Τεύκρος Μιχαηλίδης: Πιστεύω σε μια αγνότητα αδύναμη να αντισταθεί

Τα «Εγκλήματα Δημοσιονομικής Προσαρμογής» του Τεύκρου Μιχαηλίδη από τις εκδόσεις Πόλις δεν είναι μόνο «επτά φωτογραφίες της κρίσης» αλλά κυρίως μια φωνή αντίδρασης στην υπονόμευση του συμπαντικού δικαίου. Ο συγγραφέας μιλά για τους νομοτελειακά διεφθαρμένους κάθε λογής εξουσίας και εύχεται ένα μέλλον με υπεύθυνους πολίτες.

Συνέντευξη: Πηνελόπη Πετράκου

Culturenow.gr: Απ’ την αρχή κιόλας του βιβλίου δίνετε στίγμα κατά των μορφών ρατσισμού, βάζοντας στην κεντρική θέση μια γυναίκα όμορφη, έξυπνη και ικανή και στο πρώτο διήγημα το θύμα είναι αλλοδαπός. Ρατσιστές είμαστε μόνο λόγω κρίσης; 

Τεύκρος Μιχαηλίδης: Πιστεύω ότι κάθε άνθρωπος διαθέτει μέσα του σπέρματα όλων των ειδών: ρατσισμό, ανεκτικότητα, εγωισμό, αλληλεγγύη. Οι αντικειμενικές συνθήκες, η παιδεία, ο πολιτισμός συμβάλλουν στην ανάδειξη των καλύτερων ή των χειρότερων σπερμάτων που διαθέτουμε. Η ιστορία ωστόσο έχει δείξει ότι ο ρατσισμός συχνά δεν αναπτύσσεται αυθόρμητα αλλά καλλιεργείται από αυτούς που έχουν συμφέρον να υπάρχει. Οι λευκοί άποικοι στην Αμερική για παράδειγμα προωθούσαν την ιδέα ότι οι μαύροι είναι «κατώτεροι» για να μπορούν να τους χρησιμοποιούν σαν σκλάβους. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο αυτοί που σήμερα διαδίδουν ότι οι μετανάστες είναι «κλέφτες», «δολοφόνοι», «υπάνθρωποι» εξυπηρετούν όσους έχουν συμφέρον να τους εκμεταλλεύονται με απάνθρωπες συνθήκες. Το παράδειγμα των καλλιεργητών φράουλας της Μανωλάδας είναι χαρακτηριστικό. Άλλωστε η ιδεοληψία σχετικά με την «κατωτερότητα» και την «παραβατικότητα» των μεταναστών συμβάλλει και στην αποενοχοποίηση της δικαιοσύνης που τόσο στη Μανωλάδα όσο και αλλού αντιμετωπίζει με ιδιαίτερη επιείκεια τα εγκλήματα ρατσιστικής βίας.

Cul. N.: Δίνετε την εντύπωση ότι έχετε πίστη στην αγνότητα των ανθρώπων. Ισχύει;

Τ. Μ.: Πράγματι πιστεύω στην αγνότητα των ανθρώπων, σε μια αγνότητα όμως ευάλωτη και εύθραυστη, αδύναμη να αντισταθεί στις σειρήνες και κυρίως στην δολιότερη από αυτές, την εξουσία.

Cul. N.: Η αδιάφθορη κι οραματίστρια ηρωίδα χαλαρώνει με κονιάκ, σοκολάτα και μουσική καθώς, κάπου αλλού, ένας αγύρτης μηχανορραφεί. Υπάρχει περίπτωση, στην πραγματική ζωή, η αθωότητα κι η ενοχή να μην απέχουν τόσο;

Τ. Μ.: Την ενοχή και την αθωότητα τις χωρίζει ένα τεράστιο χάσμα, που στους καιρούς της κρίσης βαθαίνει όλο και περισσότερο. Δεν ασπάζομαι καθόλου την άποψη ότι για το «κακό» ευθύνονται μόνο οι αντικειμενικές συνθήκες και ότι κάποιος ένοχος θα μπορούσε κάτω από άλλες συνθήκες να είναι αθώος. Ακόμα και στις μέρες μας υπάρχουν – ευτυχώς – οραματιστές και αδιάφθοροι. Η διάψευση και η απογοήτευση τους οδηγεί στην απομόνωση, την εσωστρέφεια ή – καμιά φορά – ακόμα και σε ακραίες συμπεριφορές. Σε καμιά όμως περίπτωση δεν τους μεταφέρει στην άλλη όχθη, την όχθη των κυνικών και διεφθαρμένων.

