Στο πλαίσιο των δράσεων που παρουσιάζει το Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων «Φοίβος Ανωγειανάκης» – Κέντρο Εθνομουσικολογίας γύρω από τη θεματική «Μουσική και κοινωνική ταυτότητα» [γυναίκες, ρεμπέτες, ρομά], θα πραγματοποιηθεί η εκδήλωση «Συνομιλώντας με τον Χρήστο Καρακώστα – Τιμώντας τους Έλληνες Ρομά μουσικούς».
Σχεδίαση δράσης: Σταμάτης Πασόπουλος
Συμβολή: Φωτεινή Βενιέρη, Νατάσα Τσακηρίδου
Φιλική συμμετοχή: Σπύρος Σακκάς
Πρόγραμμα εκδήλωσης «Συνομιλώντας με τον Χρήστο Καρακώστα – Τιμώντας τους Έλληνες Ρομά μουσικούς»
18:00 Ξενάγηση
Με οικοδεσπότη τον Χρήστο Καρακώστα
γνωρίζουμε τη φύση και την ανατομία του σερραϊκού ζουρνά
18:30 Ομιλία
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Μουσικές και κοινωνικές πρακτικές στις οικογένειες Ρομά: η περίπτωση του ζουρνατζή Χρήστου Καρακώστα
Παρουσιάζει ο Αλέξανδρος Παπουτσής
Μουσικός, μεταπτυχιακός φοιτητής στο Π.Μ.Σ. Τμήματος Κοινωνιολογίας της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης με τίτλο «Κοινωνιολογία: Θεωρία, Πολιτισμός, Μετασχηματισμοί»
Ο αντίκτυπος των Ρομά ομάδων στην ευρεία κοινότητα φαίνεται πως καθορίζεται άμεσα και από τον τρόπο διαμόρφωσης της μουσικής τους πραγματικότητας. Παρατηρώντας τη συνθήκη αυτή, αναζητούνται οι θεμελιώδεις αντιλήψεις που διακατέχουν τον μουσικό κόσμο των Ρομά.
Δομημένη σε δύο άξονες, η εισήγηση θα δείξει τις μουσικές πρακτικές που εφαρμόζονται κατά την επιτέλεση της μουσικής και την επιρροή αυτών στο κομμάτι της καθημερινότητάς τους, όπως η ιδιαίτερη σχέση που αναπτύσσεται εντός της οικογένειας με τη μουσική πράξη και τη μαθητεία της. Επίσης, θα επικεντρωθεί σε μια κοινωνιολογική ανάγνωση της μουσικής πραγματικότητας που βιώνουν οι Ρομα, με έμφαση στο επάγγελμα του μουσικού και την επίδρασή του στις σχέσεις με την τοπική κοινωνία.
Με κατεύθυνση από το γενικό προς το ειδικό, κατάληξη αυτού θα αποτελέσει η παρατήρηση της περίπτωσης του Χρήστου Καρακώστα σε μια προσπάθεια ανάδειξης της συνομιλίας μεταξύ θεωρίας και της πρακτικής εφαρμογής της.
Χρήστος Καρακώστας: η προσωπογραφία ενός Ρομά μουσικού
Παρουσιάζει ο Σταμάτης Πασόπουλος
Μουσικός, διδάσκων-υποψήφιος διδάκτωρ στο Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης ΠΑ.ΜΑΚ.
Ο μύθος που μπορεί να σχηματιστεί γύρω από ένα όνομα, σημαίνει πάντα πως είναι ένα ιδιαίτερο άτομο. Ο Ρομ ζουρνατζής Χρήστος Καρακώστας –ετών 73, από το Φλάμπουρο Σερρών– αποτελεί μία από αυτές τις περιπτώσεις, όπου ένα ολόκληρος μουσικός πολιτισμός είναι συνυφασμένος με το όνομά του.
Μέσω της διάλεξης θα γίνει προσπάθεια για μια εις βάθος αναζήτηση και κατανόηση της ατομικής, της προσωπικής και συλλογικής ταυτότητας του Καρακώστα, αλλά και των στοιχείων και των χαρακτηριστικών αυτών που τον κατατάσσουν ως τον αδιαμφισβήτητο φορέα της μουσικής που εκπροσωπεί.
Πώς ο Καρακώστας στέκεται μπροστά στο νόημα της ανθρώπινης ζωής; Ποια είναι τα πάθη του και οι έρωτές του; Ποια η σχέση του με τη φύση, τη μουσική, το χωριό και τα μέλη του; Με ποιον τρόπο ορίζει τον εαυτό του ως μέλος της εθνοτικής ομάδας των Ρομα και ποια η ενσυναίσθησή του για το «ευαίσθητο» (ακόμη) αυτό θέμα;
Στο μεταίχμιο μεταξύ της κοινωνιολογίας και της βιογράφησης ο Καρακώστας παρατηρείται στον φυσικό του χώρο ύπαρξης και δράσης, το Φλάμπουρο· τον Τόπο του με τον οποίο έχει ταυτιστεί τόσο πολύ. Και αν μπορούμε να υποθέσουμε πως ο Καρακώστας είναι το Φλάμπουρο, το Φλάμπουρο είναι ο Καρακώστας;
19:45 Συνομιλία
Ο λυρικός Σπύρος Σακκάς συνομιλεί με τον φίλο του, μάστορα του ζουρνά, Χρήστο Καρακώστα
Δύο μουσικοί κόσμοι, δύο μοναδικοί μουσικοί συναντώνται σε μια ξεχωριστή συνέντευξη. Ένας διεθνούς φήμης τραγουδιστής της όπερας συζητά με έναν σπουδαίο Ρομ ζουρνατζή μπροστά σε κοινό. Ο Σπύρος Σακκάς συνομιλεί με τον φίλο του Χρήστο Καρακώστα από το Φλάμπουρο Σερρών, εκμαιεύοντας στοιχεία και πληροφορίες από το βάθος της πολιτισμικής του μνήμης. Δύο βαθιά ανθρωπιστές αλληλεπιδρούν αναδεικνύοντας το μεγαλείο που μπορεί να αγγίξει η ανθρώπινη φύση μέσω της μουσικής, ανεξαρτήτως κοινωνικής προέλευσης.
21:00 Μουσική εκδήλωση
Σκοποί και τραγούδια από το Φλάμπουρο (Μπαϊρακτάρ) Σερρών
- Ντούλας
Καθιστικό ιστορικό τραγούδι ιδιαίτερα αγαπητό στην περιοχή της Νιγρίτας (επαρχία Βισαλτίας) αλλά και διαδεδομένο στην ευρύτερη ελληνόφω- νη ζώνη της Μακεδονίας. Αναφέρεται στον Ντού- λα Κιτσελόπουλο (γεν. 1898 – Λιβάδι Ολύμπου), μέλος της ομάδας του λήσταρχου Νταβέλη. - Αϊντίν
Κυκλικός χορός δημοφιλής κυρίως στο βόρειο τμήμα του νομού Σερρών. Το όνομα συμπίπτει με την πόλη Aydın (Αϊδίνιο) της Τουρκίας, χωρίς όμως να επαληθεύεται κάποια σχέση. - Σοπ γκάιντα
Ο πιο αγαπητός κυκλικός χορός του Φλάμπου- ρου, που συνήθως έπεται του γνωστού χορού Γκάιντα βασί με κοινά βήματα αλλά σε διαφο- ρετικό ρυθμικό σχήμα. Σύμφωνα με την Υvonne Hunt «το όνομα Σοπ αναφέρεται στην περιοχή του Sôp της Βουλγαρίας, αν και οι Φλαμπουριώ- τες αγνοούν την έννοια της λέξης». Ως Shopluk ορίζεται μια περιοχή βόρεια του νομού Σερρών με επίκεντρο περίπου την Σόφια. - Αμάντα τούρνα
