Ζεν Τοπογραφία
Έξω από την είσοδο του εκθεσιακού χώρου δημιουργήθηκε αυθόρμητα ένας προθάλαμος ‘καθαρισμού’ των αισθήσεων- η βραχώδης παραλία Ocean Rock Garden του Νίκου Παπαδόπουλου παρασυρμένη σε ένα αέναο κυματισμό υποδηλώνει την ευθραυστότητά της καθώς το αληθινό υλικό είναι φθαρτό και εφήμερο. Χιλιάδες χαλίκια από πεπιεσμένο χαρτί αποποιούνται την αιωνιότητά τους σε ένα τοπίο που αλλάζει συνεχώς, με μόνη ιδεατή σταθερά ένα μικροσκοπικό επιτοίχιο σχέδιο ως το νησί των ονείρων μας.
Ο κυματοειδής σχηματισμός 1 sec από οξειδωμένο οικοδομικό σύρμα του Γιώργου Γυπαράκη στον αντικριστό τοίχο μορφοποιεί την Ηρακλείτεια οργανική ροή της φύσης και εξαϋλώνει την παρουσία των θεατών ενώ τα ενεργειακά φορτισμένα βιομηχανικά σύρματα οπτικοποιούν διόδους και κώδικες επικοινωνίας της διαδικτυακής εποχής. Χρονικά αποτελεί το οπτικό γράφημα του απολύτως εφήμερου-το στιγμιότυπο ενός δευτερολέπτου είναι η οπτική αναπαράσταση του τώρα.
Χορογραφώντας το Πέρασμα
Το Πέρασμα, η γλυπτική ημικύκλια εγκατάσταση από μαλλί υφασμένο σε χειροποίητο αργαλειό από τη Μαρία Λουίζου συνεχίζει τη θεματική του αέναου κύκλου της ζωής ενώ παρέχει μία ανέλπιστη θαλπωρή μέσα στη συνήθη ψυχρότητα των μουσειακών χώρων. Όμως παρόλη την οργανική του απαλότητα παραμένει ένας φράχτης που κάθε βήμα προσέγγισής του είναι ένα ακόμα πλησίασμα προς το επέκεινα. Στη διάρκεια των εγκαινίων οι ακανόνιστες μάλλινες προεξοχές του υφαντού ‘φορέθηκαν’ από χορευτές που στέκονταν πίσω από το μάλλινο πλέγμα, και σαν αλλόκοτα πλοκάμια ανάδευαν ψηλαφίζοντας στα τυφλά πλάνητες θνητούς υπό τους ήχους ενός συνταρακτικού μοιρολογιού που συνέθεσε η καλλιτέχνης ως ωδή στο ύστατο φευγιό.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η ρεαλιστική απόδοση ενός φράχτη από τα απομεινάρια της μεγάλης εξόδου, στη ζωγραφική σειρά Οστεοφυλάκιο του Νίκου Καναρέλη, διαπραγματεύεται την απομυθοποίηση της συναισθηματικής δύναμης των εικόνων (που έτσι κι αλλιώς μας κατακλύζουν καθημερινά με διαφορετικές εντάσεις) μέσω μίας αναστοχαστικής διαδικασίας της ουσίας της ζωγραφικής αναπαράστασης, ως ένας οφθαλμός που κοιτά πλέον προς τα μέσα, και που απομονώνει, διαμελίζει και ανασυνθέτει τα θραύσματα εκείνα, φύσης, μνήμης, φαντασίας, που αυτός επιλέγει, χωρίς την απαίτηση να αποτελέσουν μέρη ενός συγκεκριμένου κοσμικού συνόλου ή μίας τελεολογικής ενότητας.
Πολλαπλά Δίπολα
Τα δίπολα απαλότητας-σκληρότητας, χειροποίητου-βιομηχανικού, φυσικού-τεχνητού, παραδοσιακού-εκσυγχρονισμένου, τοπικού-παγκόσμιου, προσωπικής-συλλογικής μνήμης λειτουργούν ως συνδετικοί ιστοί και διατρέχουν το εννοιολογικό υπογάστριο της έκθεσης. Παραλαμβάνοντας το αδράχτι από τα χέρια της Λουίζου, ο Δημήτρης Αντωνίτσης δημιουργεί την εγκατάσταση P.I.G.S. Υδραίικα κιλίμια φέρουν το εραλδικό σύμβολο ενός χοίρου ως σαφή αναφορά στη Νότια Ευρώπη, ανακαλώντας από τον Paul Preciado την ‘χειροποίητη συναισθηματική ατέλεια’ του νότου σε αντιπαραβολή με το τεχνολογικό, ψυχρό, τελειομανές Υψηλό του Βορρά.
