Τι μπορεί να κάνει η ιστορία: Κριτική βιβλίου του Patrick Boucheron

«Έχουμε ανάγκη την ιστορία, γιατί μας χρειάζεται η ανάπαυλα. Μια παύση για να καταλαγιάσει η συνείδησή μας, για να διατηρήσουμε τη δυνατότητα να έχουμε συνείδηση – ως έδρα όχι μόνο της σκέψης, αλλά και ενός πρακτικού λόγου που θα μας δίνει κάθε ελευθερία δράσης. Σε αυτό το έργο αφοσιώνονται με απόλυτη συνέπεια οι ποιητές: να διασώσουν το παρελθόν, να διασώσουν τον χρόνο από τους φρενήρεις ρυθμούς του παρόντος». Αυτά μεταξύ πολλών άλλων δήλωσε κατά το εναρκτήριο μάθημα ο Patrick Boucheron στο Collège de France, ένα από τα ιστορικότερα ιδρύματα της Γηραιάς ηπείρου. Σε αυτό το μάθημα υπό μορφήν διάλεξης ο ιστορικός Boucheron θα σημειώσει τα ιστορικά γεγονότα που άλλαξαν τον ρου της ιστορίας των εξουσιών της Δυτικής Ευρώπης κυρίως μεταξύ 13^ου και 16^ου αιώνα όταν και διαδραματίστηκαν συγκλονιστικές αλλαγές που έμελλε να γίνουν σημείο αναφοράς και για τα επερχόμενα χρόνια. Θα μιλήσει για τον πρωτεύοντα ρόλο της επιστήμης της ιστορίας και πως αυτή οφείλει να πρωταγωνιστεί ορθολογικά και συγκρατημένα.

Η εξουσία των βασιλείων

Αφορμή για αυτόν τον λόγο του ιστορικού Boucheron στάθηκε η εκλογή του στην έδρα της Ιστορίας των Εξουσιών στη Δυτική Ευρώπη από τον 13^ο στον 16^ο αιώνα. Ευχαριστώντας και τιμώντας του δασκάλους του και αναφερόμενος στους εμπνευστές του όπως τον Φουκώ και τον Μπουρντιέ που τον οδήγησαν στην ενασχόλησή του με την ιστορία, ο Boucheron αναφέρεται εκτενώς σε μια σειρά αναλύσεων γεγονότων και προσώπων, τα οποία στον διάβα τους όρισαν τις μοίρες των χωρών τους αλλά και ευρύτερα του χώρου της Δυτικής Ευρώπης όπως την γνωρίζουμε σήμερα. Είναι σαφές πως κατά την διάρκεια της εποχής στην οποία αναφέρεται δεν είχαν ακόμα διαμορφωθεί τα έθνη/κράτη όπως μας είναι γνώριμα σήμερα, κάτι αντίστοιχο ίσχυε και με την Αρχαία Ελλάδα όπου υπήρχαν μόνο πόλεις κράτη. Στη Δυτική Ευρώπη κυριαρχούσε η ιδέα των περίφημων ισχυρών βασιλείων, τα οποία άλλαζαν χέρια ανάλογα με την δυναμικότητα και την ικανότητα επιβολής της εξουσίας των εκάστοτε αρχόντων/βασιλέων.

Ιστορία: Επιστήμη δίχως αρχή και τέλος

Πολύ μεστά, σύντομα αλλά περιεκτικά ο Boucheron θα μας θυμίσει σε όλη την διάρκεια του εξαιρετικά ποτισμένου με σοφία λόγου του πως η ιστορία είναι ένα πεδίο γνώσης που δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος, πως κανείς δεν μπορεί να την ορίσει αλλά μόνο να την προσεγγίσει μέσα από ένα πρίσμα και ένα πλαίσιο που σέβεται σαφώς τα τεκταινόμενα των περασμένων περιόδων και με μία προσπάθεια ερμηνείας των. «Οφείλουμε να εργαστούμε συλλογικά για την επιστημονική επαναβεβαίωση του καθεστώτος αλήθειας της ιστορικής επιστήμης. Τολμώ να πω «επιστημονική» σε αυτό το τόσο μοναδικό μέρος, το Collège de France, όπου διασταυρώνονται την ίδια στιγμή, και από καιρό, αρχαία κείμενα και σύγχρονες υποθέσεις, κείμενα που μας καλούν να τα αναγνώσουμε αργά και προσεκτικά, υποθέσεις που επισπεύδουν τη λαχτάρα μας να απαντήσουμε το ταχύτερο δυνατό στις επιτακτικές ανάγκες του παρόντος». Τι και αν η ιστορία επαναλαμβάνεται όπως συνηθίζει να λέγεται. Η ιστορία όμως δεν διαθέτει βεβαιότητες και δεν καθορίζει τα μελλούμενα ούτε τα προβλέπει. Είναι όμως όπως και το μάθημα αυτό που παρουσιάζεται εδώ ικανή να διδάξει μέσα από τα λάθη και να «εκπλήξει την καταστροφή» όπως έλεγε και ο Βίκτωρ Ουγκώ.

Αποσπάσματα

«Είναι θαυμάσιο πόσο διασκεδαστική είναι η ιστορία. Σε κάνει λιγότερο μοναχικό και άλλο τόσο ελεύθερο» Φερνάν Μπρωντέλ

«Πώς να συμφιλιωθούμε με ένα μέλλον χωρίς εκπλήξεις, με μια ιστορία όπου τίποτε δεν μπορεί να προβάλει στον ορίζοντα, παρά μόνο η απειλή της συνέχειας; Το τι θα προβάλει, κανείς δεν το ξέρει. Καθένας όμως καταλαβαίνει ότι, για να διακρίνουμε και να το υποδεχθούμε, θα πρέπει να είμαστε γαλήνιοι, ξεχωριστοί και εξόχως ελεύθεροι».