Τραγούδι των κατοικούντων –μέχρι την ανταλ- λαγή των πληθυσμών– Τούρκων της περιοχής των Σερρών και της ευρύτερης περιοχής. Τους στίχους του τραγουδιού τους συναντούμε σή- μερα αποκλειστικά σε εκτελέσεις στην Τουρκία. - Καμπά τσιφτετέλια
Τσιφτετέλια σε βαριά (τουρκ. kaba) εκδοχή με χαρακτηριστικό βηματισμό και ρυθμικό σχήμα. - Βουρούν νταουλαρί (Νταούλια κρουν) Κυκλικός ανδρικός χορός που σπάνια πλέον χορεύεται στα γλέντια του Φλάμπουρου. Αποτελεί παλιά μελωδία στην ευρύτερη περιοχή της επαρ- χίας της Θεσσαλονίκης κατά την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στις Σέρρες, όπως και στην πε- ριοχή του Edirne (Αδριανούπολη), το όνομα της μελωδίας –και του χορού– το συναντάμε και ως Νταουλάρ τσαλάρ (μτφ. Να παίξουν τα νταούλια) ή Τσαϊντάν ασα(γ)ιά (μτφ. Κάτω από το ρέμα). Τα παραπάνω ονόματα προέρχονται από τους στί- χους του ομώνυμου θρηνητικού «σαλονικιώτι- κου» τούρκικου τραγουδιού Çalın davullari.
- α. Γκιουρές χαβασί
Σκοπός της παλαίστρας σε μετάφραση από τα τούρκικα. Ο βασικός οργανικός σκοπός του εθίμου της παλαίστρας, που τελείται καθ’ όλη τη διάρκειά του με την αδιάκοπη μουσική συνοδεία από ζυγιά ζουρνάδων-νταουλιού. - β. Ιντίλια
Οικογένεια (κυρίως εξάσημων) σκοπών που εκτελούνται είτε κατά τη διάρκεια της παλαίστρας, είτε στη λεγόμενη «γύρα», την πομπή οργάνων και κατοίκων στο χωριό στα πλαίσια των εθίμων. Ο όρος Ιντίλια χρησιμοποιείται μόνο σε πληθυντικό αριθμό, ενώ η ετυμολογία του παραμένει αδιευκρίνιστη. - Καρσιλαμάς
Κατά κύριο λόγο ελεύθερος αυτοσχεδιαστικός χορός, ενώ αποκλειστικά στις Ρομά κοινότητες των Σερρών τον συναντούμε τόσο σε κυκλική μορφή όσο και σε ζευγαρωτή εκδοχή. - Συρτός
Ο καθιερωμένος μακεδονικός συρτός με μελωδίες τραγουδιών από την ευρύτερη περιοχή.
Συντελεστές
Παίζει η ζυγιά του Χρήστου Καρακώστα από το Φλάμπουρο (Μπαϊρακτάρ) Σερρών: Χρήστος Καρακώστας (ζουρνάς α΄), Βασίλης Καρακώστας (ζουρνάς β΄), Σάκης Νούρης (νταούλι)
Την τσέτα (ζυγιά) του Χρήστου Καρακώστα συμπληρώνει ο νταουλτζής Σάκης Νούρης (γεν. 1957) από το Αλιμπέκιοϊ Σερρών.
Χρήστος Καρακώστας – Βιογραφικές πληροφορίες
Ο Χρήστος Καρακώστας γεννήθηκε στο Φλάμπουρο Σερρών, το 1950. Ζει και βιοπορίζεται στο Φλάμπουρο ως ζουρνατζής και γεωργός. Μεγαλωμένος μέσα στο μουσικό περιβάλλον του χωριού πλάι σε μάστορες του ζουρνά, συ νεχίζει και μεταδίδει την τέχνη του (καμπά) ζουρνά, ως κρίκος μιας μουσικής οικογένειας που ξεκινάει από τον παππού του και τον πατέρα του, ενώ τα βήματά του ακολουθούν ο γιος του Βασίλης Καρακώστας (γεν. 1980) και τα μαθητευόμενα νεαρά εγγόνια του.