Την ίδια στιγμή, χρωμιώνοντας την καρέκλα και τη γκλίτσα του βοσκού μαζί με έναν κίονα από αρχαϊκές στάμνες, αυτή η ζωντανή ύλη του παρελθόντος μετασχηματίζεται σε εμβληματικό τοτέμ-σύγχρονο design αντικείμενο μέσα στο καταναλωτικό αστικό τοπίο του σήμερα. Εδώ έχει ενδιαφέρον το πώς ο καλλιτέχνης, ως επιμελητής εκθέσεων ο ίδιος, αποστασιοποιείται από το έργο του και τη συναισθηματική φόρτιση που προκαλεί η διαχείριση της παράδοσης, για να μπορέσει να οργανώσει, υιοθετώντας μία εξωτερική οπτική γωνία, τη ‘χορογραφία’ μιας εγκατάστασης που ‘εγκολπώνει’ το θεατή, μέσα από μία bird’s eye view προοπτική.
Παράδοση και Ανατροπή
Αυτό υπήρξε και το ζητούμενο της έρευνας της Αρτέμιδος Ποταμιάνου και του Νίκου Ποδιά. Επιλεγμένοι στην ίδια επιμελητική πρόταση με τον Αντωνίτση λόγω του διττού τους ρόλου ως επιμελητές-ερευνητές της ιστορίας, επιχειρούν να ξεφλουδίσουν τις επιστρωματώσεις ενός μυθικού παρελθόντος, ξεσκεπάζοντας το απυρόβλητο περίβλημα των θρύλων και προσφέροντας μία νέα ανάγνωση της ιστορίας, όπου το αίτιο και το αιτιατό δεν ακολουθεί απαραίτητα μία γραμμικά αυταπόδεικτη πορεία.
Στη γλυπτική εγκατάσταση του Ποδιά Inside Out τα ένδοξα χρόνια των Δυτικών κατακτήσεων εξαϋλώνονται σαν ψυχή που φεύγει μέσα από την εύθραυστη πανοπλία από γιαπωνέζικο χαρτί, μετέωρη πια και άδεια από την επιθυμία των εφορμήσεων προς νέες νίκες, ενώ στην απέναντι κολώνα το ταλισμανικό αραβικό πουκάμισο με μοτίβα αγκαθιών και ποτισμένο στο ευεργετικό τσάι της Ανατολής, ένα ένδυμα που καθιστούσε τους πολεμιστές άτρωτους στη μάχη, στέκεται άχραντο και ανέγγιχτο από πάθη και απότιστο από το αίμα και τη δίψα της εξουσίας, ως δεύτερο δέρμα εξαγνισμού που προσκαλεί να φορεθεί και να απορροφηθεί από το συλλογικό σώμα όλων μας.
Μέσα από μία αντίστοιχη μελέτη επανάχρησης των σταθμών του Δυτικού πολιτισμού, η Ποταμιάνου στο Second Papers συνδέει μεταξύ τους τα εικονικά έργα τέχνης του 20ου αιώνα και, μέσα από τις μεταξύ τους συνδέσεις, ξαναδιαβάζει και ερμηνεύει εκ νέου στο σήμερα τα συστήματα σκέψης στην εξελικτική πορεία του Μοντέρνου.
Στις Σημειώσεις για ένα Μεταβατικό Σημείο ο Γιώργος Παπαδάτος ανατρέχει στο παρελθόν ως το υλικό όπου επάνω του θα στηρίξει το σκωπτικό του σχόλιο για τη σύσταση των κοινωνικών και πολιτικών θεσμών. Οι εφήμερες γλυπτικές δομές πάνω σε πήλινα θραύσματα περιέχουν φιλοσοφικά ‘αφοριστικά’ θραύσματα λόγου, τα οποία μέχρι σήμερα οδηγούν σε διαφόρων ειδών εξοστρακισμούς, ενώ δυναμιτίζουν μέσα από την οπτική του ελάχιστου, που όμως δε φείδεται καυστικότητας, τις μνημειακές διατυπώσεις της εξουσίας.
