Θηλυκό – Αρσενικό: ένα κινηματογραφικό διήμερο στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος

Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος και η Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων συνδιοργανώνουν ένα …

κινηματογραφικό διήμερο με τίτλο Θηλυκό/ Αρσενικό την Τρίτη 24 και την Τετάρτη 25 Απριλίου 2012 στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος (Ιερά Οδός 48 & Μεγ. Αλεξάνδρου 134 -136, ΜΕΤΡΟ Κεραμεικός). Το αφιέρωμα πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και με την υποστήριξη του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου (ΕΚΚ) και της εταιρίας διανομής Feelgood Entertainment.

Στο πλαίσιο του αφιερώματος θα προβληθεί η πολυβραβευμένη ταινία σταθμός, Η τιμή της αγάπης (1983), της πρόωρα χαμένης Τώνιας Μαρκετάκη, που εστιάζει στην εικόνα της γυναίκας στο Νέο Ελληνικό Κινηματογράφο, αλλά και η τελευταία ταινία του Κυριάκου Κατζουράκη Μικρές Εξεγέρσεις (2009), η οποία, μετά την προβολή της στα Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης και του Μόντρεαλ, κάνει την αθηναϊκή της πρεμιέρα στο αφιέρωμα.

Θα προβληθούν επίσης έξι ντοκιμαντέρ μεσαίου μήκους που παρουσιάστηκαν φέτος αλλά και κατά τις προηγούμενες χρονιές στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

Οι προβολές πλαισιώνονται από δύο συζητήσεις.

Στην πρώτη συζήτηση την Τρίτη 24 Απριλίου με θέμα Γυναίκες δημιουργοί: δυνατότητες και περιορισμοί οι Στέλλα Θεοδωράκη-σκηνοθέτις, Βάλερυ Κοντάκος, σκηνοθέτις & παραγωγός, και Κλεώνη Φλέσσα-σκηνοθέτις θα θίξουν τα προβλήματα της κινηματογραφικής παραγωγής με τη ματιά της γυναίκας δημιουργού.

Χαιρετισμούς θα απευθύνουν η Γενική Γραμματέας Ισότητας των Φύλων Μαρία Στρατηγάκη και η Γενική Γραμματέας του Δ.Σ. της Ταινιοθήκης της Ελλάδος και Αν. Καθηγήτρια του Τμήματος ΕΜΜΕ του ΕΚΠΑ Μαρία Κομνηνού.

Στη δεύτερη συζήτηση την Τετάρτη 25 Απριλίου με θέμα Γυναίκες στον κινηματογράφο: η ανδρική ματιά οι Ντορέττα Αδαμάκη-κοινωνιολόγος, Γιάννα Αθανασάτου-ιστορικός κινηματογράφου, Κυριάκος Κατζουράκης-σκηνοθέτης και Μαρία Παραδείση-ιστορικός κινηματογράφου, θα επιχειρήσουν μια αναπαράσταση της εικόνας της γυναίκας μέσα από την ανδρική ματιά.

Η είσοδος στις προβολές και τις συζητήσεις είναι ελεύθερη.

Λίγα λόγια για τις ταινίες μεγάλου μήκους:

Διασκευάζοντας το διήγημα Η τιμή και το χρήμα του ποιητή και λόγιου Κωνσταντίνου Θεοτόκη (1872-1923), στην Τιμή της αγάπης (1983) η Τώνια Μαρκετάκη, αφηγείται την ιστορία μιας αγάπης που προδόθηκε για το χρήμα, επιλέγοντας να μιλήσει για το παρόν μέσα από το παρελθόν.

Το αίτημα του μετασχηματισμού των προτύπων των φύλων απασχολεί ιδιαίτερα την Μαρκετάκη, μια δημιουργό έντονα πολιτικοποιημένη, προερχόμενη από τη γενιά του προδικτατορικού κινήματος, πολιτική εξόριστο της Χούντας στην Αλγερία, αλλά και διανοούμενη, με σπουδές στην Idhec στο Παρίσι, και αρθρογραφία ως κριτικού κινηματογράφου σε έντυπα όπως η Δημοκρατική Αλλαγή, Το Βήμα, Ταχυδρόμος.