Cul. N.: Ο αναγνώστης αισθάνεται πως οι χαρακτήρες που εμπλέκονται στις εγκληματικές δραστηριότητες είναι καμένα χαρτιά. Τι διάθεση έχετε απέναντί τους;

Τ. Μ.: Πιστεύω ότι οι χαρακτήρες που εμπλέκονται σε εγκληματικές δραστηριότητες επενδεδυμένες με τον χιτώνα της ευπρέπειας είναι όντως καμένα χαρτιά. Δεν είδα ποτέ πολιτικό, δημοσιογράφο, δικαστή, τραπεζίτη, τοκογλύφο να ανανήπτει ύστερα από την εμπλοκή του σε εγκληματικές ενέργειες που συνδέονται με την ειδικότητά του. Τους απεχθάνομαι, τους περιφρονώ, τους θεωρώ μιάσματα αλλά έχω την βεβαιότητα ότι αυτό δεν θα τους εμποδίσει να συνεχίσουν στο δρόμο που συνειδητά επέλεξαν. Πρέπει να αποδεχθούμε ότι στις κοινωνίες κυριαρχούν οι ισχυροί κάτι που τους καθιστά νομοτελειακά διεφθαρμένους. Ας μην ξεχνάμε ότι όπως μας διδάσκουν τόσο ο Ησίοδος όσο και ο Αισχύλος, το Κράτος και η Βία ήταν ανέκαθεν οι πιστοί υπηρέτες της εξουσίας.   

Cul. N.: Αναφέρεστε σε ζητήματα και προσωπικότητες παγκόσμιας εμβέλειας, στον Μπιλ Γκέιτς, στις σχέσεις Κύπρου-Τουρκίας αλλά και στον ρόλο φορέων εξουσίας όπως των μεγαλοδημοσιογράφων και των υπουργών. Έχετε σκεφτεί να γράψετε κάτι μη λογοτεχνικό για την πολιτική και την κοινωνία;

Τ. Μ.: Έχω ήδη αναλάβει το ρόλο του μαθηματικού, του δασκάλου, του εκλαϊκευτή και του παραμυθά. Δε νομίζω ότι μπορώ να σηκώσω έναν ακόμη ρόλο. Άλλωστε μέσα από τις ιστορίες μου νομίζω ότι εκφράζω τις απόψεις μου με τρόπο που εμένα τουλάχιστον με καλύπτει.

Cul. N.: Τι κυρίως προσδοκάτε για το κοντινό μέλλον ως πολίτης και ως συγγραφέας;

Τ. Μ.: Ως πολίτης εύχομαι – χωρίς δυστυχώς να ελπίζω ή να προσδοκώ – μια δικαιότερη κοινωνία με συνειδητούς και υπεύθυνους συμπολίτες. Ως συγγραφέας ελπίζω να μπορέσω να γράψω μερικά ακόμη βιβλία που θα μου προσφέρουν την ίδια χαρά όταν θα γράφονται και θα συνεχίσουν να ενδιαφέρουν το αναγνωστικό κοινό.

Cul. N.: Το ότι στα έργα σας δεν μπορείτε να αποφύγετε την αναφορά στα Μαθηματικά, σας δίνει ταυτότητα, λειτουργεί υπέρ σας λογοτεχνικά. Αν, ωστόσο, δεν ήταν τα Μαθηματικά στη ζωή σας, τι θα μπορούσε να είναι;

Τ. Μ.: Δε μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς μαθηματικά. Έχω την εντύπωση ότι η συγκρότηση της σκέψης μου και ο τρόπος λειτουργίας μου είναι άρρηκτα δεμένα με τα μαθηματικά. Οι ιστορίες μου είναι ένα σύνολο από στατικές εικόνες που κάποιο μαθηματικό στοιχείο – ένα πρόβλημα, ένα θεώρημα, μια ιδιότητα – τις θέτει σε κίνηση, τους δίνει ζωή. Στα Πυθαγόρεια Εγκλήματα ήταν το πρόβλημα της θεμελίωσης των μαθηματικών και το θεώρημα της μη πληρότητας του Γκέντελ. Στον Αχμές ήταν μαθηματικός τρόπος σκέψης των Αιγυπτίων. Στα τέσσερα χρώματα του καλοκαιριού ήταν το ομώνυμο πρόβλημα. Στο Μέτοικο ήταν η συμμετρία. Στα Εγκλήματα Δημοσιονομικής Προσαρμογής η παρουσία των μαθηματικών είναι πολύ πιο διακριτική, καθοριστική όμως αφού η αγάπη της Όλγας Πετροπούλου για τα μαθηματικά και οι καλές της επιδόσεις σε αυτά έχει καθοριστικό ρόλο στις ιστορίες της. 

Το νέο βιβλίο του Τεύκρου Μιχαηλίδη, με τίτλο «Εγκλήματα Δημοσιονομικής Προσαρμογής», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις.