«Το τίμημα»: Το κόστος των επιλογών

«Το τίμημα», έργο γραμμένο το 1967, με αυτοβιογραφικά στοιχεία, πολυανεβασμένο σε θεατρικές σκηνές παγκοσμίως, αλλά και αγαπημένο του συγγραφέα, είναι το μόνο που αποφάσισε να σκηνοθετήσει ο ίδιος.

Μία μελέτη σχετικά με το πόσο διατεθειμένοι είμαστε να διεκδικήσουμε την αρχιτεκτονική της δικής μας ζωής, παύοντας να κατηγορούμε τους άλλους. Ένας βαθύς προβληματισμός πάνω στις σχέσεις του εαυτού και των άλλων, μία εξερεύνηση γύρω από τα προσωπικά αδιέξοδα και τον αυτοκαθορισμό μας.

Τίθεται το δίλημμα της διαγραφής ή όχι των ονείρων, κάτω από αντίξοες και καταστροφικές συνθήκες. Όταν ο μικρόκοσμος ενός νέου ανθρώπου κινδυνεύει να διαλυθεί ποια πρέπει να είναι η σωστή απόφαση; Να αφοσιωθεί στις προσωπικές του επιδιώξεις και ιδανικά για το μέλλον του ή να «θυσιαστεί» στο βωμό των αναγκών των άλλων ακόμα και της οικογένειας;

Δύσκολα ερωτήματα, υπαρξιακής εμβέλειας που απαιτούν απαντήσεις σε ένα κόσμο χωρίς επιείκεια, όπου το παρελθόν ορίζει το παρόν σε μια άδικη και μεροληπτική κοινωνία. Μια κοινωνία που διαιωνίζει ανελέητα το παραμύθι της εθελοτυφλίας της, αρνούμενη πεισματικά να γυρίσει σελίδα.

Βλέπουμε την αναπόδραστη πάλη ανάμεσα στο δικαίωμα στην προσωπική ζωή και το ηθικό χρέος απέναντι στους δικούς μας ανθρώπους.

Οι ήρωες του θεατρικού, τριάντα χρόνια μετά τις ολέθριες, όπως αποδείχτηκαν, επιλογές τους, μεσήλικες πια, καλούνται να δουν και να δεχτούν την αλήθεια.

Μπλοκαρισμένοι σε αρνητικά συναισθήματα και ψευδαισθήσεις, αντιμετωπίζουν αναγκαστικά το «τώρα». Με τη συμπεριφορά τους οδηγούν το θεατή να αξιολογήσει την πορεία τους κάτω από άλλο πρίσμα. Φανερώνεται πεντακάθαρα η παγίδα στην οποία έπεσαν οι πρωταγωνιστές, ζώντας μία ζωή ανούσια, γεμάτη θανατηφόρες παραπλανήσεις. Μετά από κάποιους διαλόγους, ανακαλύπτουν την αυτοματαίωση και αβίαστα αποδομείται η όποια αντίληψη είχαν για τη δράση τους. Ανακαλύπτουν με θλίψη πως το σκοτεινό πέπλο με το οποίο έντυσαν την ύπαρξή τους, τους στέρησε κάθε τι το αυθεντικό. Απωθημένα, μυστικά και ψέματα βγαίνουν στη φόρα με μία δραματική υφή που δυναμιτίζει όλες τις πλευρές εκατέρωθεν.

Η αποδέσμευση από τις αναστολές και τα στερεότυπα διαμορφώνουν το δρόμο προς την κάθαρση, σηματοδοτώντας έτσι, ίσως, ένα κόσμο που πάει να αλλάξει.

Όλο αυτό το ψυχολογικό / συναισθηματικό πλέγμα αποδίδει με ευστοχία και συνέπεια, η σκηνοθέτιδα, Ιωάννα Μιχαλακοπούλου. Φωτίζει τις διαχρονικές αλήθειες του συγγράμματος, διεισδύοντας στα ενδότερα των χαρακτήρων με ψυχαναλυτική ματιά. Παράγεται έτσι μία διαλεκτική οπτική του υλικού, που μαζί με τα λιτά σκηνικά, τους υπαινικτικούς φωτισμούς και τα σωστά κοστούμια, προωθούν δραματουργικά τα τεκταινόμενα.

Δεν λείπουν βέβαια και οι παρενθέσεις του κωμικού στοιχείου, που με αριστοτεχνικό τρόπο διανθίζουν τον τραγικό πυρήνα της θεατρικής δημιουργίας. Ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος υποδύεται τον υπερήλικα ρωσοεβραίο παλαιοπώλη, τον Gregory Solomon, τον οποίο σκιαγραφεί πληθωρικά με ιδανική επαγγελματική ευστροφία και εκρηκτικό ταπεραμέντο. Η εκποίηση της οικογενειακής περιουσίας των Φραντς, ισοδυναμεί με γενναιόδωρη αιμοδοσία, τον ενθουσιάζει και τον ξαναβάζει στο παιχνίδι, βγάζοντάς τον από την απόσυρση. Για άλλη μια φορά ο Γ. Μιχαλακόπουλος κτίζει το ρόλο του με ώριμο και αψεγάδιαστο τρόπο, δείχνοντας το αδιαμφισβήτητο ταλέντο του.

