Το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος και το Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης παρουσιάζουν στο πλαίσιο του 2ου Φεστιβάλ Σύγχρονου Θεάτρου – Το Γαλλικό Θέατρο à la Grecque, το έργο του Σιμόν Γκρανζά, Τ.Ι.Ν.Α., μια σύντομη ιστορία για την κρίση.
Σημείωμα: Αλέξανδρος Ευκλείδης
Τ.Ι.Ν.Α. – Ιστορικοποιώντας το παρόν
Ένα από τα μεγάλα επιτεύγματα του θεάτρου του 20ού αιώνα υπήρξε αυτό που αποκαλούμε χονδροειδώς “πολιτικό θέατρο”. Ήταν ένα επίτευγμα λιγότερο πολιτικό και περισσότερο καλλιτεχνικό, από την άποψη ότι έδινε νέες δυνατότητες σε μία τέχνη που ήταν κουρδισμένη, για περισσότερες από δύο χιλιετίες, στην αναπαραγωγή των σχέσεων εξουσίας που διατρέχουν την κοινωνική κατασκευή. Κύρια διαδικασία του πολιτικού θεάτρου υπήρξε η ιστορικοποίηση, αντί να παρουσιάσει τον κόσμο ως αμετάβλητο, το θέατρο είχε πια τη δυνατότητα να δείχνει στο θεατή αυτό που, μοιραία, υπερέβαινε τη δυνατότητα του βλέμματός του: το μεγάλο κάδρο της Ιστορίας, που μπόρεσε να χωρέσει επιτέλους στο κάδρο της σκηνής.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η Τ.Ι.Ν.Α., έργο στο οποίο ο συγγραφέας του, Σιμόν Γκρανζά, δίνει τον υπότιτλο “μια σύντομη ιστορία της κρίσης”, βρίσκεται στη λογική συνέχεια του “πολιτικού θεάτρου” του 20ού αιώνα, δίνοντας, ωστόσο, ορισμένες χαρακτηριστικές του 21ου αιώνα, προεκτάσεις. Ιστορικοποιεί το παρόν, χρησιμοποιεί δηλαδή την εποχή πολιτικής κοσμογονίας που ζούμε ως πρώτη ύλη μιας αυτοαναφορικής αλληγορίας. Και, καθώς ο κόσμος μας είναι πια κατακλυσμένος από έναν ακατάσχετο δημόσιο λόγο, που σπάνια υπερβαίνει την ανατροφοδοτούμενη κοινοτοπία, χρησιμοποιεί τα πολιτικά, κοινωνικά, επιστημονικά, δημοσιογραφικά στερεότυπα ως πρώτη ύλη για να αναπλάσει σκηνικά, με ειρωνεία και κυνισμό, το δυστοπικό τοπίο του μετα-δημοκρατικού δυτικού κόσμου της κρίσης. Τέλος, επιχειρεί με συγκινητική ειλικρίνεια να κάνει το θέατρο χρήσιμο για το θεατή αλλά και για τους δημιουργούς του, καθώς επιθυμεί να του δείξει τους (όλο και πιο) περίπλοκους μηχανισμούς που μετέρχονται οι (όλο και πιο) περίπλοκοι μηχανισμοί εξουσίας για να υποδουλώσουν άτομα και κοινωνίες. Το έργο του Σιμόν Γκρανζά βρίσκεται στην υπηρεσία αυτού που ο προπάτορας Μπρεχτ αποκαλούσε “τη μεγάλη υπόθεση της αλλαγής”.
Ένας προσωπικός επίλογος: Έχοντας διανύσει μια αρκετά μακρά πορεία ως σκηνοθέτης του μουσικού θεάτρου, δοκιμάζομαι τώρα, με την Τ.Ι.Ν.Α., και στο θέατρο πρόζας, χάρη στην πρόσκληση του Γαλλικού Ινστιτούτου και του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης. Η συνεργασία με τους τρεις υπέροχα ανόμοιους ηθοποιούς (την Πολυξένη Ακλίδη, τον Γιώργο Δάμπαση και τον Έκτορα Λιάτσο), καθώς και με τους συνεργάτες μου Μαριάννη Τζαννή και Σωτήρη Στέλιο, μου έμαθε τη χαρά της μοιρασμένης δημιουργίας, που σπάνια επιτυγχάνεται στο λυρικό θέατρο. Σε ένα έργο που μιλάει για την γενεαλογία της κρίσης, που τόσο πικρά βιώνουμε σε όλα τα επίπεδα του ιδιωτικού και δημόσιου βίου μας, η δυνατότητα του θεάτρου να φτιάχνει ουτοπικούς πυρήνες δημοκρατικής δημιουργίας, όπου οι μηχανισμοί εξουσίας αποσυντίθενται στην πράξη, είναι μια χειρονομία ουσιαστικής αντίστασης στη βάρβαρη λαίλαπα του ύστερου, μετα-δημοκρατικού και αυτοκαταστροφικού καπιταλισμού.
Σημείωμα: Έφη Γιαννοπούλου
Το ΤΙΝΑ του Σιμόν Γκρανζά είναι ένα έργο για την οικονομική κρίση. Πιο πολύ όμως είναι προϊόν μιας επιθυμίας κατανόησης και μιας συλλογικής δουλειάς προκειμένου να επιτευχθεί αυτή η κατανόηση. Και ταυτοχρόνως συνιστά άρση ενός αποκλεισμού, ανασκευή μιας παγιωμένης βεβαιότητας ότι ο περί την οικονομία λόγος είναι απρόσιτος στους πολλούς, και δη στους καλλιτέχνες, και αποκλειστικό προνόμιο κάποιων ειδικών τεχνοκρατών.
Ο Γκρανζά αποφασίζει να καταλάβει την κρίση και να την καταστήσει θέαμα, θέατρο, προσιτό στο ευρύ κοινό. Το ΤΙΝΑ αναζητά τα αίτια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης στις ΗΠΑ και στην κατάρρευση της Lehman Brothers και της αγοράς της στεγαστικής πίστης, για να φτάσει μέχρι την οργανωμένη χρεοκοπία ολόκληρων κρατών. Με τη μορφή ενός πολιτικού καμπαρέ, το έργο στήνεται με κέντρο τρεις ηθοποιούς-αφηγητές που συντονίζουν κατά κάποιον τρόπο τη ροή της αφήγησής του και υπενθυμίζουν κάθε φορά τη θεατρικότητά της, και εναλλάσσει σύντομα σκετς με διαφορετικούς συνήθως πρωταγωνιστές, που παρουσιάζουν διάφορα επεισόδια της ιστορίας της κρίσης. Για τον μεταφραστή του κειμένου στα ελληνικά, το έργο αποδεικνύεται κατ’ αρχάς οικείο. Η ελληνική εμπειρία της κρίσης μάς έφερε πολύ συχνά αντιμέτωπους τόσο με την ορολογία όσο και με τα γεγονότα που περιγράφει ο Γκρανζά. Όροι όπως CDS, CDO, primes, subprimes κτλ. καταλαμβάνουν συχνά τα τελευταία χρόνια, και μάλιστα αμετάφραστα, τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και τα βραδινά δελτία ειδήσεων. Άλλωστε κι εδώ έγιναν απόπειρες να εκλαϊκευτεί με παρόμοιο τρόπο ο δυσπρόσιτος λόγος της οικονομίας, να αμβλυνθεί η τρομοκρατική σχεδόν λειτουργία της ειδικής ορολογίας της. Αυτό που κάνει ξεχωριστή τη χειρονομία του Γκρανζά ωστόσο εντοπίζεται σε δύο σημεία: αφενός στη συλλογική ερευνητική δουλειά, φανερή και στις εκτενείς υποσημειώσεις που συνοδεύουν το έργο και που θα μπορούσαν να αποτελέσουν μέρος του, και αφετέρου στην ιλαρότητα της θεατρικής πράξης, μια απόδειξη ότι όχι μόνο μπορούμε να κατανοήσουμε την οικονομική κρίση, αλλά και να γελάσουμε απελευθερωτικά μαζί της.
Σιμόν Γκρανζά. Ξεκινά τη διαδρομή του στο θέατρο το 1998 ως ιδρυτικό μέλος του Traversant 3, μιας καλλιτεχνικής ομάδας που απευθύνεται στο νεανικό κοινό. Παρουσιάζεται με τη διπλή ιδιότητα του συγγραφέα και του σκηνοθέτη, γρήγορα όμως θα αφιερωθεί αποκλειστικά στη συγγραφή. Τα έργα του, που άλλοτε απευθύνονται στο νεανικό και άλλοτε στο ενήλικο κοινό, συνδυάζουν μια ποιητική γλώσσα με την παρέμβαση στα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα της επικαιρότητας. Έχει συμμετάσχει σε πολλά εργαστήρια και residencies συγγραφής, τα έργα του έχουν παρουσιαστεί σε αναγνώσεις στην Comédie Française, το Φεστιβάλ της Αβινιόν, το Théâtre du Rond-Point, στο Théâtre Panta κ.ά. Πέρα από την προσωπική του δημιουργία, συμμετέχει σε ποικίλες εκδηλώσεις και δράσεις για τη σύγχρονη θεατρική γραφή.
Το 2014, με πρωτοβουλία του Panta Théâtre της Caen, σε συνεργασία με το Βυρσοδεψείο (καλλιτεχνική διεύθυνση: Έλλη Παπακωνσταντίνου), το έργο T.I.N.A. του Simon Grangeat, μεταφράστηκε στα ελληνικά και παρουσιάστηκε σε πρώτη ανάγνωση σε σκηνοθεσία του Guy Delamotte, με έλληνες ηθοποιούς, στο Βυρσοδεψείο στην Αθήνα.
Συντελεστές:
Μετάφραση: Έφη Γιαννοπούλου
Σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Ευκλείδης
Σκηνικό-κοστούμια: Σωτήρης Στέλιος
Συνεργάτης σκηνοθέτης: Μαριάννη Τζαννή
Παίζουν: Πολυξένη Ακλίδη, Γιώργος Δάμπασης, Έκτορας Λιάτσος