H Ομάδα «ΟΠΕΡΑ» παρουσιάζει, στο Ίδρυμα Περιθάλψεως Χρονίως Πασχόντων – «Άσυλο Ανιάτων», τη σκηνική σύνθεση-παράσταση Solaris, βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Στάνισλαβ Λεμ.
Για πρώτη φορά στην μακρόχρονη πορεία της, Ομάδα Θεάτρου ΟΠΕRA παραδίδει στο κοινό μία site-specific παράσταση, ειδικά σχεδιασμένη για το Άσυλο Ανιάτων. Πρόκειται για μία σκηνική σύνθεση που συνομιλεί με τον χώρο σε πολλά επίπεδα, αξιοποιώντας δημιουργικά μέρος των εγκαταστάσεων με δρώμενα, προβολές και events που επεκτείνουν την εμπειρία της παράστασης. Η σκηνοθεσία της παράστασης, που υπογράφει ο Θοδωρής Αμπαζής, περιλαμβάνει πρωτότυπη μουσική που θα παίζει ζωντανά επί σκηνής ο Γιάννης Αναστασάκης και χαρακτηρίζεται από έντονη εικαστική προσέγγιση, σε μία συνεργασία για πρώτη φορά με την εικαστικό Ναταλία Μαντά. Η χρήση πολυμέσων είναι ένα ακόμα στοιχείο που χαρακτηρίζει τη δουλειά της ομάδας.
– Η ιστορία επιστημονικής φαντασίας “Solaris”, του Στάνισλαβ Λεμ, έχει μεταφερθεί δύο φορές στο σινεμά, άλλα έχει κεντρίσει την προσοχή και σε συνθέτες όπερας. Με την ομάδα σας γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο έργο;
Η επιλογή των έργων που ανεβάζουμε γίνεται από κοινού. Δεδομένου του ότι λειτουργούμε συλλογικά εδώ και 21 χρόνια, έχουμε ασκηθεί σε μια διαδικασία που ξεκινά από την καλλιτεχνική ανάγκη της ομάδας κάθε δεδομένη στιγμή. Η ιδέα για το «Solaris» ήρθε από την Τζωρτζίνα (Τζωρτζίνα Δαλιάνη) και αμέσως μας κέντρισε το ενδιαφέρον. Διαβάζοντας το βιβλίο ανακαλύψαμε πλήθος θεμάτων που μας απασχολούν και σήμερα και κυρίως μια αναγνωρίσιμη σε όλους μας υπαρξιακή αγωνία. Γνωρίζαμε την αριστουργηματική ταινία του Ταρκόφσκι όπου κυριαρχεί το θέμα της «εξιλέωσης», υπάρχουν όμως στο μυθιστόρημα και άλλα σημαντικά ζητήματα όπως η σχέση μας με τον Θεό, η αδυναμία μας να αποδεχτούμε το άγνωστο, ο φόβος που εμποδίζει μια ουσιαστική ενδοσκόπηση, η τάση του ανθρώπου να κυριεύει τα πάντα η αλλιώς να τα καταστρέφει, η αδυναμία της επιστήμης να μας οδηγήσει στα βαθύτερα μονοπάτια κατανόησης της ύπαρξης κ.α. Αποφασίσαμε λοιπόν να κάνουμε κι εμείς το ταξίδι προς τον πλανήτη «Solaris» και όπως ο κοσμοναύτης-ψυχολόγος Κέλβιν και να αφεθούμε στο άγνωστο, χωρίς προστατευτικές στολές, χωρίς να περιμένουμε τίποτα και ελπίζοντας τα πάντα.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
– Έχετε επιλέξει να εστιάσετε σε κάποιο συγκεκριμένο θέμα του “Solaris” μέσα από τη δική σας παράσταση;
Σε επίπεδο πλοκής η συνάντηση του Κέλβιν με την νεκρή σύζυγό του, την Χάρευ, κυριαρχεί στην παράσταση, όπως και στο μυθιστόρημα. Εμείς εστιάζουμε στην ανάγκη του ανθρώπου να αποδεχτεί την ύπαρξη ενός ανώτερου όντος, ενός Θεού. «….Ενός Θεού όμως που η ατέλειά του αποτελεί ουσιώδες χαρακτηριστικό του: ενός θεού περιορισμένου στην παντογνωσία και την ισχύ του, ικανό για λάθη, ανίκανο να προβλέψει τις συνέπειες των πράξεών του..». Οι επιστήμονες που βρίσκονται στο διαστημικό σταθμό και ερευνούν τον πλανήτη «Solaris» προσπαθούν ορθολογικά να εξηγήσουν τα παράξενα φαινόμενα που παρουσιάζονται. Επιστρατεύουν τις επιστημονικές τους γνώσεις, ώστε να κατανοήσουν και εντέλει να…. “κυριαρχήσουν”. Οι συνεχείς αποτυχημένες τους προσπάθειες δεν τους πτοούν. Δεν αντιλαμβάνονται πως τους δίνεται η ευκαιρία να συναντηθούν με το άγνωστο απαλλαγμένοι από την ορθολογική σκέψη. Να δεχτούν μα θρησκευτική σχεδόν «αποδοχή» και έτσι να κερδίσουν μια ελευθερία που θεραπεύει την υπαρξιακή αγωνία. Ο Κέλβιν στο τέλος του έργου κάνει το μεγάλο βήμα. Ένα βήμα προόδου για το ανθρώπινο είδος. Πάει στον ωκεανό που καλύπτει την επιφάνεια του πλανήτη και παραδίδεται σ΄ αυτόν χωρίς καμία προσμονή. Μια πρωτόγνωρη «επαφή» για τον άνθρωπο, αγνή, ανιδιοτελή, γεμάτη σεβασμό και αγάπη.
– Η περιπέτειά του Κρις Κέλβιν στον πλανήτη Σολάρις είναι κυρίως εσωτερική, μέσα από την οποία προκύπτουν φιλοσοφικές αναζητήσεις και ερωτήματα. Δεν παύει όμως να είναι μια ιστορία που διαδραματίζεται σε διαστημικό σταθμό σε έναν μυστηριώδη πλανήτη. Με τι μέσα έχετε επιχειρήσει να δώσετε μορφή στις εικόνες του Λεμ;
Από τις πρώτες συζητήσεις μας αποφασίσαμε ότι το να αναπαραστήσουμε σε μια παράσταση τον διαστημικό σταθμό είναι αφελές και σίγουρα όχι σημαντικό για αυτό που θέλουμε να ερευνήσουμε. Όσα χρήματα και αν είχαμε για μια τέτοια παραγωγή, το αποτέλεσμα θα ήταν φτωχό ειδικά τώρα που η ψηφιακή εικόνα έχει απίστευτες δυνατότητες πειστικών αναπαραστάσεων των πιο πολύπλοκων χώρων. Μας ενδιέφερε όμως η σημασία του χώρου δραματουργικά. Ενός χώρου ανοίκειου για τα πρόσωπα του έργου αλλά και τους θεατές, που να εγκυμονεί μη αναμενόμενα γεγονότα. Η εικαστικός Ναταλία Μαντά (είναι η πρώτη φορά που η ομάδα συνεργάζεται με εικαστικό) ανέλαβε να δημιουργήσει μια «εγκατάσταση», εμπνευσμένη από το βιβλίο, απαλλαγμένη όμως από κάθε προσπάθεια αναπαράστασης. Χρησιμοποιεί κυρίως υλικά και αντικείμενα που ανήκουν στην «αναλογική εποχή». Παλιά μαγνητόφωνα, πικ απ, καλώδια, παλιές τηλεοράσεις και άλλα αντικείμενα. Ανασυνθέτει έτσι έναν κόσμο ξεχασμένο για τους παλιούς, άγνωστο για τους νέους, που όμως εξυπηρετεί την ανάγκες της δραματουργίας και παραπέμπει σε ένα δυστοπικό μέλλον.
Αν γίνεται να μας μιλήσετε αναλυτικά για την επιλογή σας να παρουσιάσετε την παράστασή σας στο Ίδρυμα Περιθάλψεως Χρονίως Πασχόντων – «Άσυλο Ανιάτων». Τι προκλήσεις αντιμετωπίσατε και τι δυνατότητες είδατε σε αυτήν την επιλογή χώρου;
Μια site-specific παράσταση βρίσκεται σε ένα συνεχή διάλογο με τον χώρο. Πόσο μάλλον που στην περίπτωσή μας πρόκειται για έναν χώρο πόνου. Ταυτόχρονα όμως είναι ένας χώρος αποδοχής και φροντίδας. Ένας χώρος προσφοράς. Σήμερα η ανασφάλεια και η ανέχεια κυριαρχεί, ο φόβος θρέφει τον απομονωτισμό και εξαφανίζει την κοινωνική ευαισθησία. Το Άσυλο Ανιάτων είναι τόπος αντίστασης και υπεράσπισης της ενσυναίσθησης και της αλληλεγγύης. Ο χώρος αυτός, στη δική μας εκδοχή, είναι ο Ωκεανός του πλανήτη «Solaris» και η άδεια πτέρυγα που μας παραχωρήθηκε για την παράσταση είναι ο διαστημικός σταθμός που αιωρείται πάνω από τον πλανήτη. Περνώντας από την πόρτα του Ασύλου αντιλαμβάνεται κανείς ότι ο χρόνος, τα συναισθήματα, οι σκέψεις και τα σώματα λειτουργούν διαφορετικά. Δε θα βρεις καθρέφτες που επιβεβαιώνουν την υπεροπλία σου, ούτε θα μπορέσεις εύκολα να επιστρατεύσεις λέξεις που σε προστατεύουν από την έκθεση στην αμηχανία. Κρυμμένο στην καρδιά της Αθήνας το Άσυλο σε φέρνει αντιμέτωπο μα μίαν άλλη αλήθεια που σου επιβάλλει να διαχειριστείς συναισθήματα και σκέψεις που είχες ως τώρα καλά τακτοποιήσει σε κάποια γωνιά της συνείδησής σου. Ο Λεμ γράφει : «….Δεν ψάχνουμε άλλους κόσμους. Καθρέφτες ψάχνουμε. Μια ιδανική εικόνα του εαυτού μας. Φτάνουμε όμως εδώ όπως είμαστε στην πραγματικότητα, κι τώρα που αυτή η πραγματικότητα μας αποκαλύπτεται -ειδικά εκείνο το μέρος της πραγματικότητας που θα προτιμούσαμε να περάσει σιωπηρά- δεν μας αρέσει καθόλου. Θέλαμε «επαφή»! Επαφή με έναν άλλον πολιτισμό. Να! Τώρα την έχουμε! Και αυτό που βλέπουμε, σαν μέσα σε μικροσκόπιο, είναι η τερατώδης ασχήμια μας, η τρέλα μας, η ντροπή μας!».
Η άμεση ανταπόκρισή της Διοίκησης του Ιδρύματος στο αίτημά μας για συνεργασία, ξεκίνησε μια διαδικασία ανταλλαγής ιδεών που επηρέασε και το τελικό αποτέλεσμα. Μας παραχωρήθηκε η νέα πτέρυγα του Ιδρύματος που δεν έχει λειτουργήσει ακόμα. Όταν την επισκεφτήκαμε με τους συνεργάτες μου νοιώσαμε αμέσως ότι είναι ο ιδανικός χώρος για αυτό που σχεδιάζαμε. Ένας διάδρομος πενήντα μέτρων με πόρτες δεξιά και αριστερά που οδηγούσε σε δωμάτια. Ο διάδρομος θα αποτελούσε τον βασικό χώρο της παράστασης ενώ στα δωμάτια θα συνέβαιναν επιμέρους σκηνές. Το κοινό μετά από μια περιήγηση στον εξωτερικό χώρο θα έφτανε στην πίσω μεριά του κτηρίου όπου εκεί θα συναντούσε τον Κέλβιν και θα ανέβαιναν μαζί μέσω μιας μεγάλης ράμπας στο χώρο της παράστασης. Ένα μικρό ταξίδι λοιπόν πριν φτάσουμε στο Σταθμό. Η βοήθεια για την πραγματοποίηση της παράστασης όλων των ανθρώπων που εργάζονται στο Ίδρυμα ήταν συγκινητική. Στόχος μας δεν είναι μόνο να καταθέσουμε μια οπτική στο μυθιστόρημα αλλά και να βοηθήσουμε στην προβολή του έργου του Ιδρύματος Περιθάλψεως Χρονίως Πασχόντων που χρηματοδοτείται κυρίως μέσω δωρεών.
– Σε αυτήν τη μικρή «κοσμογονία» που επιτελείται ως σκηνοθέτης, τι ρόλο διαδραματίζει η μουσική της παράστασής και πώς θα την περιγράφατε;
Ο Γιάννης Αναστασάκης είναι ένας δημοφιλής καλλιτέχνης στον χώρο της Πειραματικής Μουσικής. Έχουμε συνεργαστεί παλαιότερα και στην παράσταση « Ο άνθρωπος που γελά» και με εντυπωσίασε η ικανότητά του να κατασκευάζει πρωτότυπα ηχοτοπία με απρόσμενους συνδυασμούς ετερόκλητων ήχων. Η συμβολή του στην παράσταση είναι καταλυτική καθώς οι συνθέσεις του συνδέουν την ποιητική εγκατάσταση της Ναταλίας με το μυθιστόρημα, μέσω μιας -παράλληλης με τη σκηνική δράση-μουσικής αφήγησης. Ο ίδιο θα βρίσκεται επί σκηνής ακολουθώντας τον ρυθμό της παράστασης και ζωντανεύοντας από κοινού με τους ηθοποιούς τον κόσμο του «Solaris».
– Υπάρχει κάποιο μελλοντικό σας σχέδιο που θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας;
Τέλος Οκτωβρίου σκηνοθετώ το έργο της Ελφρίντε Γέλινεκ «Μαύρο Νερό» στο θέατρο Ροές. Επίσης τον Νοέμβριο αναβιώνει στο Ολύμπια, Δημοτικό Μουσικό Θέατρο «Μαρία Κάλλας» η όπερα μου για παιδιά: «Ο πρίγκιπας Ιβάν και το πουλί της φωτιάς».
Διαβάστε επίσης:
Solaris, του Στάνισλαβ Λεμ από την ομάδα «ΟΠΕΡΑ» στο Άσυλο Ανιάτων