληλη ανάγνωση της πορείας του Κυανοπώγωνα και της Via Crucis, της πορείας του Ιησού προς τον Γολγοθά, ο πιανίστας Γιώργος Κωνσταντίνου ανασυνθέτει το υλικό των Μπάρτοκ και Λιστ, για έναν απρόσμενο συνδυασμό οργάνων: πιάνο, πριόνι και σφυρί. Το πριόνι μεταφράζει μουσικά τους λυγμούς των συζύγων του Κυανοπώγωνα, αλλά και το θρήνο για τα Πάθη του Ιησού.
Ο διακεκριμένος πιανίστας Γιώργος Κωνσταντίνου, σημειώνει: “Όπως ο Ιησούς στο Δρόμο του Σταυρού, έτσι και ο Κυανοπώγωνας περνάει ένα Γολγοθά, κουβαλάει ένα σταυρό. Το τέλος του είναι κατά κάποιο τρόπο προδιαγεγραμμένο, ενώ την πορεία του υπάρχουν οι πόρτες-σύμβολα, όπως αντίστοιχα οι στάσεις στην πορεία του Ιησού. Υπάρχει ένα στοιχείο οικειοθελούς παράδοσης στη μοίρα. Ο Κυανοπώγωνας αποδέχεται αυτό που του συμβαίνει, δεν προσπαθεί να το πολεμήσει. Και τα δύο μουσικά έργα έχουν ένα σκοτεινό μουσικό θέμα, όπου ενυπάρχει το στοιχείο του θρήνου. Αυτόν ακριβώς επιχειρεί να αποδώσει η εισαγωγή του πριονιού στη μεταγραφή που θα ακουστεί. Στον Κυανοπώγωνα ξεπροβάλλει κατά διαστήματα ένας λυγμός, ένας αναστεναγμός πίσω από τις κλειστές πόρτες, όπου βρίσκονται οι προηγούμενες γυναίκες του κεντρικού χαρακτήρα. Το πριόνι αναπαράγει με εκπληκτική ακρίβεια το ηχόχρωμα του λυγμού· θυμίζει την ανθρώπινη φωνή, παράλληλα όμως και κάτι απόκοσμο που στοιχειώνει.
Αρχικά υπήρξε, επίσης, η σκέψη για τη χρήση σφυριού πάνω σε δοκάρι, ανεξάρτητα από το πριόνι. Εντέλει αποφασίστηκε ο ίδιος μουσικός να εναλλάσσει το παίξιμο του πριονιού με το δοξάρι του, με την κρούση του σφυριού πάνω στο ίδιο το πριόνι. Η χαρακτηριστική σκληρότητα της κρούσης του σφυριού η οποία, όμως, μπορεί να αποδώσει πλούτο χρωματισμών ανάλογα με τη δύναμη που θα του ασκηθεί, λειτουργεί στην περίπτωση αυτή ως αντίβαρο του κλάματος. Δημιουργείται, έτσι, άλλοτε ένας πολύ ρεαλιστικός ήχος καρφώματος, και άλλοτε ένας πιο μελωδικός ήχος. Στο έργο του Λιστ, η μουσική χωρίζεται, κατά κάποιο τρόπο, σε δύο μέρη: στα χορωδιακά που παραπέμπουν σε παλαιότερη μουσική, εξίσου γοητευτική αλλά πιο απλή στη δομή της, και στα πιο χρωματικά και σκληρά, εκ διαμέτρου αντίθετα με τα πρώτα. Ο ρόλος του καθενός από τα όργανα διαφοροποιείται ανάλογα. Η επιλογή των αποσπασμάτων από το κάθε έργο έγινε με γνώμονα την ανάδειξη της κοινής τους πορείας· αυτός είναι και ο λόγος που από το Δρόμο του Σταυρού τελευταίο ακούγεται το θέμα της αποκαθήλωσης και παραλείπονται τα επόμενα, σε αναλογία με το τέλος του Κυανοπώγωνα”.
Τζοακίνο Ροσσίνι, Μικρή επίσημη λειτουργία
7, 9 Απριλίου 2017 / Ώρα έναρξης 20.30
Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής
Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Μουσική διεύθυνση Μάρκελλος Χρυσικόπουλος
Διεύθυνση χορωδίας Δημήτρης Κτιστάκης
Συμμετέχουν
Θεοδώρα Μπάκα, υψίφωνος
Νίκος Σπανός άλτο
Βασίλης Καβάγιας, τενόρος
Τάσος Αποστόλου, βαθύφωνος
Θοδωρής Τζοβανάκης, πιάνο
Σοφία Ταμβακοπούλου, πιάνο
Κώστας Ράπτης, μπαγιάν
Συμμετέχουν μέλη της Χορωδίας της ΕΡΤ
Η Μικρή επίσημη λειτουργία γράφτηκε το 1863, περισσότερα από 30 χρόνια αφού ο Ροσσίνι είχε σταματήσει να συνθέτει για την όπερα, και χαρακτηρίστηκε από τον ίδιο ως «το τελευταίο από τα θανάσιμα αμαρτήματα του γήρατος». Παρουσιάστηκε στο Παρίσι, σε πολύ μικρό κύκλο καλεσμένων του κόμη Πιγιέ-Ουίλ, στην αρχική εκδοχή για δύο πιάνα, αρμόνιο και 12 τραγουδιστές.
Λόγω των περιορισμένων μουσικών δυνάμεων, ασυνήθιστων για θρησκευτικό έργο, η Λειτουργία ονομάστηκε «μικρή». Κατά τα λοιπά η παρτιτούρα καταλαμβάνει 150 σελίδες στην εκδοχή δωματίου και περιλαμβάνει όλα τα βασικά μέρη μιας λειτουργίας. Στην τελευταία σελίδα του χειρογράφου ο Ροσσίνι σημείωσε: «Αγαπημένε Κύριε, ιδού λοιπόν ολοκληρώθηκε αυτή η φτωχική μικρή λειτουργία. Άραγε έγραψα ένα κομμάτι θρησκευτικής ή μήπως βέβηλης μουσικής; Γεννήθηκα για την κωμική όπερα, όπως ξέρεις καλά. Χωρίς σπουδαία τεχνική, με λίγη καρδιά, αυτό είναι όλο. Ας είσαι ευλογημένος και χάρισέ μου τον παράδεισο».
Το 1867, ο Ροσσίνι ενορχήστρωσε τη Μικρή επίσημη λειτουργία. Προσδοκώντας την παρουσίασή της σε εκκλησία και επειδή δεν τον ικανοποιούσαν οι εκκλησιαστικές χορωδίες αγοριών, ζήτησε επανειλημμένα άδεια από τον Πάπα να παρουσιάσει το έργο με γυναικείες φωνές, κάτι που απαγορευόταν στους καθολικούς ναούς. Το αίτημά του απορρίφθηκε, κι έτσι στην ορχηστρική εκδοχή της η Μικρή επίσημη λειτουργία παρουσιάστηκε μόνο μετά το θάνατο του συνθέτη, το 1869 και πάλι σε έναν κοσμικό χώρο, στο Ιταλικό Θέατρο στο Παρίσι.
Η παρουσίαση του έργου στις Ημέρες Λατρευτικής Μουσικής επιχειρεί να αναβιώσει την πρώτη ιδιωτική εκτέλεση, αντικαθιστώντας το αρμόνιο με ακορντεόν, όπως εξάλλου φέρεται να ήταν η αρχική ιδέα του Ροσσίνι την οποία όμως εκείνη την περίοδο έκρινε ως πολύ «κοσμική» για το θρησκευτικό χαρακτήρα του έργου.
Συναυλία Ελληνικής Βυζαντινής Χορωδίας «ΕΛΒΥΧ»
8 Απριλίου 2017 / Ώρα έναρξης 20.30
Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής
Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ, με δελτία προτεραιότητας, τα οποία θα διανέμονται μία ώρα πριν την έναρξη, στα ταμεία της Εναλλακτικής Σκηνής στο ΚΠΙΣΝ.
Χοράρχης: Γιώργος Κωνσταντίνου
Σε διάλογο με τη Μικρή επίσημη λειτουργία, ένα από τα σημαντικότερα σύνολα βυζαντινής μουσικής που ιδρύθηκε το 1977 από τον αείμνηστο Λυκούργο Αγγελόπουλο, παρουσιάζει ύμνους και αποσπάσματα αναγνωσμάτων από την Υμνολογία της περιόδου του Τριωδίου και από τη Νεκρώσιμο Ακολουθία, καθώς και ύμνους της Μεγάλης Εβδομάδας.
Η παράσταση επιχειρεί να δώσει μία, κατά το δυνατό πληρέστερη, εικόνα για το πώς αντιμετωπίζεται τη θεματική των Παθών από την υμνογραφική, μουσική και λειτουργική παράδοση. Ξεκινάει με έναν ύμνο της περιόδου του Τριωδίου, που αναφέρεται στο τι είναι πάθος, αμαρτία, θάνατος, σύμφωνα με την ορθόδοξη θεώρηση. Ακολουθεί η υμνολογία της Νεκρώσιμης Ακολουθίας, με κύριο άξονα το πώς αντιμετωπίζει ο άνθρωπος το πάθος και την απώτερη συνέπειά του, το θάνατο. Ακολουθεί το βασικό κομμάτι της θείας παρέμβασης για την πρόσληψη του ανθρωπίνου πάθους από τον Θεό: το κομμάτι του Θείου Πάθους και η υμνολογία της Μεγάλης Εβδομάδας. Τέλος, έρχεται η κάθαρση του πάθους με την Ανάσταση.
Πρόθεση είναι να δημιουργηθεί μια εμπειρία που δεν λειτουργεί μόνο σε νοηματικό επίπεδο. Μουσικά επιλέχθηκαν ύμνοι που καλύπτουν όλο το φάσμα της βυζαντινής και μεταβυζαντινής καλλιτεχνικής δημιουργίας. Υπάρχουν μέλη παλαιότερα και νεότερα, συλλαβικά και μελισματικά, αλλά και εμμελής απαγγελία, των οποίων η κατάλληλη διαδοχή δημιουργεί μια συνεχή και ενδιαφέρουσα ροή που οδηγεί στη θριαμβευτική κατάληξη.
Η συναυλία είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Λυκούργου Αγγελόπουλου.
Περισσότερες πληροφορίες για όλες τις παραστάσεις των Ημερών Λατρευτικής Μουσικής μπορείτε να δείτε εδώ.
Φωτογραφία θέματος: Κυανοπώγωνας – Γιώργος Κωνσταντίνου, Νίκος Γιούσεφ
© Βασίλης Μακρής