Ο Γεράσιμος Σκιαδαρέσης (Βίκτορ Φραντς ) και ο Χρήστος Σαπουντζής (Γουόλτερ Φραντς), ενσαρκώνουν τα δύο αδέλφια που απομακρυσμένα για πολλά χρόνια, εξαναγκάζονται να δουν κατάματα ό,τι προηγήθηκε. Το παρελθόν τους είναι εκεί, αμετακίνητο, ελέγχοντας το παρόν. Δύο διαφορετικές διαδρομές ανθρώπων με κοινό όμως παρονομαστή την πλάνη, ότι η τότε οριστική απόφασή τους ήταν η σωστή. Η συνέχεια έδειξε πως και τα δύο αδέλφια πλήρωσαν ακριβά τα διαφορετικά κίνητρα στη συμπεριφορά τους. Το τίμημα είναι βαρύ. Και αυτό συνέβη, γιατί δεν αντιμετώπισαν με ευθύτητα τις πραγματικές ανάγκες τους, με αποτέλεσμα να χάσουν στο μέλλον την ευκαιρία της αναδημιουργίας του εαυτού τους.

Οι ερμηνείες πληθωρικές, δυνατές, με πειστικότητα και πάθος. Θυμοί, παράπονα και εκμυστηρεύσεις αποδίδονται εύγλωττα και από τους δύο αξιόλογους ηθοποιούς. Η αναμέτρηση μεταξύ τους απογειώνει τη δραματική ένταση και εξελίσσει την πλοκή.

Η Ρένια Λουιζίδου παίζει ικανοποιητικά και με σθένος την Εστέρ, τη γυναίκα του Βίκτορα, ο οποίος έμεινε στην οικογενειακή εστία για να περιθάλψει τον πατέρα.

Είναι ένα πρόσωπο που θέλει την αλλαγή στη ζωή της, καθώς η μιζέρια, η συνήθεια και η ατολμία χαρακτηρίζουν την καθημερινότητά της. Μια ζωή σε αναμονή, χωρίς σασπένς και ενδιαφέρον, έκοβαν τα φτερά της για το καλύτερο, όπως αυτή το οραματιζόταν. Η δυσκολία στην επικοινωνία με το σύντροφό της, την εξοργίζει, αφού βλέπει το άκαμπτο του χαρακτήρα του.

«Το τίμημα», είναι ένα αριστουργηματικό κείμενο που εμπνέει το κοινό κάνοντάς το συμμέτοχο στα όσα συμβαίνουν φανερά και αφανέρωτα. Τρυφερό και σκληρό συνάμα, έχει την πρόθεση να αφυπνίσει και να δαμάσει συνειδήσεις.

Εστιάζει στο ευαίσθητο ζήτημα της επιλογής και κατά πόσο αυτή μπορεί να γίνει ελεύθερα ή μέσα από χειραγώγηση με τα γνωστά αποτελέσματα.

Αυτή η αίσθηση κυριαρχεί στη σκηνή προκαλώντας ανάμεικτα συναισθήματα, ικανά να προβληματίσουν πνευματικά το θεατή. Αίσθημα αδικίας, ενοχή, άρνηση συγχώρεσης και πίστη σε αξίες που δεν άντεξαν στο χρόνο, αισθητοποιούν την εναλλαγή των σφοδρών και λυρικών εικόνων. Απογοήτευση, διάψευση προσδοκιών και το κάλεσμα να αναλάβουν τις ευθύνες τους τα συμβαλλόμενα μέρη, χρωματίζουν με τραγικές πινελιές την όλη παράσταση.

Προτείνεται μέσα από την όλη σκηνική πράξη, ως επακόλουθο, η γενναία αντιμετώπιση των νοσηρών καταστάσεων και των προβλημάτων που έμειναν θαμμένα και άλυτα.

Έργο με πλούσιο θεματική που κάθετα εμβολίζει τη βιοθεωρία μας, τις αυταπάτες, τις καταστροφικές ιδεοληψίες και τους όποιους άκριτους δογματισμούς. Ένα δύσκολο θεατρικό προϊόν, γιατί αφορά στην αυτογνωσία, μέσα σε ένα κοινωνικοπολιτικό σύμπαν χωρίς καμμία αξιοκρατία και δικαιοσύνη. Και σίγουρα, σήμερα, η επιδίωξη της αυτοσυνειδησίας, φαντάζει αντιφατική και ασύμβατη σχετικά με την περιρρέουσα ατμόσφαιρα του δήθεν, του παράνομου και της ανισότητας.

Τα σκηνικά είναι του Γιάννη Μουρίκη, τα κοστούμια της Παναγιώτας Κοκκορού και οι φωτισμοί του Νίκου Βλασόπουλου.

«Το τίμημα», εξαίρει τη σημασία της ελεύθερης βούλησης και υμνεί τη δύναμη της αλλαγής σε προσωπικό / κοινωνικό επίπεδο, ως το μοναδικό αντίδοτο σε κάθε μορφή παρακμής και θανάτου.

Μόνο όταν αναγνωριστεί το ατελές της ανθρώπινης ύπαρξης και η ανεπάρκεια της κοινωνίας, μπορούμε αυθόρμητα να ασπαστούμε ως βιοθεωρία την πίστη στον άνθρωπο ως αξία. Εξάλλου ο κόσμος διαφοροποιείται, όταν επιδιώξουν να μετασχηματιστούν τα ίδια του τα μέλη που αποτελούν και τα συστατικά του στοιχεία. Όλα τα παραπάνω είναι κάποιες σκέψεις  / στοχασμοί που μπορούν να «κινητοποιήσουν» το θεατή.

Το δύσκολο είναι να συνεχίζεις να πιστεύεις σε κάτι και να αφοσιώνεσαι σε αυτό με όλη σου την ψυχή.

Μία πολύ καλή παράσταση με κλασική / καλλιτεχνική σπουδαιότητα.

Φωτογραφίες: Μαριλένα Αναστασιάδου

Διαβάστε επίσης:

Το τίμημα, του Άρθουρ Μίλλερ για δεύτερη χρονιά στο Θέατρο Ιλίσια