«Θείος Βάνιας»: Η καταστροφική όψη της καθημερινότητας

Ένα έργο ανθρώπινο, ευαίσθητο, συγκινητικό, με ποιητικές αποχρώσεις, που ακροβατεί ανάμεσα στο δραματικό και το κωμικό.

Ο Θείος Βάνιας είναι γέννημα των ιστορικών συνθηκών μιας Ρωσίας που βουλιάζει στη φτώχεια, τη διαφθορά και τις επιδημίες. Στο τέλος του 19ου αιώνα η τσαρική κυβέρνηση προβαίνει σε μεταρρυθμίσεις για την κατάργηση της δουλοπαροικίας. Πρόδρομος της ιδεολογίας που θα εκφραστεί μέσω της Οκτωβριανής επανάστασης και θα αλλάξει το κοινωνικό πολιτικό σκηνικό είναι ο κεντρικός ήρωας. Δέσμιος του προσωπικού του αδιεξόδου, ο Βάνιας συμβολίζει την αδιάλειπτη τάση του ανθρώπου να αποδράσει από το υπαρξιακό του τέλμα. Και εδώ έγκειται και η διαχρονικότητα του θεατρικού, καθώς τα πρόσωπα, ως μοιραίες και άβουλες οντότητες, υποτάσσονται στο ανελέητο του χρόνου. Όλη του η ζωή αποτελεί την επιτομή της υπαρξιακής αγωνίας του ανθρώπινου είδους πάνω στον πλανήτη και την πλάνη του πως μπορεί να αλλάξει την τύχη του.

Ο θεματικός πυρήνας του έργου εστιάζει στην αναστάτωση που προκαλεί η παρουσία του ιδιοκτήτη Σερεμπριακόφ, στο απομακρυσμένο κτήμα του στην επαρχία. Η Σόνια, η κόρη του από τον πρώτο γάμο και ο θείος της ο Βάνιας φροντίζουν με αφοσίωση την περιουσία του. Έτσι στηρίχτηκε οικονομικά για πολλά χρόνια ο πρωτευουσιάνος καθηγητής που τώρα έρχεται να εγκατασταθεί μαζί με τη νεαρή γυναίκα του. Οι ισορροπίες διαταράσσονται και βγαίνουν στην επιφάνεια διαψευσμένα όνειρα, προδομένοι πόθοι και ιδέες που δεν ευοδώθηκαν.

Σκηνές έντασης, πάθους, νοσταλγίας, συνειδησιακής κρίσης και ανεκπλήρωτων ερώτων κατακλύζουν το σκηνικό χώρο, μεταδίδοντας τα ανάλογα συναισθήματα στο θεατή. Κυρίαρχο δομικό στοιχείο του θεατρικού συγγράμματος το αίσθημα του «ανήκειν». Ο έρωτας, που όλοι αναζητούν σηματοδοτεί τη γέννηση μιας καινούριας ζωής και την ανατολή ενός υποσχόμενου μέλλοντος. Αυτό θα δώσει νόημα στις βαλτωμένες ζωές τους, καθώς νικημένοι από τους φόβους και τις δικαιολογίες ζουν μία «άκαμπτη» ζωή. Και όλα αυτά συμβαίνουν μέσα σε ένα κλίμα γενικότερης ιδεολογικής στροφής που διαφαίνεται στον πολιτικό ορίζοντα της τότε Ρωσίας.

Οι κεντρικοί «ήρωες», ο Βάνιας και η ανιψιά του Σόνια, αυτοματαιωμένοι και μπλοκαρισμένοι υποφέρουν μέσα σε ένα ασφυκτικό παρόν. Και το ξέρουν, πως δεν έχουν καμμία ελπίδα να σωθούν. Αυτή τους την τραγικότητα την βγάζουν καθαρά πάνω στο σανίδι, ο Δημοσθένης Παπαδόπουλος, που είναι ο Βάνιας και η Σοφία Πανάγου που παίζει τη Σόνια. Είναι και οι δύο πιστοί στις αρχές τους.

Η σκηνοθετική γραμμή αναδεικνύει το δραματικό βάθος των δύο αυτών χαρακτήρων και φυσικά απλώνεται σε όλα τα δρώντα πρόσωπα. Μία αξιόλογη διανομή ηθοποιών κτίζει και εξελίσσει την πλοκή με έντονα στοιχεία σουρεαλισμού διαμορφώνοντας συχνά ένα γκροτέσκο περιβάλλον. Ένα περιβάλλον που θυμίζει αρένα. Ακυρώνουν ηθικούς κώδικες, τεμπελιάζουν καταναλώνοντας αλκοόλ, ερωτεύονται ανέλπιδα και εξεγείρονται γκρινιάζοντας, μέχρι τα πράγματα να ξαναγίνουν ακριβώς, όπως ήταν πρώτα. Όταν αποχωρεί ο καθηγητής και η γυναίκα του, επανέρχεται η φυσική και ηθική τάξη, στο επαρχιακό περιβάλλον. Εκεί μέσα οι «ήρωές» μας, συνεχίζουν τη μίζερη ζωή τους και ματαιοδοξώντας, αξιολύπητα μαραζώνουν.

Ο Δημοσθένης Παπαδόπουλος έστησε ένα έργο με γεωμετρία κλασική, διανθισμένη με εκπλήξεις, που στοιχειοθετούν δυνατά την ιλαροτραγική διάστασή του. Κατάφερε να δημιουργήσει καταστάσεις που εύλογα και αβίαστα προσφέρουν μία ιδιόμορφη κωμικότητα. Αυτό που ο ίδιος ο Τσέχωφ πίστευε για το χαρακτήρα των έργων του. Το γέλιο που παράγεται σωματοποιείται και σε συνδυασμό με το σαρκαστικό ύφος των προσώπων τονίζει την τραγικότητά τους.

Υποκριτικά δυνατοί και συνεπείς στο ρόλο τους οι Δημοσθένης Παπαδόπουλος, Θάλεια Ματίκα, Βασίλης Μπισμπίκης και Σοφία Πανάγου. Αυτό δεν σημαίνει πως υστερούν οι Θεόδωρος Κανδηλιώτης, Δημήτρης Διακοσάββας, Δημήτρης Καπετανάκος και Μάνος Καζαμίας. Πολύ καλοί, με σεβασμό στις απαιτήσεις του κειμένου.

Ο Βάνιας του Δ. Παπαδόπουλου εντυπωσιακός με εσωτερικότητα και υποκριτική πολυεπίπεδη ερμηνεία.

Η Θάλεια Ματίκα ως Ελένα πειστική, αποδίδει σωστά το ευάλωτο του χαρακτήρα, δείχνοντας παράλληλα και την αριβιστική της διάθεση.

Την ευαίσθητη Σόνια υποδύεται η Σοφία Πανάγου αριστοτεχνικά με μέτρο, αναδεικνύοντας τη δραματική υπόσταση της ηρωίδας.

Ο Βασίλης Μπισμπίκης παίζει το γιατρό μέσα στο ερμηνευτικό του κέντρο με τις απαραίτητες κορυφώσεις.

Τα σκηνικά του Σταύρου Λίτινα λειτουργικά και τα λιτά κοστούμια της Ηλένιας Δουλαδίρη, συμπληρώνουν το τοπίο. Τους κατάλληλους φωτισμούς και την έντονη/ατμοσφαιρική μουσική επιμελήθηκε ο Δημοσθένης Παπαδόπουλος με τρόπο που «ερμηνεύουν» το έργο.

Μελοδραματικό βάθος και ρεαλισμός, ένα κοκτέιλ που ορίζει το όλο θεατρικό προϊόν ως μια δεμένη παράσταση με τη δική της αισθητική.

Διαβάστε επίσης:

Θείος Βάνιας, σε σκηνοθεσία Δημοσθένη Παπαδόπουλου στο Θέατρο Άνεσις