Η εικόνα της Ρήνης της ανύπαντρης μητέρας που έρχεται σε σύγκρουση τόσο με την ανδρική, όσο και τη μητρική εξουσία στην ελληνική επαρχία -Κέρκυρα- των αρχών του 20ου αιώνα, εκπροσωπεί την εικόνα της σύγχρονης ελληνίδας που διεκδικεί την ακεραιότητα της ύπαρξής της και την αυτοεκτίμησή της σε μια προσπάθεια αυτό-καθορισμού της ίδιας της ταυτότητάς της, όπως πολύ σωστά παρατηρεί η Γιάννα Αθανασάτου στο άρθρο της Οι γυναίκες από τις δύο πλευρές της κάμερας στο Όψεις του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου (τόμος 2, Αθήνα 2002).

Η Ρήνη ερωτεύεται τον Ανδρέα, γόνο ξεπεσμένης αριστοκρατικής οικογένειας του νησιού, ο οποίος προσβλέπει όμως και στην προίκα της. Ερχόμενη σε σύγκρουση με εκείνον αλλά και τη μητέρα της την Επιστήμη, επαναστατεί στην αγοραπωλησία της αγάπης και της ζωής της και ξεκινά παρά την εγκυμοσύνη της να εργάζεται σ’ ένα εργοστάσιο για να σταθεί στα πόδια της, αποφασίζοντας να φέρει μόνη της στον κόσμο το παιδί της.

Η ταινία απέσπασε τα Κρατικά βραβεία καλύτερης ταινίας, σεναρίου, α΄ γυναικείου ρόλου, φωτογραφίας, κοστουμιών, μουσικής και μακιγιάζ καθώς και τη Χρυσή Ελιά στο Φεστιβάλ Μεσογειακού Κινηματογράφου 1984. Η προβολή γίνεται σε συνεργασία με την εταιρία διανομής Feelgood Entertainment.

Η εικόνα της γυναίκας πρόσφυγα και της σχέσης της με το ξένο, το αλλότριο μέσω της αναζήτησης νέας ταυτότητας και νέας ζωής, έχει ήδη απασχολήσει τον εικαστικό και σκηνοθέτη Κυριάκο Κατζουράκη, μέσω της Ιρίνα, της ηρωίδας των δύο πρώτων μεγάλου μήκους ταινιών του Δρόμος προς τη Δύση (2003), που απέσπασε και το Βραβείο FIPRESCI στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης το 2003, και Γλυκιά Μνήμη (2005).

Ο Κυριάκος Κατζουράκης επανέρχεται σε μια αντίστοιχη προβληματική στις Μικρές εξεγέρσεις (2009), μέσω της εικόνας της Άννας, παντρεμένης με κάποιον που κάνει λαθρεμπόριο γυναικών, και συναντά τον Μάνο, πρώην ζωγράφο με εμμονή στον Εμμανουήλ Πανσέληνο (Βυζαντινό ζωγράφο του 13ου αιώνα).

Οι Μικρές Εξεγέρσεις, με πρωταγωνιστές τον Δημήτρη Πλειώνη και την Κάτια Γέρου, πλαισιωμένους εξαιρετικά από τους Μάρθα Φριντζήλα, Νικόλα Παπαγιάννη και  Άρτο Απαρτιάν,  ξετυλίγουν την κλωστή τους με αφορμή τη ζωγραφική του Πανσέληνου. Στο σενάριο του τρίτου μέρους της τριλογίας συνεργάστηκε και πάλι με τον Κυριάκο Κατζουράκη η πρωταγωνίστρια της ταινίας Κάτια Γέρου. Οι Μικρές εξεγέρσεις (2009) έγιναν σε παραγωγή της Ομάδας Τέχνης με την οποία ο σκηνοθέτης –και ζωγράφος- συνεργάζεται από το 1991 με άξονα τη σχέση ζωγραφικής, κινηματογράφου, θεάτρου και μουσικής.