Πολιτική Τέχνη
Μια βαθιά πίστη στην πολιτική ευθύνη της τέχνης διακατέχει τον Δημήτρη Αληθεινό, με το Αρχή Άνδρα (και Γυναίκα) Δείκνυσι, Βίας ο Πρηνεύς, τον διεθνώς γνωστό εικαστικό από τις περίφημες κατακρύψεις του, ο οποίος εδώ δημιουργεί ένα γλυπτό μεγάλων διαστάσεων από σμιλεμένο στη φωτιά σκληρό χαρτόνι συσκευασίας. Με αυτό το έργο ο Αληθεινός ζητά να φανερώσει και να αποτυπώσει κραυγαλέα την αγανάκτησή του απέναντι στα σύγχρονα αποτυχημένα συστήματα εξουσίας δηλώνοντας ευθαρσώς ‘Φτύνω στα Έργα σας Οργή’.
Όταν στην επόμενη γωνία ορθώνεται η Άλλη Όψη της Ελληνικής Βουλής του Άγγελου Αντωνόπουλου, ένα καρβουνιασμένο και λιθοβολημένο κτήριο-φάντασμα του εαυτού του που καθρεφτίζει την ιδεατή του εικόνα σε κάτοπτρο στον τοίχο, ο θεατής εισπράττει κατά πρόσωπο την κατάρρευση των πολιτικού συστήματος και αναπόφευκτα επιβεβαιώνει που κατευθύνεται η αγανάκτηση στο έργο του Αληθεινού. Πολλά τα έδρανα του κοινοβουλίου, αλλά μία έδρα τα συνοψίζει όλα και ορθώνει απειλητικά την μαύρη της θωριά, πατώντας γερά επάνω σε ανθρώπινα μέτρα και σταθμά, στα φθαρμένα έπιπλα μιας μικροαστικής νοοτροπίας, που φέρει η ίδια το βάρος και την ευθύνη της κατασκευής της.
Το White Power του Νίκου Τρανού έχει απλώσει τα δυσμορφικά του μέλη στις Δυτικές WASP κοινωνίες, όπου κάθε διαφοροποίηση από τον κανόνα οφείλει να παταχθεί ολοσχερώς. Τι κι αν υπάρχουν παράπλευρες απώλειες που αμαυρώνουν το αυτό-καταναλωτικό σύστημα αξιών που φτύνει εκτός τους εκάστοτε παρίες, στην τυπωμένη κουβέρτα του Μπιλ Μπαλάσκα κουρνιάζουν οι απανταχού βαγαμπόντες άστεγοι όταν δίπλα τους οι εφησυχασμένοι, κάτω από τις λουξ μάσκες ύπνου τους, κοιμούνται τον ύπνο του δικαίου, με κεντημένο στο σατέν τους ύφασμα τη φράση The Leadership Has Failed. Βεβαίως, μετά από την απομάκρυνση από την κάλπη ουδέν λάθος αναγνωρίζεται…
Αυτό το κυρίαρχο σύστημα αξιών στο οποίο ως πολίτες είμαστε όλοι εγκλωβισμένοι, επιδιώκει να αποδώσει και ο Γιώργος Χαρβαλιάς στη βιντεοεγκατάσταση La Nuit Americaine. Ο τίτλος προέρχεται στην κινηματογραφική τεχνική γυρίσματος βραδινών σκηνών στη διάρκεια της ημέρας για λόγους οικονομίας, όμως οι σκηνές στρατιωτικής καταστολής που διατρέχουν την κινούμενη φρίζα (που αναπόφευκτα θυμίζει αντίστοιχες ζωοφόρους ναών προπαγανδιστικής θεματολογίας) καταδείχνουν, μέσα από την αποστασιοποίηση του ντοκιμαντέρ, τη υπερ-τοπική δυστοπία της ζωής και την διαχρονική της ροπή στη βία και την ανελευθερία.
Ταυτόχρονα, οι Όψεις Υπεροψίας του Γιώργου Διβάρη, από την άλλη άκρη της αίθουσας, αντανακλούν με τον δικό τους τρόπο την κλειστοφοβική αίσθηση της καταστρατήγησης των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσα από λήψεις δορυφόρου και συστημάτων παρακολούθησης. Τα ένθετα στοιχεία επάνω στη φωτογραφική φρίζα, όπως οι ιμάντες περιορισμού, ενισχύουν τη δυσχέρεια κίνησης και έκφρασης σε ευνομούμενες και μη κοινωνίες, όπου η βία αλλάζει απλώς πρόσωπο. Το γιγάντιο μαύρο βελούδινο νύχι στο Guilt της Μάρω Μιχαλακάκος, μαλακό και μαζί αιχμηρό, παρέχει ταυτόχρονα προστασία και απειλή, ενώ προσφέρεται για πολλαπλές μετα-φεμινιστικές αναγνώσεις.
Ένα Ταξίδι Χωρίς Τελειωμό
Η δίψα για εξουσία απομυθοποιείται όταν στον τοίχο αχνοφαίνεται η σκιά ενός ταλαιπωρημένου καβαλάρη που αποδύεται την αίγλη του θρύλου που τον περιβάλλει ως τον μεγαλύτερο στρατηλάτη- κατ’ αντιστοιχία με την προαναφερθείσα άδεια πανοπλία κάποιους αιώνες αργότερα- ο οποίος ψάχνει απλά για νερό στην έρημο της Γεδρωσίας, μία λεπτομέρεια από τις πολυσύνθετες Αδύναμες Γέφυρες του Γιάννη Ζιώγα, το ελεγειακό αιωρούμενο γλυπτό της ασίγαστης ανθρώπινης σαγήνης για το άγνωστο και την υπέρβαση του ορίου. Το όριο ως σύνορο πραγματεύεται το «Θεώρημα» των Συνεχών Προσφυγικών Συναρτήσεων του Παναγιώτη Τανιμανίδη, ο οποίος μέσα από μία εύγλωττη επιτοίχια εγκατάσταση παρουσιάζει ποιητικά τις ψυχές εκείνες που όρμησαν και χάθηκαν στα αφρισμένα κύματα σε μια απέλπιδα προσπάθεια για ένα καλύτερο αύριο. Όσες από αυτές επιβίωσαν καταλαμβάνουν τους ίδιους τόπους με εκείνες που τις είχαν κατοικήσει στο παρελθόν, στην βιντεοεγκατάσταση του Μάριου Σπηλιόπουλου Ανθρώπων Ίχνη, με την αντιπαραβολή αρχειακού φωτογραφικού υλικού των Ιώνων προσφύγων στην Ελευσίνα και των σημερινών μεταναστών από το Πακιστάν που βιντεοσκοπούνται να βρίσκουν φιλοξενία στα καταλύματα των πρώτων, σε έναν αέναο κύκλο ξεριζωμού και πληθυσμιακών μετακινήσεων.
Όταν ο Λόγος Οπτικοποιείται
Στα Θεωρήματα οι ερωτήσεις που θέτει η τέχνη συνεχώς εναλλάσσονται από το κοινωνικό στο ατομικό και τούμπαλιν. Μέσα από τις προσωπικές του σημειώσεις ο Άρης Προδρομίδης στα τρία τετράπτυχα έργα του, παρουσιάζει ένα σύστημα σκέψης τριών δεκαετιών, όπου, χρησιμοποιώντας το λόγο εν είδη οπτικής ποίησης, ανάμεσα από τρεις πραγματείες περί κοινωνίας, πολιτικής ιδεολογίας και τέχνης, ο καλλιτέχνης φέρεται να επιλέγει την τελευταία σαν προσωπικό καταφύγιο αλλά και ως τον συνδετικό ιστό που δύναται να ενεργοποιήσει τις υπόλοιπες. Με το Χέρι του Homo Faber ο γλύπτης Θόδωρος ψάχνει την αληθινή ενέργεια της τέχνης μακριά από άτολμα λόγια και εφησυχασμένες συνειδήσεις. Ο λόγος ή καλύτερα η απουσία του, όπως εγγράφεται στα κενά ανάμεσα από τις λέξεις στο Universal Declaration of Human Rights, της Νίνας Παπακωνσταντίνου, από το κείμενο της ιστορικής Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του 1948, καταγράφει συμβολικά ότι δεν είχε ειπωθεί και ότι τελικά εφαρμόζεται υπογείως στις τόσες περιπτώσεις καταπάτησης της.
