Θέατρο Τόμος Θ' – Ιάκωβος Καμπανέλλης

Από τις εκδόσεις Κέδρος κυκλοφορεί το θεατρικό βιβλίο του Ιάκωβου Καμπανέλλη με τίτλο «Θέατρο Τόμος Θ’: Η γειτονιά των Αγγέλων. Η αποικία των τιμωρημένων. Οι δύσκολες νύχτες του κυρίου Θωμά. (2014)».

Ήδη συμπληρώθηκαν τρία χρόνια αφότου «έφυγε» από κοντά μας ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, κι όμως είναι σαν να μην έλειψε ούτε μία μέρα. Τα έργα του, παρά την παγκόσμια οικονομική αφαίμαξη και την έντονη κοινωνική κρίση που μαστίζει όλη την Ευρώπη, γεμίζουν τα θέατρα στην Αθήνα και στην επαρχία. […] Κατά μια τραγική ειρωνεία η θεματολογία και ο κοινωνικός προβληματισμός των θεατρικών του έργων, κυρίως αυτών της πρώτης περιόδου «με διακριτά κυρίαρχα δράματα το δράμα του ανέργου, του φτωχού και του άστεγου», όπως χαρακτηριστικά έλεγε ο ίδιος, είναι δυστυχώς και σήμερα επίκαιρα.

Ο Καμπανέλλης άφησε πίσω του πλούσιο έργο. Το Αρχείο Ιάκωβου Καμπανέλλη, χάρη στη φροντίδα της κόρης του Κατερίνας, έχει συγκεντρωθεί και βρίσκεται στο στάδιο της τελικής του διαμόρφωσης.

Εδώ κι ένα χρόνο έχει αναρτηθεί η ιστοσελίδα http://www.kambanellis.gr/ ως γνήσιος οδηγός και υπεύθυνο βοήθημα στους αναγνώστες του.

Το σημαντικότερο απ’ όλα όμως είναι ότι το καλοκαίρι του 2012 ανακαλύφθηκαν μέσα σε κούτες μια σειρά άγνωστα θεατρικά έργα και σενάρια που μαζί με σκόρπια εδώ κι εκεί δοκίμια (ομιλίες και άρθρα) θα αποτελέσουν, μαζί βεβαίως με τη συγκεντρωτική συλλογή των ποιημάτων-τραγουδιών του, το υλικό που θα δει το φως της δημοσιότητας στο άμεσο μέλλον.

(Απόσπασμα από το «Προλόγισμα» του Θάνου Φωσκαρίνη)

Η συνέχιση της σειράς των Απάντων είναι η εκπλήρωση μιας οφειλής στον δημιουργό που άλλαξε την εικόνα του ελληνικού θεάτρου, καθόρισε τις βασικές του δραματουργικές κατευθύνσεις και πρόσφερε γραπτά επιχειρήματα τα οποία στήριξαν τις κύριες εκφράσεις της ελληνικής σκηνικής ιστορίας της μεταπολεμικής περιόδου.

(Απόσπασμα από το κείμενο «Τα όρια τα σκηνής και η μεθόριος της γραφής» του Πλάτωνα Μαυρομούστακου)

Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης (1922-2011) γεννήτορας του ελληνικού μεταπολεμικού θεάτρου, όπως έχει χαρακτηριστεί, γεννήθηκε στη Νάξο.

Το 1934, η οικογένειά του μετακόμισε, λόγω οικονομικών προβλημάτων, στην Αθήνα και ο Καμπανέλλης αναγκάστηκε να εργάζεται την ημέρα και να σπουδάζει σε μια νυχτερινή Τεχνική Σχολή.

Διψασμένος για γνώση, νοίκιαζε βιβλία από τα παλαιοβιβλιοπωλεία και μέχρι να τελειώσει το γυμνάσιο είχε γνωρίσει όλους τους ευρωπαίους κλασικούς. Το 1942 συνελήφθη από τους Γερμανούς και μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως Μαουτχάουζεν. Ήταν ένας από τους ελάχιστους επιζήσαντες, και επέστρεψε το 1945. Την εμπειρία του αυτή την κατέγραψε στο μοναδικό του πεζογράφημα, Μαουτχάουζεν (1963).

Όταν γυρίζει στην Αθήνα, εντυπωσιάζεται από μια παράσταση του Θεάτρου Τέχνης και αποφασίζει να ασχοληθεί με το θέατρο. Πρωτοεμφανίστηκε στο θέατρο το 1950 με το έργο Χορός πάνω στα στάχυα (Θίασος Λεμού), αλλά γνωστός έγινε με τα επόμενα έργα του, που ανέβηκαν από το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν και το Εθνικό Θέατρο. Το έργο σταθμός στη σταδιοδρομία του θεωρείται Η αυλή των θαυμάτων (1957). Στο επίκεντρο του έργου του βρίσκεται ο προβληματισμός για τα κοινωνικά δρώμενα και τον αντίκτυπο που έχουν στη ζωή των ανθρώπων και, κυρίως, η σχέση της ταραγμένης νεότερης ελληνικής ιστορίας με τη συγκρότηση της νεοελληνικής ψυχολογίας. Για την προσφορά του στο ελληνικό θέατρο του απονεμήθηκαν οι τίτλοι: επίτιμος Διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου, επίτιμος Διδάκτωρ της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, επίτιμος Διδάκτωρ της Θεατρολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Εξελέγη παμψηφεί τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και τιμήθηκε από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας με την απονομή ανωτάτου παρασήμου. Ήταν μέλος της Εταιρίας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων. Έργα του έχουν παρουσιαστεί σε πολλές χώρες (Αγγλία, Αυστρία, Σουηδία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Ουγγαρία, Σοβιετική Ένωση, Γερμανία).

Πολύ σημαντική είναι επίσης η δουλειά του ως σεναριογράφου, η οποία άσκησε τεράστια επίδραση στους σύγχρονους και τους μεταγενέστερούς του. Έγραψε τα σενάρια σε πολλές ταινίες σταθμούς του ελληνικού κινηματογράφου («Στέλλα» του Μ. Κακογιάννη, «Δράκος» του Ν. Κούνδουρου, «Η Αρπαγή της Περσεφόνης» του Γ. Γρηγορίου), ενώ σκηνοθέτησε ο ίδιος, σε δικό του σενάριο, την ταινία «Το κανόνι και το αηδόνι», το 1968. Αξιοσημείωτη είναι και η εξαιρετική του επίδοση στη στιχουργία, αφού το «Παραμύθι χωρίς όνομα» (μουσ. Μάνου Χατζιδάκη), το «Μαουτχάουζεν» (μουσ. Μίκη Θεοδωράκη), το «Μεγάλο μας Τσίρκο» (μουσ. Σταύρου Ξαρχάκου) και άλλα σημαντικά έργα της ελληνικής μουσικής φέρουν την υπογραφή του.

Τα έργα του κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κέδρος.