Λίγα λόγια για τις ταινίες μεσαίου μήκους:

Στο ντοκιμαντέρ Για μια θέση στο χορό (2006), η Μαριάννα Οικονόμου, με σπουδές κοινωνικής ανθρωπολογίας, φωτογραφίας και παραγωγής στο Λονδίνο, παρακολουθεί τις γυναίκες της Παταγής, οι οποίες, μετά από τριάντα χρόνια σκληρής δουλειάς στη Γερμανία, επιστρέφουν στο έρημο χωριό τους στη Θράκη, με την ελπίδα να ζήσουν μια πιο άνετη ζωή. Για να ξεφύγουν από τη μοναξιά τους και την πλήξη του σπιτιού το ρίχνουν στον καφέ, το χορό και το τραγούδι. Αποφασίζουν να οργανώσουν ένα παραδοσιακό γλέντι για να διασκεδάσουν οι ίδιες και να βγάλουν και το χωριό τους από την αφάνεια. Ωστόσο οι πρόβες και η προετοιμασία της γιορτής τούς επιφυλάσσουν απροσδόκητες εκπλήξεις, που φέρνουν τα πάνω κάτω στις ίδιες και στο χωριό.

Το ντοκιμαντέρ Αφηγήσεις άλλων γυναικών (2010) σε σκηνοθεσία της Μαρίας Πεσλή (1969), με σπουδές κινηματογράφου και ψηφιακών μέσων στην Αγγλία και την Ελλάδα, είναι το αποτέλεσμα ενός συλλογικού δημιουργικού εγχειρήματος.
Πρόκειται για μια περιήγηση στις άγνωστες και αφανείς όψεις της ζωής τριών γυναικών από την Αλβανία και τη Λευκορωσία που ζουν τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια στην Ελλάδα. Μιλούν για τη μετανάστευση, τη ρευστότητα των ταυτοτήτων και την αίσθηση του να είσαι ένας «άλλος», ένας «ξένος». Οι αφηγήσεις τους ωστόσο αποκτούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί πλαισιώνονται από εικόνες που γύρισαν οι ίδιες, μια πρακτική εμπνευσμένη από την παράδοση του συμμετοχικού βίντεο που γενικότερα ενθάρρυνε μια πιο ενεργή και προσωπική κατάθεσή τους στο έργο.

Η Κατερίνα Πατρώνη, δημιουργός που ξεχωρίζει για το προσωπικό της ύφος, με σπουδές στην Ελλάδα και την Αγγλία και βραβευμένη στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης για το ντοκιμαντέρ της Με τα μάτια στραμμένα στη στεριά το 2003, υπογράφει το πρώτο επεισόδιο του «Docville»,  Λασκάρεως 99, Αθήνα (2011), μιας σειράς ντοκιμαντέρ, η οποία καταγράφει όψεις της σύγχρονης πραγματικότητας στην Αθήνα.

Το ντοκιμαντέρ παρακολουθεί τη Ζωή και την Αθηνά, δύο γυναίκες γύρω στα πενήντα, με μικρά καταστήματα που η γειτονιά γνωρίζει χρόνια και στα οποία οι γείτονες ξετυλίγουν τον μικρόκοσμό τους. Λόγω της κρίσης, τα περισσότερα μικρά μαγαζιά γύρω τους κλείνουν και η Ζωή και η Αθηνά αγωνίζονται να κρατήσουν λίγο ακόμα, αν και οι δύο γνωρίζουν πως σύντομα θα χρειαστεί η ζωή τους να αλλάξει και μαζί τους να αλλάξει και η γειτονιά.

Υιοθετημένη από τον παππού της σε πολύ μικρή ηλικία, η Σαγιόμι (2011) μεγάλωσε σ’ ένα απομακρυσμένο χωριό της Ιαπωνίας, χωρίς να γνωρίζει τους γονείς της. Στα είκοσι δύο της έφυγε από την Ιαπωνία, ακολουθώντας έναν Έλληνα ναυτικό ως την Κρήτη. Τριάντα πέντε χρόνια αργότερα, ο θάνατος της μητέρας της την οδηγεί και πάλι στην Ιαπωνία. Η ταινία καταγράφει το ταξίδι της καθώς επισκέπτεται τη χώρα των παιδικών της χρόνων. Μια ταινία για την οικογένεια και την ταυτότητα. Την ιστορία της καταγράφει ο Νίκος Νταγιαντάς (1975) με σπουδές αρχαιολογίας και ντοκιμαντέρ στο Λονδίνο, σ’ ένα ντοκιμαντέρ που έλαβε το Βραβείο FIPRESCI στο φετινό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