Ως μέρος της ίδιας επιμέλειας, τα ζωγραφικά έργα του Κωνσταντίνου Ξενάκη επανεγγράφουν με μία κωδικοποιημένη προσωπική γραφή την πολιτισμική ιστορία. Η χορογραφία της γραφής διατρέχει το περιβάλλον του Άγγελου Σκούρτη που εστιάζει στην Αγάπη ως η αρχή και το τέλος όλων των πραγμάτων, ενώ η Βάλλυ Νομίδου, με την εγκατάσταση Περί Παιδείας, νοημάτων και λοιπών ιστοριών, αναφέρεται στον λόγο της διδασκαλίας όχι ως εργαλείο διδακτισμού αλλά ως εμπνευσμένο σύνολο βιωματικών στοιχείων που ενεργοποιούν τη μάθηση και τη συγκρότηση σκέψης και χαρακτήρα. Ο Κωστής Τριανταφύλλου απλώνει τα γράμματα στο χώρο σαν βιομορφικοί οργανισμοί στην Τελετουργία της Αλφαβήτου, που ξεκινά από μία λάμψη, μία έκρηξη. Είναι ο λόγος που μαθαίνει αλλά και πληγώνει, που παγιδεύει αλλά και ελευθερώνει, που ποιεί αλλά και αποποιείται, ο λόγος που είναι διαρκώς ζωντανός, φέρει κενά, δεν είναι πάντα εύγλωττος και παραμένει ευάλωτος στον χρόνο.
Το Έργο ως Κενό στο Χώρο
Ο χώρος που πλαισιώνει την παρουσία και αγκαλιάζει ασφυχτικά την απουσία είναι το πεδίο δράσης καλλιτεχνών όπως ο Κώστας Βαρώτσος. Ένας γυάλινος Λαβύρινθος που κανείς δεν εισχωρεί και από όπου κανείς δεν δραπετεύει μοιάζει να έχει εγκλωβίσει το πνεύμα της ίδιας της απουσίας, δημιουργώντας και αναιρώντας τον χώρο, με τον καλλιτέχνη να εγγράφει επάνω στην άυλη επιφάνεια την ατελέσφορη επιθυμία διάρρηξής του. Ο Τάσσος Τριανταφύλλου κατασκευάζει προσεχτικά κρυπτικές Πυραμίδες στο έδαφος, χρησιμοποιώντας παλιές ξύλινες περσίδες οπτικοποιώντας τα λόγια του Σεζάν για την κατανόηση του χώρου μέσα από τη γεωμετρία του. Πλησίον του ο Θανάσης Πάλλας δημιουργεί ξύλινες Σκηνές (Stages or Scenes) όπου ο καλλιτέχνης και ο θεατής είναι οι σκηνοθέτες και ταυτόχρονα οι πρωταγωνιστές μέσα σε ένα χώρο προσωπικών επιλογών και αντίληψης της ύπαρξης ή όχι διόδων διαφυγής.
Ο χώρος για τον Γιώργο Χατζημιχάλη και τη σειρά ασπρόμαυρων φωτογραφιών Λεπτομέρειες μίας Πόλης κρύπτει ένα προσωπικό σύμπαν κλειστό σε εξωτερικές ερμηνείες, ενώ αντίθετα τα grisaille ζωγραφικά έργα του Βαγγέλη Γκόκα μοιάζουν σαν ανοιχτά άδεια τοπία που φέρουν κάποια αδιόρατα ίχνη της μνήμης. Στην εγκατάσταση της Κέλλυς Μενδρινού Corpus, Locus, Hortus, η καλλιτέχνης οδηγεί το άτομο από τον σύγχρονο κατακερματισμό του αστικού τοπίου σε ένα ιδανικό hortus conclusus όπου θα μπορεί να βιώσει μία et in Arcadia Ego εμπειρία.
Εικονοκλαστική Διάθεση
Ο χώρος που καταλαμβάνει ή διαμορφώνεται από το έργο τέχνης είναι το ζητούμενο τόσο στους καμβάδες από τη σειρά Εκφάνσεις της Ευγενίας Αποστόλου που ξεφλουδίζουν και αποποιούνται το ζωγραφικό τους μονόχρωμο φινίρισμα για μια πιο αδρή και τολμηρή ματιέρα που αναδεύεται από κάτω, ανοίγοντας έτσι ένα ακόμα παράδοξο παράθυρο στην περιπέτεια της ζωγραφικής, όσο και στα έργα της εικαστικής ομάδας 3137 (Πάκυ Βλασσοπούλου, Χρυσάνθη Κουμιανάκη, Κοσμάς Νικολάου) που βγάζουν το έργο από το βάθρο του, δίνοντας, μέσα από την απουσία των θεωρούμενων ως έργων, το λόγο στα ίδια τα σκηνοθετικά εργαλεία επαναπροσδιορίζοντας τους αξιακούς τρόπους παρουσίασης (ανάδειξης, κατάδειξης ή απόδειξης) της τέχνης ειδικά μέσα στις μουσειακές αίθουσες.
Αυτή η μετέωρη στιγμή της αναμονής-Waiting της ‘πραγματικής’ δράσης διατρέχει την ατμόσφαιρα των μικρών καμβάδων της Νίκης Γκουλέμα που προσβλέπει στην οπτικοποίηση του ελάχιστου, της στιγμής της απραξίας, της στάσης που απλά αφουγκράζεται τη σιωπή, πριν ξεκινήσουν οι μεγάλες εξομολογήσεις της ζωγραφικής που ποτέ δεν έρχονται και που έτσι κι αλλιώς δεν ενδιαφέρουν καθόλου τη δημιουργό.
Το Σύμπαν Εντός μας και η Φύση Εκτός
Είμαι δηλώνει ο Δημήτρης Τράγκας και προβάλει την άχρονη αξία της παρουσίας του σε ένα ιδεατό σημείο στο σύμπαν προσδίδοντας του λόγο ύπαρξης. Ένα σύμπαν εντροπίας που είτε διαμορφώνεται μεσμερικά σε ένα σκακιστικό συνεχές στο βίντεο Χάοσμος της Αμαλίας Παπαφιλίππου, είτε εκρήγνυται σε μία κορνοκούπια μορφών και σχημάτων στα υφασμάτινα ανάγλυφα patchwork Σύνολα της Ιάνθης Αγγελίογλου. Το σύμπαν εντός μας διαβάζεται ως η γεωμετρική ποίηση των νευροφυσιολογικών δομών του εγκεφάλου που διαμορφώνει την πρόσληψη των εικόνων, τις λέξεις και την πολλαπλότητα των επιλογών στα Διαγραμματικά Συστήματα της Ειρήνης Γρηγοριάδου.
Η έμφαση στην ελεύθερη βούληση μέσω της Αριστοτελικής Λογικής διαμορφώνει τις τρεις εγκαταστάσεις της ίδιας επιμελητικής πρότασης, με αρχή τον εντοπισμό μέσω GPS σε δίκτυο πέντε γεωγραφικών σημείων που σχετίζονται με την Αριστοτελική σκέψη, ένα εικονικό σφαιρικό σύμπλεγμα κινούμενων σωμάτων, ως γλυπτό επαυξημένης πραγματικότητας στο έργο Τοπόσημο του Μπάμπη Βενετόπουλου που εμφανίζεται στο διαδραστικό τάμπλετ όταν εστιάζεται στο QR code στο έδαφος. Στην διαδραστική αισθητηριακή εγκατάσταση Πρώτο Κινούν Ακίνητον του Κωνσταντίνου Τηλιγάδη κάθε θεατής που εισέρχεται στο σκοτεινό δωμάτιο ενεργοποιεί κάθε ένα από τα Αριστοτελικά στοιχεία της κοσμολογίας, ήτοι γη, νερό, αέρας, φωτιά. Με την είσοδο του πέμπτου θεατή στο χώρο ενεργοποιείται το στοιχείο του αιθέρα και φωτίζεται από ένα απόκοσμο μπλε φως το ολόγραμμα δύο χεριών σε στάση δέησης. Στο Ηχοτοπίο του Απόστολου Λουφόπουλου, ταυτιζόμαστε ως ‘πολιτικά όντα’ με την αρχετυπική κοινωνία των μελισσών, από την οποία δύναται να μάθουμε πώς να συντονιζόμαστε αρμονικά μεταξύ μας. Εδώ, η έμφαση στο φυσικό περιβάλλον μας οδηγεί σε μία άλλη ενότητα έργων που δημιουργήθηκε αυθόρμητα στη διάρκεια της έκθεσης και που αναφέρεται στη σχέση της τέχνης ως κάτι κατασκευασμένο, ή ως η Πλατωνική μίμηση του φυσικού κόσμου, με την πραγματική φυσική νομοτέλεια των πραγμάτων.
