Τετράδια 1994 – 2014: έκθεση του Δημήτρη Δημητριάδη στο Μουσείο Άλεξ Μυλωνά

Το Μουσείο Άλεξ Μυλωνά-Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης εγκαινιάζει την έκθεση του Δημήτρη Δημητριάδη, Τετράδια 1994 – 2014 σε επιμέλεια Ντένη Ζαχαρόπουλου το Σάββατο 6 Ιουνίου, στις 12:00.

Διοργανώνεται στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών 2015 και θα διαρκέσει μέχρι τις 5 Ιουλίου 2015.

Παρουσιάζονται 20 χρόνια καθημερινές εικαστικές σημειώσεις του Δημήτρη Δημητριάδη, που συμβαδίζουν με το συγγραφικό του έργο και αποτελούν μια εντυπωσιακά πλούσια ενασχόληση με το χρώμα και τις μορφές ως έκφραση και σκέψη, που αναπτύσσει μέσα από εμμονές τρόπους που προσεγγίζουν τον ορατό και αόρατο, το ρητό και τον άρρητο κόσμο του συγγραφέα. Το μουσείο μετατρέπεται σε αναγνωστήριο όπου εκατοντάδες τετράδια και χιλιάδες ιδιόχειρες σελίδες γεμάτες σχέδια, χρώματα, εικόνες, λέξεις, είναι στη διάθεση του θεατή να τις περιηγηθεί, να  πάρει στα χέρια του, να τις ξεφυλλίσει, να τις διαβάσει με τα μάτια ή με το νου.

Όπως αναφέρει ο Δημητριάδης υπό τον τίτλο Aνα –ζώ – γράφω – πύρωση:

«Το διάστημα ανάμεσα στην παύση τής γραφής – κοπιαστική επανάπαυση και άκαρπη αγρανάπαυση– είναι ένα χρονικό χάσμα που πολύ δύσκολα βρίσκει συμπλήρωση.

Το χέρι όμως αδημονεί, δεν ησυχάζει, βιώνει ένα κενό, μία αδράνεια τής ενέργειάς του, επιθυμεί να χειροδικήσει, να διαχειριστεί αυτήν την κένωση, να αναπληρώσει την πτώση τού πυρετού με μία άλλη υποτροπίασή του, με την αναζήτηση και εύρεση μίας ανάφλεξης άλλου είδους.

Η μεγαλύτερη ανάφλεξη, μαζί με τις λέξεις, είναι οι νότες και τα χρώματα, η κλίμακα των μουσικών γραμμών και το φάσμα των χρωμάτων – χωρίς να θέλω να παραλείψω ή να υποτιμήσω το εύρος των αρχιτεκτονικών γραμμών και των γλυπτικών σχημάτων.

Πρόκειται για έσωθεν καταναγκασμό που βρίσκει έτοιμο έδαφος για να καρπίσει, κι αυτός που είναι περισσότερο επικαρπωτής παρά ιδιοκτήτης τού εν λόγω εδάφους, δεν μπορεί παρά να αφεθεί στην διαχείριση τού εδάφους αυτού από τον, νεοεμφανισθέντα αλλά από πολλά χρόνια πριν αναμένοντα, διεκδικητή του.         

Έτσι είχα αρχίσει, με την χρήση των χρωμάτων, σχολικά μολύβια και υδατοχρώματα.

Συν τω χρόνω όμως αυτά ξεχάστηκαν, έδωσαν την θέση τους στο χέρι μου σε άλλα μολύβια, σε πλήκτρα, σε εγγραφές, σε εξαντλητικές ανασκαφές με τις λέξεις, με τούς θησαυρούς τους και τα όριά τους.

Σε τέτοιες στιγμές οριακής εξάντλησης τού λόγου εμφανιζόταν, η παύση τής γραφής και η πτώση τού πυρετού της, και σχεδόν αταβιστικά η ανάδυση τού χρώματος που είχε τις ήπιες εκφορές της και τις καταιγιστικές εξάρσεις της, τις ανεξάντλητες επαναφορές της και τις ακραίες επιδόσεις της, κορυφώσεις, καταβυθίσεις, εκρήξεις και στύσεις,  μία εκροή ανάλογη με εκείνη των λέξεων, με την ίδια ασύνορη φανέρωση τών κινήσεων τού μύθου και τού πόθου.

Τώρα η γλώσσα μιλούσε με χρώματα, και έλεγε το αφανές και το ενδογενές, απλωμένη σε επιφάνειες από χαρτί οι οποίες γίνονταν τα επιφάνια μιάς άγνωστης ενδοχώρας.

Αυτήν θα ξεφυλλίσει ο επισκέπτης τής έκθεσης, φυλλομετρώντας τα «Τετράδια» με την δική του αφή.»

«Σπάνια συγγραφείς διασώζουν τη σχεδιαστική χειρονομία τους από τη φετιχιστική μετατροπή της σε ζωγραφικό έργο», σημειώνει ο Ντένης Ζαχαρόπουλος, επιμελητής της έκθεσης και Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, «Ο Δημητριάδης, σε συνέχεια του Βικτώρ Ουγκώ, περιορίζει την εντυπωσιακά πλούσια ενασχόληση με το χρώμα και τις μορφές, στην καθαυτό έκφραση που ολοκληρώνει τη γραφή του χωρίς να την μετατρέπει σε εικαστικό αντικείμενο.

Τα Τετράδια προσεγγίζουν μέσα από εμμονές, τον ορατό και αόρατο, το ρητό και άρρητο κόσμο του συγγραφέα. Στον περιορισμένο χωρικά και χρονικά τόπο όπου γράφει, προκειμένου να μη διακόψει τη συγκέντρωσή του, για να απελευθερώσει το λόγο από τη συνεχή ροή των λέξεων και το σώμα από τη συνεχή χρήση της αλφαβητικής γραφής, χρησιμοποιεί μολύβια και χρώματα ως συνέχεια της γραμμής και της χειρονομιας, ως νοητική άσκηση που συγκρατεί σχήματα κι εκφράσεις χωρίς να τα μεταθέσει στον κόσμο των εικόνων.

Στις σελίδες αυτές ο θεατής μπορεί ίσως να προσλάβει ένα μεγάλο μέρος της μοντέρνας τέχνης ως εικαστική αναφορά, Το συγγραφέα όμως αφορά όχι η αναπαράσταση της εικόνας αλλά η απελευθέρωση της γραφής. Ο Δημητριάδης στέκεται μόνος και εκκρεμής στο χώρο της εικαστικής πρακτικής. Όπως  γράφει ο ίδιος: “Το διάστημα ανάμεσα στην παύση τής γραφής – κοπιαστική επανάπαυση και άκαρπη αγρανάπαυση– είναι ένα χρονικό χάσμα που πολύ δύσκολα βρίσκει συμπλήρωση.” Στην άσκηση αυτογνωσίας, ο συγγραφέας πειραματίζεται αλλά δεν διερευνά μιαν άλλη ιδιότητα. Η ίδια χειρονομία αναπτύσσει τη γραφή και στέκεται σε ένα βλέμμα, με εμμονή.

Είκοσι συνεχή χρόνια ο Δημητριάδης περιεργάζεται το όριο μιας πράξης που αδιαφορεί παντελώς να μετατρέψει το υποκείμενο σε αντικείμενο, την ιδιωτική γλώσσα σε κωδικοποίηση. Οι σελίδες αυτές δεν ανάγονται σε κανέναν κώδικα ανάγνωσης. Δε συνιστούν ούτε τον μυστικό κήπο, ούτε την αισθητική του συγγραφέα. Αντίθετα, αναπαράγονται σαν τα αγριολούλουδα που φυτρώνουν πεισματικά εκεί που δεν τα σπέρνεις. Ανείπωτη είναι η έκπληξη μπρος στα χρώματα που ξεπετιόνται τυχαία κι αναπάντεχα, ενώ παράλληλα θεσπίζουν μιαν απροσδόκητη νομοτέλεια, πέρα από όποια θέση ούτε άρνηση.

Η έκθεση των Τετραδίων, μετατρέπει το μουσείο σε αχανές αναγνωστήριο θέτονας εκατοντάδες τετράδια και χιλιάδες ιδιόχειρες σελίδες στη διάθεση του θεατή, να τις αγγίξει με τα μάτια ή με το χέρι, με τις αισθήσεις ή με το νου. Αυτό το άγγιγμα είναι το καθαυτό γεγονός της έκθεσης.»

Στο πλαίσιο της έκθεσης διοργανώνονται δύο εκδηλώσεις:
 
Μια σειρά συναντήσεις με το συγγραφέα και με φίλους ή ειδικούς του έργου του θα εμπλουτίσουν το λόγο και την πολυδιάστατη αυτή προσέγγιση ανάμεσα στο λόγο και την εικόνα, τις λέξεις και τα χρώματα.

Την Πέμπτη 11 Ιουνίου, στις 20:00 θα παρουσιαστεί το έργο Λυκάων σε μορφή αναλογίου, σε σκηνοθεσία Γιάννη Σκουρλέτη, με τη συμμετοχή του συγγραφέα Δημήτρη Δημητριάδη και του ηθοποιού Ορέστη Καρύδα.  

Την Πέμπτη 2 Ιουλίου στις 20:00 ο Δημήτρης Δημητριάδης θα συνομιλήσει με φίλους για το έργο του.

Βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη (1944). Το 1963, με υποτροφία τού βελγικού κράτους, σπούδασε θέατρο και κινηματογράφο στις Βρυξέλλες, στην I. N. S. A. S. (Institut National des Arts du Spectacle).

Το 1968, ανέβηκε στο Παρίσι, στο Théâtre de la Commune d’Aubervilliers,  από τον Patrice Chéreau, το πρώτο θεατρικό του έργο, Η Τιμή της Ανταρσίας στην Μαύρη Αγορά (1965-66).

Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, το 1971, ασχολήθηκε με επαγγελματικά με την μετάφραση. Μετέφρασε : Jean Genet, J.-P. Sartre, Maurice Blanchot, Georges Bataille, Kostas Axelos, W. Gombrowicz,  Molière, Michel Butor, W. Shakespeare, D. de Nerval, Marguerite Duras, G. Courteline, M. Maeterlinck, H. de Balzac, B. – M. Koltès, P. D. la Rochelle, Samuel Beckett, Julien Green, E.M. Cioran, T. Williams, καθώς και αρχαίο δράμα : Αισχύλο (Ορέστεια) και Ευριπίδη (Φοίνισσες, Ιππόλυτος, Ελένη, Ιφιγένεια η εν Ταύροις).  Το προσωπικό του έργο ξεκίνησε το 1978 με το πεζογράφημα Πεθαίνω σαν χώρα, και ακολούθησε, το 1980, η ποιητική ενότητα Κατάλογοι 1-4.

Παράλληλα, προχώρησε στην συγγραφή θεατρικών έργων από τα οποία έχουν δημοσιευτεί τα εξής :  Η Νέα Εκκλησία τού Αίματος (1983), Το ΄Υψωμα  (1991), Η Άγνωστη Αρμονία τού Άλλου Αιώνα (1993), Η Αρχή τής Ζωής (1995), Η Ζάλη των ζώων πριν την σφαγή (2000), Λήθη και άλλοι τέσσερις μονόλογοι (2002), Διαδικασίες Διακανονισμού Διαφορών (2003), Οδυσσέας (2003), Ιθάκη (2004), Όμηρος (2006), τρίπτυχο που έχει τον γενικό τίτλο Ομηριάδα, Insenso (2007),  Χρύσιππος (2008), Το άγγιγμα τού βυθού (2008), O Ευαγγελισμός της Κασσάνδρας (2009).

Το 1986, δημοσίευσε το πεζογράφημα Η Ανάθεση. Η Ανθρωπωδία. Προοίμιο σε μια Χιλιετία, το οποίο συνεχίστηκε, το 2002, με την δημοσίευση των δύο πρώτων τόμων (1ος και 7ος) τού δεκάτομου μυθιστορήματος Η Ανθρωπωδία. Μία ατελής Χιλιετία.

Το 2005 κυκλοφόρησε Το πέρασμα στην άλλη όχθη, μία μεταγραφή ραδιοφωνικών συνομιλιών, ακολούθησε το αφήγημα Η μεταφορά (2007), και η συλλογή δοκιμιακών κειμένων με τον τίτλο Η Εμπράγματη Φαντασία (2007). Το 2008 εκδόθηκε το πεζογράφημα Εκπνοή, πρώτο μέρος του τριπτύχου με τον γενικό τίτλο «Κηδεύω».

To 2010 ο “Τόκος», το 2011 το «Κηδεύω Β΄, Ανάβλεμμα» και «Κηδεύω Γ΄, Χερετισμός», το 2011 το δοκίμιο «Ο πόνος ως πόλη» και το θεατρικό «Ο,τι πιο πολύ ποθείς», ενώ το 2012 «Ο Αιώνιος Στρατός».

Το 2013 κυκλοφορούν τα θεατρικά «Φαέθων», «Η Εκκένωση» και «Ο Κυκλισμός του Τετραγώνου», καθώς και το δοκίμιο «Το Απρόσβατο». Το 2015, εκδίδονται τα θεατρικά «Στροχάιμ» και «Τρωάς».

Η σειρά των Καταλόγων συνεχίστηκε με τις ενότητες : Κατάλογοι 5-8/ Οι σκηνές του μαρτυρίου, Κατάλογοι 9/Οι Ορισμοί, Κατάλογοι 10-12, Κατάλογοι 13-14/ Πένθη.

Επιμέλεια Έκθεσης: Ντένης Ζαχαρόπουλος

Για το Μουσείο Άλεξ Μυλωνά-Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης:

Συντονισμός & Επικοινωνία: Ελένη Κωτσαρά, Υπεύθυνη Ανάπτυξης & Διοίκησης
Γραφιστικές εφαρμογές & μεταφράσεις: Ελένη Κατρακαλίδη, Επιμελήτρια

Για να δείτε όλο το πρόγραμμα του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου 2015 πατήστε εδώ: Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου 2015: 60 χρόνια φεστιβάλ – Το πρόγραμμα