H Κατινούλα (2012) γέρασε, αλλά ακόμα υπηρετεί μια συνομήλική της Ελληνίδα της Αιγύπτου, στο Κάιρο.  Κάνει τις δουλειές του σπιτιού, παζαρεύει με τους Αιγύπτιους στο παζάρι, τιμάει την κάθε μέρα κι ας … «’γίναν όλοι οι αγαπημένοι της γελαστές φωτογραφίες». Η σκηνοθέτις Μύρνα Τσάπα, με ταινίες μικρού μήκους και τηλεοπτικές σειρές στο ενεργητικό της, «ανακάλυψε» την Κατινούλα κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ «Φιλοξενούμενοι».

 
«Τα πάντα ρει και ουδέν μένει… Όλα αλλάζουν και δεν μένει τίποτα όπως ήταν στην αρχή», αναφέρει η Σταυρούλα (2012), συνομήλικη σχεδόν της Κατινούλας, έχοντας πια βαθιά συνείδηση του ρητού στα ογδόντα έξι της χρόνια. Η ταινία αποτελεί το απόσταγμα μιας ημέρας της ηλικιωμένης γυναίκας και προσπαθεί με ειλικρίνεια και ευαισθησία να αναδείξει τις στιγμές εκείνες που προκαλούν το στοχασμό του θεατή σε σχέση με το γήρας, το χρόνο και τη μνήμη. Η ταινία υλοποιήθηκε από τους φοιτητές του Τμήματος Κινηματογράφου του ΑΠΘ, στο οποίο φοιτά και η 21χρονη σκηνοθέτιδα Ήρα Ντίκα.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΒΟΛΩΝ & ΣΥΖΗΤΗΣΕΩΝ

ΤΡΙΤΗ 24 ΑΠΡΙΛΙΟΥ

18.15 Αφηγήσεις άλλων γυναικών (2010) – Μαρία Πεσλή, 35΄
          Για μια θέση στον χορό (2006) – Μαριάννα Οικονόμου, 52΄
          Docville-Λασκάρεως 99, Αθήνα (2011) -Κατερίνα Πατρώνη, 47΄
          Παρουσία των σκηνοθέτιδων και συντελεστών
        
21.00 Συζήτηση: Γυναίκες δημιουργοί: δυνατότητες και περιορισμοί
         Στέλλα Θεοδωράκη, σκηνοθέτις
         Βάλερυ Κοντάκος, σκηνοθέτις-παραγωγός
         Κλεώνη Φλέσσα, σκηνοθέτις
        
          Χαιρετισμοί: Μαρία Στρατηγάκη, Γενική Γραμματέας Ισότητας των Φύλων
          Μαρία Κομνηνού, Αν. Καθηγήτρια-Γεν. Γραμ. Δ.Σ. ΤΤΕ
         
21.45 Η τιμή της αγάπης (1983), Τώνια Μαρκετάκη, 110΄

ΤΕΤΑΡΤΗ 25 ΑΠΡΙΛΙΟΥ

18.15 Σταυρούλα (2012) – Ήρα Ντίκα, 29΄
          Σαγιόμι (2011) – Νίκος Νταγιαντάς, 56΄
          Κατινούλα (2012 – Μύρνα Τσάπα, 47΄
          Παρουσία των σκηνοθετών, σκηνοθέτιδων και συντελεστών
 
21.00 Συζήτηση: Γυναίκες στον κινηματογράφο: η ανδρική ματιά
          Ντορέτα Αδαμάκη, κοινωνιολόγος
          Γιάννα  Αθανασάτου,  ιστορικός κινηματογράφου
          Κυριάκος Κατζουράκης, σκηνοθέτης
          Μαρία Παραδείση, ιστορικός κινηματογράφου
         
21.45 Μικρές εξεγέρσεις (2009), Κυριάκος Κατζουράκης, 104’
          Παρουσία του σκηνοθέτη και των συντελεστών