Η εγκατάσταση Incubator του Γιώργου Τσακίρη αναφέρεται στο φλέγον ζήτημα της χειραγώγησης της φύσης από την τεχνολογία (αναπαραγωγή ζωντανών οργανισμών για εμπορικές και άλλες χρήσεις), μία διαδικασία που επιστρέφει πίσω στον άνθρωπο επιφέροντας δυστοπικές αλλαγές στην κατάστασή του. Οι μοντερνιστικές ακτινογραφίες της σταδιακής ανάπτυξης των νεοσσών μέσα στο κέλυφος του αυγού δημιουργούν τη δυνατή εικόνα της λεπτής γραμμής που υπάρχει μεταξύ εποικοδομητικής έρευνας και διαβρωτικής επέμβασης στη μήτρα της ζωής.
Αυτή η τεχνητή αντιμετώπιση της φύσης αντικατοπτρίζεται με ειρωνικό χιούμορ στο βίντεο Left of the Parthenon της Άννας Λάσκαρη όπου μία γάτα εγκλωβίζεται μέσα στο αφιλόξενο Αθηναϊκό αστικό τοπίο και αναπόφευκτα ορμάει στο θεατή. Από την Ελληνική αστική πραγματικότητα, η Έρση Χατζηαργυρού, στην εγκατάσταση Καινές Τομές Μνήμης, επιλέγει το Λαυρεωτικό τοπίο και τις επιστρωματώσεις της ιστορίας μέσα από τις ‘καινές τομές’ των αρχαίων μεταλλίων της περιοχής, για να ‘εξορύξει’ τις απαρχές της πάλης του ανθρώπου με την ύλη ώστε να συνθέσει έναν νέο κόσμο γύρω του με τον δικό του μη-φυσικό τρόπο.
Τα Θεωρήματα γεννούν προβληματισμούς
Ανακεφαλαιώνοντας τη συζήτηση μεταξύ μελών της AICA, θεωρητικών, καλλιτεχνών, δημοσιογράφων και κοινού, την Τετάρτη 28/3 στο ΕΜΣΤ, καταγράψαμε κάποια ενδιαφέροντα σημεία της.
Μετά την εισήγηση του προέδρου της AICA Hellas Εμμανουήλ Μαυρομμάτη που παρουσίασε την ουσία των Θεωρημάτων ως συνέργεια κριτικής σκέψης και έργου, τον λόγο πήραν οι τέσσερις προσκληθέντες ομιλητές.
Αρχικά, η θεωρητικός Ελπίδα Καραμπά αναφέρθηκε στο πώς ο καλλιτέχνης δύναται να λειτουργήσει μέσα σε ένα συγκείμενο συνθηκών.
Ο ζωγράφος και συγγραφέας Ανδρέας Μαράτος χαιρέτησε την πρωτοβουλία της AICA που λειτούργησε συλλογικά και επεδίωξε να επικεντρωθεί στο ταξίδι της καλλιτεχνικής δημιουργίας, από το βαθιά προσωπικό στο κοινωνικό και συλλογικό, όπως και στο διάλογο έργου και επιμέλειας που αναπτύχθηκε μέσα στην έκθεση. Αναφέρθηκε στον εμπεριστατωμένο κατάλογο και προέβαλλε τη σημασία να εδραιωθούν τα Θεωρήματα ως θεσμός σε συνεργασία και με άλλους φορείς όπως οι σχολές Καλών Τεχνών, ώστε να συμβάλλει στην εξέλιξη του συλλογικού βλέμματος.
Ο δημοσιογράφος Δημήτρης Τρίκας, τόνισε την ανάγκη δημιουργίας εκπαιδευτικού πλαισίου ώστε μία αντίστοιχη έκθεση να αποτελεί τροφή για σκέψη για τον κόσμο που θα την προσεγγίσει με αληθινό ενδιαφέρον και όχι για τους μυημένους και το ότι εν τελεί χρειάζεται να δημιουργείται ένας δημιουργικός θόρυβος όπως και μια συνέχεια πράξεων γύρω από την τέχνη.
Τέλος, η ιστορικός τέχνης Άννα Χατζηγιαννάκη εστίασε στον Αριστοτελικό πυρήνα του κεντρικού θέματος της Λογικής και πώς αυτός μπορεί να μεταφραστεί μέσα από τις σύγχρονες τεχνολογίες στο σήμερα.
Το σκεπτικό του Προέδρου της AICA συνάντησε κάποιες ενστάσεις σε σχέση περισσότερο με τη φρασεολογία που χρησιμοποιήθηκε στο κείμενο του, παρά με την αληθινή του ουσία, όπως το ότι εάν η αναφερόμενη ως εσωστρέφεια στην ουσία σημαίνει ενδοσκόπηση, κάτι που υπήρξε μείζον ζητούμενο στην έκθεση, καθώς ο καλλιτέχνης χρειάζεται να σκύψει μέσα στον ίδιο του τον εαυτό για να εκφράσει το ζήτημα που τον απασχολεί χωρίς κάποιος άλλος να χρειάζεται να του το υπαγορεύσει αλλά και χωρίς να ομφαλοσκοπεί.
Εδώ παρερμηνεύτηκε και το ζήτημα των εξωτερικών επιρροών στις συγκείμενες συνθήκες, ειδικά μέσα στο σύγχρονο εμπορευματοποιημένο σύστημα που εμπεριέχει οτιδήποτε κατηγοριοποιείται ως ‘προϊόν’. Κάποιοι εκ των καλλιτεχνών που συμμετέχουν στην έκθεση θεώρησαν ότι το σκεπτικό της έκθεσης προωθεί την άποψη ότι ο καλλιτέχνης δεν πρέπει να συντηρείται από τη δουλειά του, φέρνοντας ως παράδειγμα την κατάφαση ότι η ίδια η έκθεση κόστισε ελάχιστα και ως εκ τούτου έτσι πρέπει να πορεύεται και η τέχνη. Τα Θεωρήματα όντως κόστισαν ελάχιστα, όχι όμως από επιλογή αλλά λόγω των δυσμενών συγκυριών. Παρ’ όλα αυτά δεν γνωρίζουμε αν το αποτέλεσμα θα ήταν διαφορετικό εάν υπήρχε μεγαλύτερος προϋπολογισμός. Είναι απαραίτητο ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να αμείβεται για τη δουλειά του και όχι να την τοποθετεί αδρανή στο συρτάρι, και φυσικά υπάρχουν πολλοί καλοί καλλιτέχνες που έχουν και καλές απολαβές. Αυτό όμως που προασπίζονται τα Θεωρήματα είναι ότι οι απολαβές σαφώς και δεν χαρακτηρίζουν ένα καλλιτέχνη ως καλό ή κακό, αλλά και το ότι δεν νοείται να είναι αυτή η μοναδική έννοια του δημιουργού, καθώς τότε δεν υπακούει στον «δαίμονα της τέχνης» μέσα του αλλά στις πιο γήινες επιταγές του τι έχει απήχηση και ανταποδοτικότητα την κάθε εποχή διεθνώς.
Βεβαίως όσοι καλλιτέχνες ή επιμελητές θεωρούν ότι μια έκθεση δεν τους εκφράζει έχουν πάντα την επιλογή να μην συμμετέχουν σε αυτήν ή και να αποχωρήσουν.
Καθώς όλοι τελικά συμφώνησαν με το ότι ο καλλιτέχνης είναι φυσικό να δέχεται δημιουργικές επιρροές μέσα από την συνθετική παγκοσμιότητα της συνάντησης των απανταχού πολιτισμών και όχι μέσα από την αδηφάγα, ακυρωτική και ισοπεδωτική παγκόσμιο-ποίηση, η διευθύντρια του ΕΜΣΤ Κατερίνα Κοσκινά ανακοίνωσε ότι το μουσείο μέσα από αυτές τις ομιλίες και με το νέο εκπαιδευτικό πρόγραμμα της διδασκαλίας του πολιτισμού ως τρόπου ζωής, ανοίγει τις πύλες στο κοινό και σε όσους έχουν δημιουργικές προτάσεις προς υλοποίηση.
Διαβάστε επίσης:
Θεωρήματα 1: Λόγος και εικόνα στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης
Θεωρήματα: Έκθεση της AICA – Hellas στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης