Agora Talks: Οι Αόρατοι Ορατοί, με τον σκηνοθέτη Μενέλαο Καραμαγγιώλη
Στο πλαίσιο των Agora Talks, πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 1 Ιουλίου η ομιλία με τίτλο «The Invisible Visible An Innovative of Narrating Films and Creatively Engaging with Audiences», από τον σκηνοθέτη Μενέλαο Καραμαγγιώλη.
Ο ίδιος μίλησε για τη διαδραστική πλατφόρμα «Συναντήσεις με Αξιοσημείωτους Ανθρώπους», που δημιουργεί έναν χάρτη πολυμέσων της ελληνικής κρίσης με δώδεκα ταινίες μεγάλου μήκους, φωτίζοντας τις αόρατες ζωές των πρωταγωνιστών, με επαυξημένο υλικό 180 νέων ταινιών, το οποίο περιλαμβάνει κείμενα και φωτογραφίες. Ο Μενέλαος Καραμαγγιώλης δίνει μια διαφορετική διάσταση στις ιστορίες τους με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ωνάση.
«Είμαστε μια ομάδα ανθρώπων που τα τελευταία χρόνια ψάχνει μέσα από ταινίες και εκδηλώσεις τέχνης να βρει λύσεις και απαντήσεις σε κοινωνικά ζητήματα και να κάνει τα αόρατα ορατά. Θα παρουσιάσω σήμερα μια διαδραστική πλατφόρμα ντοκιμαντέρ. To J.A.C.E. Just Another Confused Elephant, μια ταινία μυθοπλασίας που βασίζεται στην αληθινή ιστορία ενός πρόσφυγα που βρίσκεται στην αναζήτηση πατρίδας και ταυτότητας, μας βάζει στον εντυπωσιακό κόσμο των αντιηρώων. Αυτοί οι άνθρωποι ζουν αόρατοι στην Αθήνα. Τα δέκα χρόνια προετοιμασίας της ταινίας δημιούργησαν ένα δυναμικό σύμπαν γεμάτο από αληθινούς ήρωες οι οποίοι ενέπνευσαν και το σενάριο. Το 2011, υπήρχε μια μεγάλη ανάγκη αυτοί οι ήρωες να πρωταγωνιστούν σε ταινίες με τα αληθινά τους πρόσωπα και όχι να είναι κρυμμένοι πίσω από ηθοποιούς. Έτσι, έγιναν πρωταγωνιστές της σειράς ντοκιμαντέρ Συναντήσεις με Αξιοσημείωτους Ανθρώπους. Πρόκειται για ένα κινηματογραφικό πορτρέτο της κρίσης στην Ελλάδα τα τελευταία δέκα χρόνια», ανέφερε ο κ. Καραμαγγιώλης.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Σύμφωνα με τον ίδιο, «η πρώτη σεζόν περιλάμβανε δώδεκα ταινίες. Οι πρωταγωνιστές αυτών, που ήταν άγνωστοι στο κοινό, έγιναν viral μέσα από τις προβολές των ταινιών στα φεστιβάλ, την τηλεόραση, τα σχολεία και πανεπιστήμια, όπως και online. Η δεύτερη σεζόν ασχολήθηκε ακόμα πιο βαθιά με την κρίση, πάλι με δώδεκα φιλμ για τους άστεγους, τους άνεργους, τους πρόσφυγες από και προς την Ελλάδα. Λόγω της δυσκολίας του θέματος, η δημιουργία τους κράτησε αρκετά χρόνια. Ήταν δύσκολο να προσεγγίσουμε τους πρωταγωνιστές, καθώς οι περισσότεροι από αυτούς δεν ήθελαν να είναι μπροστά από την κάμερα. Κάποιοι από αυτούς δεν ήθελαν να τους δει ο κόσμος ως άστεγους και άλλοι -που αναγκάστηκαν να κάνουν παρανομίες- φοβήθηκαν πως θα συλληφθούν».
Ο Έλληνας σκηνοθέτης πρόσθεσε: «Φτιάξαμε μια ευέλικτη και διακριτική ομάδα που μπορούσε να κινείται σε απαγορευμένες ζώνες. Οι πρωταγωνιστές λόγω της σχέσης που δημιούργησαν με την ομάδα αποφάσισαν από μόνοι τους να εκτεθούν στην κάμερα, δίχως να καλύπτουν τα πρόσωπά τους. Ήταν γι’ αυτούς ένας θεραπευτικός και υποστηρικτικός τρόπος επικοινωνίας. Βρήκαν ανθρώπους στους οποίους μπορούσαν να μιλήσουν και την ίδια στιγμή άκουγαν τον εαυτό τους. Γι’ αυτό άρχισαν να χρησιμοποιούν τις ταινίες για να μιλήσουν δημόσια δίχως να είναι αόρατοι. Για παράδειγμα, η ελληνική ομάδα ποδοσφαίρου αστέγων κατάφερε να έχει σπόνσορες για να συμμετάσχει στο παγκόσμιο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου αστέγων στη Χιλή. Το φιλμ έπεισε τους σπόνσορες να πάρουν μέρος σε αυτό το τόσο ακριβό ταξίδι, ενώ για τους αστέγους το ποδόσφαιρο ήταν ένα μέσο κοινωνικοποίησης».
Ο Μενέλαος Καραμαγγιώλης συνέχισε, δίνοντας άλλο ένα παράδειγμα: «Ένας νεαρός φυλακισμένος κατάφερε να μάθει ελληνικά μέσα σε τρία χρόνια, στο σχολείο της φυλακής, και να μπει σε κάποια τεχνική σχολή. Χρησιμοποίησε την κάμερα ως τρόπο για να κερδίσει μια νέα ζωή και έγινε παράδειγμα για όλους τους συγκρατούμενούς του. Σήμερα ετοιμάζεται να αποφοιτήσει και να πάρει την ελληνική υπηκοότητα. Εδώ η κάμερα, αντί να είναι επικίνδυνη και αδιάκριτη, έγινε εργαλείο για τους αόρατους και περιθωριοποιημένους ανθρώπους. Άρχισαν να ζητούν την παρέμβαση της κάμερας σε σημαντικές στιγμές της ζωής τους με σκοπό να βρουν τη λύση στα καθημερινά τους προβλήματα. Τα γυρίσματα συνεχίστηκαν ακόμα και όταν τα αρχικά φιλμ ολοκληρώθηκαν και άρχισαν να προβάλλονται σε φεστιβάλ, σινεμά, σχολεία, πανεπιστήμια και φυλακές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Το μαζικό ενδιαφέρον των θεατών δημιούργησε δυναμικές συζητήσεις μετά τις προβολές. Αυτές οι συζητήσεις συνεχίστηκαν και online και οι πρωταγωνιστές των ταινιών έγιναν χαρακτηριστικό παράδειγμα αντιμετώπισης κοινωνικών κρίσεων. Οι ιστορίες, που αρχικά έμοιαζαν αδιέξοδες και οι ήρωές τους καταδικασμένοι, είχαν ευτυχές τέλος, το οποίο δεν γράφτηκε από κάποιον σεναριογράφο, αλλά από τους ίδιους τους ήρωες», εξήγησε.
Ο σκηνοθέτης συνέχισε λέγοντας: «για εμάς ήταν πολύ σημαντική η αφιλτράριστη πραγματικότητα. Το πώς η τέχνη μπορεί να συναντήσει αόρατους ήρωες και να τους φέρει σε επαφή με ένα μεγαλύτερο κοινό. Ο βασικός μας στόχος ήταν να διαλύσουμε τον φόβο και να αποφύγουμε κάθε πορνογραφική προσέγγιση που είναι κάτι κοινό στα social media. Δεν θέλαμε να υπάρχει καμία αναφορά στα χρήματα. Αυτοί οι αντιήρωες πρωταγωνίστησαν και στη σύγχρονη τέχνη. Στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Αθήνα, μέσα από video installations, καλωσόρισαν τους θεατές σε μέρη όπου η πρόσβαση είναι δύσκολη. Και τους έκαναν αυτόπτες μάρτυρες σε άγνωστα γκέτο, σε μέρη που έμοιαζαν εκ πρώτης όψεως επικίνδυνα. Οι θεατές έγιναν αυτόπτες μάρτυρες δίχως να αισθάνονται απειλή και διέγραψαν όλα τα στερεότυπα. Για παράδειγμα το τρέιλερ της ταινίας για τα αδέσποτα ζώα είχε μισό εκατομμύριο προβολές σε μια ημέρα και 215 καταφύγια ζώων από όλη τη χώρα, ήρθαν σε επαφή μαζί μας μετά την προβολή, Δημιουργήθηκε, επομένως, ένα νέο έδαφος για τη συμμετοχή εθελοντών και την υιοθέτηση αδέσποτων σε όλη την Ευρώπη».
Ο ίδιος αναφέρει: «Το σινεμά δεν πρέπει να φοβάται τους ανθρώπους και τη ζωή. Δημιουργήσαμε μια διαδραστική πλατφόρμα που περιλαμβάνει συζητήσεις με το κοινό. Ένας ελεύθερος online χώρος που καταγράφει το ταξίδι των ηρώων και φέρνει τον κόσμο σε επαφή μαζί τους. Μπορεί να είναι κάποιος καλλιτέχνης, ένας αντιήρωας ή ένας απλός πολίτης που επιθυμεί να συμμετάσχει και να βοηθήσει. Απαντάμε σε ερωτήματα όπως το αν μπορεί η τέχνη να σπάσει την απομόνωση και να δώσει λύσεις».
Τον λόγο πήρε η Ρένια Παπαθανασίου, η οποία ολοκλήρωσε τον σχεδιασμό της πλατφόρμας. «Με τη βοήθεια των Pausilypøn Films – Υποβρύχιο – Døcumatism και την υποστήριξη του Ιδρύματος Ωνάση, δημιουργήσαμε μια πρωτοποριακή ιδέα, όχι μόνο ως προς την τεχνολογία που χρησιμοποιεί, αλλά και ως προς το περιεχόμενό της. Για πρώτη φορά οι ήρωες αυτών των ταινιών έχουν τη δυνατότητα να περάσουν τα σύνορα και να μοιραστούν τις ιστορίες τους με το κοινό. Την ίδια στιγμή, η πλατφόρμα λειτουργεί ως μέσο βοήθειας προς τους πρωταγωνιστές και το κοινό. Για το τεχνικό κομμάτι της πλατφόρμας, σκοπός μας ήταν να είμαστε προσβάσιμοι από πολλές συσκευές. Προσφέρουμε στους θεατές μια νέα διαδραστική εμπειρία. Μέσω ενός ειδικά σχεδιασμένου διαδραστικού προγράμματος αναπαραγωγής, ο θεατής-χρήστης μπορεί να κινηθεί δημιουργικά και αυτόνομα μέσα από τις ιστορίες των πρωταγωνιστών, αλλά και να γνωρίσει τους οργανισμούς που υποστηρίζουν το θέμα κάθε ταινίας. Χάρη στην πλατφόρμα, οι πρωταγωνιστές των ταινιών μπορούν να βρουν έναν νέο τρόπο έκφρασης και σύνδεσης με το κοινό τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, επεκτείνοντας τις ιστορίες τους στον χώρο και τον χρόνο», εξήγησε.
Ο Μενέλαος Καραμαγγιώλης συνέχισε με ακόμη μερικά παραδείγματα. «Γνωρίσαμε τον Μαραντόνα στη φυλακή νέων του Αυλώνα. Ήταν 20 ή 21 χρονών. Δεν ήξερε να μετρά, οπότε δεν γνώριζε ακριβώς την ηλικία του. Είχε παντρευτεί ήδη τρεις φορές και είχε πέντε παιδιά. Έκανε μια κλοπή, τον συνέλαβαν και βρέθηκε στη φυλακή όπου πήγε σχολείο για πρώτη φορά στη ζωή του και έμαθε πώς να γράφει και να μετρά. Εκεί πήρε μέρος σε ένα θεατρικό σόου, το οποίο έγινε η βάση της ταινίας The Return. Οι θεατές, με διαδραστικό τρόπο, μπορούν να δουν στο επιπλέον υλικό τη ζωή του μετά την αποφυλάκισή του, όπου σε ένα συγκινητικό στιγμιότυπο, η αστυνομία γκρεμίζει τον καταυλισμό όπου έμενε. Εκείνος προσπαθεί να σταματήσει τα μηχανήματα με την παρουσία της κάμερας και να σώσει τα προσωπικά του αντικείμενα.
«Από την ταινία Greek animal rescue, βλέπουμε δυο βίντεο με επιπλέον υλικό. Στο πρώτο βίντεο εκατό υιοθετημένα αδέσποτα ζώα τρέχουν χαρούμενα στη Μεγάλη Βρετανία. Τα περισσότερα βρέθηκαν στον Ασπρόπυργο και η ζωή τους αναμενόταν να μην ξεπεράσει τον έναν χρόνο σε διάρκεια. Η κάμερα μας μεταφέρει πέντε χρόνια αργότερα, όπου τα ζώα αυτά ζουν χαρούμενα με τις νέες τους οικογένειες. Στο δεύτερο βίντεο ένας υδραυλικός αποφασίζει να αλλάξει δουλειά. Καθώς είναι ενάντια στην ευθανασία ζώων με αναπηρία δημιουργεί αναπηρικά καρεκλάκια. Τα δίνει σε εκείνους που δεν μπορούν να αγοράσουν κάποιο καρεκλάκι, λόγω της οικονομικής κρίσης. Τώρα έχει μια εταιρεία που εξυπηρετεί όλη την Ελλάδα», είπε ο σκηνοθέτης.
Όσο για το πόσο εύκολη είναι στη χρήση της η πλατφόρμα; «Είμαι ένας άνθρωπος που δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει ούτε το laptop του δίχως βοήθεια. Ασχοληθήκαμε πολλά χρόνια με τη δημιουργία της πλατφόρμας προκειμένου να είναι εύχρηστη. Το ίντερνετ είναι το πιο φθηνό πράγμα. Η πλατφόρμα είναι σαν παιχνίδι και πολύ απλή», εξήγησε ο κ. Καραμαγγιώλης.
Online masterclass με τον Peter Jäger
Την Τετάρτη 30 Ιουνίου, πραγματοποιήθηκε, με την υποστήριξη του Εθνικού Κέντρου Οπτικοακουστικών Μέσων και Επικοινωνίας (ΕΚΟΜΕ), online masterclass, όπου ο Peter Jäger ανέλυσε μια μέθοδο μάρκετινγκ για παραγωγούς ντοκιμαντέρ. Μέσα από τη συγκεκριμένη μέθοδο μπορείτε να δημιουργήσετε εργαλεία μάρκετινγκ, έτσι ώστε το ντοκιμαντέρ σας να έχει μια μοναδική, αλλά συγχρόνως αναγνωρίσιμη, ταυτότητα.
Ο Peter Jäger ξεκίνησε την τοποθέτησή του λέγοντας: «Ευχαριστώ πολύ το Φεστιβάλ και την Αγορά. Θα μιλήσουμε για μάρκετινγκ και λίγο για διανομή, αρχικά όμως θέλω να πω λίγα λόγια για μένα. Κατάγομαι από το Βέλγιο. Σπούδασα Φιλοσοφία και Νομική, ωστόσο πάντα ήμουν τρελαμένος με τις ταινίες. Τα πρώτα δέκα χρόνια μετά τις σπουδές μου δούλεψα για κινηματογραφικούς διανομείς στις Κάτω Χώρες και μετά επικεντρώθηκα στη διανομή ταινιών σε παγκόσμια κλίμακα. Ανακάλυψα την ύπαρξη των sales agents, γεγονός που μου κέντρισε το ενδιαφέρον. Είχα την τύχη να συνεργαστώ με αυστριακούς σκηνοθέτες, με τους οποίους ιδρύσαμε από κοινού την εταιρεία AUTLOOK Filmsales. Έπειτα από δέκα χρόνια, όπου ταξίδεψα παντού και έμαθα πώς λειτουργεί η διανομή, από την Ιαπωνία έως τη Βόρεια Αμερική, ήθελα να δουλέψω με σκηνοθέτες και παραγωγούς, αλλά και να έχω περισσότερο χρόνο για πρότζεκτ. Το 2015 ίδρυσα τη Jäger Creative, μια μικρή εταιρεία που παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες σε δημιουργούς, παραγωγούς, κινηματογραφικά ινστιτούτα, φεστιβάλ και αγορές», ανέφερε ο Peter Jäger.
Σύμφωνα με τον ίδιο, «το film marketing ισοδυναμεί κατά κάποιον τρόπο με το να φτιάχνεις μια ταινία. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου ειδικό στο μάρκετινγκ, καθώς χρησιμοποιώ μια προσωπική μέθοδο, δικής μου έμπνευσης. Ποτέ δεν το σπούδασα, αλλά ξέρω από film marketing. Είναι το πάθος μου. Μην με ρωτάτε για μάρκετινγκ αυτοκινήτων ή οδοντόκρεμας, δεν έχω ιδέα. Χρησιμοποιώ τον τρόπο μου. Ίσως λόγω της θητείας μου στη Φιλοσοφία να μου αρέσει να κάνω ένα βήμα πίσω για να δω τα πράγματα καθαρά. Αν είσαι παραγωγός ή σκηνοθέτης πρέπει να δουλεύεις με τέσσερις στρατηγικές. Και πρέπει να διαφοροποιείς αυτές τις στρατηγικές για να είναι ξεκάθαρο τι κάνεις, γιατί η δημιουργία μιας ταινίας είναι μια ακριβή και χρονοβόρα διαδικασία. Ακόμα και στα ντοκιμαντέρ χαμηλού προϋπολογισμού χρειάζονται αρκετά χρήματα. Δουλεύοντας σε ομάδα, είναι χρήσιμο να κάνετε καταμερισμό της εργασίας».
Ο κ. Jäger συνέχισε λέγοντας: «Χωρίζω τη δουλειά μου σε τέσσερις κατηγορίες: Μάρκετινγκ, Διανομή, Χρηματοδότησή, Στρατηγική Φεστιβαλικού Μάρκετινγκ. Σήμερα θα μιλήσουμε για τα βασικά του μάρκετινγκ και λίγο για τη διανομή. Οι κατηγορίες αλληλοεπιδρούν μεταξύ τους και προσαρμόζονται συνεχώς στη διαδικασία της δημιουργίας ενός φιλμ. Γι’ αυτό μου αρέσει να δουλεύω ένα πρότζεκτ για αρκετά χρόνια, διότι αλλάζει και προσαρμόζεται σε αυτές τις στρατηγικές. Αρχικά θα ήθελα να μιλήσω για τις στρατηγικές της διανομής. Τα τελευταία χρόνια, η αληθινή επανάσταση έγκειται στο ότι το video on demand έχει επεκταθεί σε όλα τα στάδια των distribution windows (αποκτώντας διαφορετική ονομασία στο καθένα από αυτά) και δεν περιορίζεται στο τέλος της αλυσίδας, κερδίζοντας μια θέση σε όλα τα συμβόλαια με διανομείς, χρηματοδότες κτλ. Επανάσταση ήταν και το ίντερνετ πριν δεκαπέντε χρόνια. Είχαμε όμως επαναστάσεις και πριν από αυτό. Την τηλεόραση το ’60, τα DVD το ’80 και το ’90. Τώρα όλοι μας πλέον χρησιμοποιούμε το Netflix, το οποίο είναι μια μορφή Paid TV (Subscription Vod, δηλαδή Video on Demand με συνδρομή). Στην Αμερική υπάρχουν ήδη δέκα πλατφόρμες Svod, ενώ πολλές ακόμη, με εξειδικευμένο περιεχόμενο, όπως arthouse ταινίες και ντοκιμαντέρ, πρόκειται σύντομα να κάνουν την εμφάνισή τους. Ο στόχος κάθε distribution window είναι να βγάλει χρήματα. Όλοι γνωρίζουμε ότι το DVD σταμάτησε να φέρνει χρήματα δέκα χρόνια πριν. Στην εποχή μας, το Tvod (Transaction Vod, δηλαδή Video on Demand μέσω συναλλαγής), που είναι η μετεξέλιξη του DVD και σου δίνει τη δυνατότητα να νοικιάσεις, να αγοράσεις και να κατεβάσεις μια ταινία, φέρνει εκ νέου χρήματα.
Ο ομιλητής του masterclass συνέχισε λέγοντας: «Οι παραγωγοί και οι διανομείς βγάζουν ξανά χρήματα και μεγάλα ποσά επενδύονται σε ταινίες. Η ελεύθερη τηλεόραση δεν θα έχει σημαντικό ρόλο σε μερικά χρόνια από τώρα. Το Fvod (Free Vod, δηλαδή ελεύθερο Video on Demand) θα είναι ο κυρίαρχος του παιχνιδιού στον συγκεκριμένο τομέα. Μια ταινία που παίζεται στα σινεμά μπορείς πλέον να τη δεις και από το σπίτι. Πρόκειται για το Pvod (Premiere Vod, δηλαδή Video on Demand για κινηματογραφικές πρεμιέρες), που σου επιτρέπει να παρακολουθείς από την άνεση του καναπέ σου μια ταινία που προβάλλεται την ίδια στιγμή στις αίθουσες. Το θετικό είναι πως πάλι βγάζουμε χρήματα με το Video on demand. Βλέπουμε τα αποτελέσματα αυτής της εξέλιξης στην παραγωγή, καθώς η ζήτηση για καινούργιο περιεχόμενο γνωρίζει μεγάλη αύξηση. Πριν δέκα χρόνια, η αγορά του DVD είχε καταρρεύσει και οι πάντες κατέβαζαν ταινίες παράνομα. Μπαίνουμε σε μια νέα εποχή, που θα διαρκέσει αρκετά χρόνια, μέχρι να ισορροπήσει η αγορά. Πλέον, το κοινό καταφεύγει σε νόμιμες οδούς για να δει ταινίες και υπάρχει ζήτηση για καινούργιο περιεχόμενο, γεγονός που βοηθάει στο να γυρίζονται νέες ταινίες. Επίσης, έχω την αίσθηση ότι λόγω της πανδημίας, η διαδικασία του VoD προχώρησε και εξελίχτηκε γρηγορότερα. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε πώς θα εξελιχθούν τα distribution windows. Συνεχίζουμε με τις στρατηγικές του μάρκετινγκ, το κυρίως σκέλος αυτού του masterclass. Η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν μου άρεσε η λέξη μάρκετινγκ. Η βασική προτεραιότητα είναι να ξέρεις το κοινό σου, αλλά ο κεντρικός πυλώνας δεν μπορεί να είναι άλλος από την ταινία σου. Υπάρχουν δύο στρατηγικές μάρκετινγκ, η business to business (B2B) και η business to customer (B2C). Σήμερα θα σταθούμε στην πρώτη, την B2B. Ως σκηνοθέτης ή παραγωγός, πρέπει να επικοινωνήσεις την ιδέα της ταινίας που ετοιμάζεις. Τα εργαλεία μάρκετινγκ χωρίζεται σε οπτικά και γραπτά. Τα γραπτά εργαλεία έχουν πολύ απλή δομή. Το μόνο που χρειάζεσαι είναι ένα χαρτί και στυλό ή ένα laptop. Ξεκινάς με το να δημιουργήσεις την ταυτότητα της ταινίας σου. Αυτό που αποκαλώ την “τέλεια προσωπικότητα”».
O κ. Jäger συνέχισε: «Ακολουθούν τα οπτικά εργαλεία του μάρκετινγκ. Άλλωστε τι είναι μια ταινία; Μια ιστορία που ξεδιπλώνεται σε εικόνες. Είναι σημαντικό να φτιάξεις ένα πόστερ ακόμα και αν δεν έχεις γυρίσει καμία σκηνή. Πρέπει να φτιάξεις μια ταυτότητα για την ταινία σου. Υπάρχουν φυσικά κι άλλα εργαλεία (sites, stills, flyers, gadgets κτλ). Πρέπει να εξηγείς τα βασικά για το φιλμ σου, όπως τη χρονική διάρκεια, τη γενική κατηγορία στην οποία ανήκει (ντοκιμαντέρ, μυθοπλασία, animation), το είδος ή τα είδη στο οποίο/στα οποία εμπίπτει, την αναμενόμενη ημερομηνία ολοκλήρωσης, τον εκτιμώμενο προϋπολογισμό, ποιοι θα είναι οι παραγωγοί, οι συμπαραγωγοί, οι χρηματοδότες κτλ. Όλα αυτά πρέπει να τα κάνεις ακόμη κι αν το μόνο που έχεις είναι η αρχική ιδέα. Η ταυτότητα του φιλμ είναι το βασικό μάρκετινγκ. Κάθε φιλμ είναι μοναδικό και έχει την προσωπικότητά του. Κάθε ταινία είναι σαν ένας χαρακτήρας που υποδύεσαι. Ο καθένας μας έχει μια προσωπικότητα που είναι μοναδική. Ωστόσο, πρέπει συγχρόνως να αναγνωρίζουμε ο ένας τον άλλον. Δεν πρέπει να δημιουργείς ασάφεια ή σύγχυση. Για παράδειγμα, η σύνοψη να διαφέρει από το πόστερ ή το τρέιλερ».
«Ο δεύτερος κανόνας είναι ότι δεν πρέπει να λέμε… ψέματα. Μπορεί ένα φιλμ να είναι αστείο, αλλά δεν είναι απαραίτητα κωμωδία. Ωστόσο, αν του δώσεις την ταυτότητα της κωμωδίας, ο κόσμος θα καταλάβει τη διαφορά. Το ίδιο ισχύει για μια ταινία που έχει μεν αγωνία, αλλά δεν είναι θρίλερ. Μπορείς βέβαια να υπερβάλλεις. Επίσης δεν χρειάζεται να αποκαλύπτουμε τα πάντα εξαρχής. Έχεις λίγα λεπτά για να επισημάνεις τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά της ταινίας. Όσο και αν μας αρέσουν κάποια στοιχεία, θα πρέπει να τα αφήσουμε εκτός. Η ταυτότητα κάθε ταινίας είναι η λεγόμενη “τέλεια προσωπικότητα”, που βασίζεται σε δύο άξονες. Πρώτον, πρέπει να περιγράφεις συναισθήματα, καθώς η ταινία είναι μια οπτική δραστηριότητα και διαδικασία. Δεύτερον, να συγκρίνεις την ταινία σου με άλλες ταινίες. Να είναι αναγνωρίσιμη και ξεχωριστή την ίδια στιγμή. Αγαπάμε τις ταινίες, τις χρησιμοποιούμε λοιπόν ακόμη και αν η δική μας δεν είναι έτοιμη. Σταδιακά, προχωρώντας τη διαδικασία, καταλαβαίνεις τι θέλεις από την ταινία. Οπότε, υπό μία έννοια μαζί με την προσωπικότητα της ταινίας, δημιουργείς παράλληλα και την ίδια την ταινία».
«Είναι απαραίτητο να περιγράψουμε το είδος της ταινίας και μπορούμε να επιλέξουμε περισσότερα από ένα είδη (πχ περιπέτεια και δράμα). Δεν είναι τυχαίο που το Netflix βάζει πρώτα το είδος για να διαλέξεις τι θα δεις. Μπορεί να πάρει μήνες να βρεις το είδος της ταινίας σου. Δεν γίνεται σε δέκα λεπτά. Ένας γενικόλογος όρος, όπως “δραματικό ντοκιμαντέρ” είναι πολύ γενικός. Πρέπει να βρεις το θέμα και την ουσία της ταινίας. Επίσης, είναι σημαντικό να σκιαγραφείς τους χαρακτήρες σου. Μιλάω με πολλούς σκηνοθέτες που δεν έχουν καθορίσει τους χαρακτήρες τους. Μια καλή σύνοψη είναι πολύ σημαντική. Από το μοντάζ κρατάς τον ρυθμό. Ο ρυθμός του φιλμ θα είναι ο ρυθμός του πόστερ, της σύνοψης και του τρέιλερ. Πολλές φορές βλέπω πως αυτά διαφέρουν μεταξύ τους και έτσι χάνεις την ταυτότητα της ταινίας. Ο φωτισμός, τα χρώματα και η μουσική είναι επίσης πολύ σημαντικά. Αν βρίσκεσαι ακόμη στα αρχικά στάδια, βασίζεσαι σε πέντε εργαλεία. Το πρώτο είναι ο τίτλος, ακόμη και ο προσωρινός τίτλος εργασίας είναι σημαντικός. Έπειτα, έχουμε τη σύντομη σύνοψη, το πόστερ, τη δήλωση του σκηνοθέτη και τη δήλωση του παραγωγού. Στο πόστερ, έχουμε τέσσερα στοιχεία: τον τίτλο, το οπτικό σκέλος, το tagline και τα credits. Ο τίτλος πρέπει να είναι ευανάγνωστος και οι εικόνες εντυπωσιακές. Το tagline είναι σημαντικό όταν ο τίτλος και το οπτικό σκέλος δεν δημιουργούν έντονη εντύπωση, ενώ η σύνοψη οφείλει να είναι απλή. Να διαβάζετε πολλές κριτικές από ποιοτικές εφημερίδες όπως οι New York Times και ο Guardian και από περιοδικά όπως το Variety το Screen και το Hollywood Reporter. Όπως είπα και πριν, να συγκρίνετε την ταινία σας με άλλες ταινίες. Στο κάτω κάτω, αγαπάμε τις ταινίες!».
Agora Talks με τη σκηνοθέτη και παραγωγό Δήμητρα Κουζή
Την Τετάρτη 30 Ιουνίου πραγματοποιήθηκε, στο πλαίσιο του Agora Talks, η ομιλία «The Audience as Inspiration» με τη σκηνοθέτη και παραγωγό Δήμητρα Κουζή.
«Καλώς ήρθατε. Είμαι πολύ χαρούμενη που θα δώσουμε στο κοινό τη θέση που του αξίζει σε ένα φεστιβάλ σαν κι αυτό. Είμαι δημιουργός ταινιών και παραγωγός. Η ταινία μου Καλημέρα κύριε Φώτη παρουσιάστηκε στο Docs In Progress το 2019. Η ταινία ολοκληρώθηκε το 2020 και θα έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης τον Μάρτιο, αλλά όλοι ξέρουμε τι έγινε τότε. Το Φεστιβάλ μετατέθηκε για τον Μάιο και η πρεμιέρα έγινε online. Οπότε έζησα αυτή την κρύα και αγχωτική κατάσταση να παρουσιάζω το πρώτο μου φιλμ διαδικτυακά. Σκεφτόμουν συνεχώς αν υπάρχει κόσμος που παρακολουθεί την ταινία μου. Ποιος είναι εκεί έξω; Η ταινία πήγε τελικά καλά και πήρε το βραβείο Νεότητας», είπε η κ. Κουζή.
«Θα ήθελα να σας πω λίγα λόγια για τον πρωταγωνιστή μου, τον κύριο Φώτη» συνέχισε. «Ήταν στο πρώτο μου κοινό για ένα φεστιβάλ, το Kinderdocs, που διοργάνωσα στο Μουσείο Μπενάκη. Ήταν στο πρώτο γκρουπ ανθρώπων που είδαν το φιλμ. Όταν τον παρακολουθούσα με τα παιδιά του, είδα ότι είναι ένας πολύ ενδιαφέρων άνθρωπος. Έτσι, αποφάσισα να επισκεφθώ το σχολείο. Ξαφνικά, είχα ένα πρότζεκτ μπροστά μου για να αναπτύξω. Με έβαλαν στην τάξη και μου έκαναν ερωτήσεις. Σταδιακά κερδίσαμε ο ένας την εμπιστοσύνη του άλλου. Λίγο καιρό μετά άρχισα να αναπτύσσω το φιλμ. Ο Φώτης είναι ένας πολύ ιδιαίτερος άνθρωπος. Είναι ο δάσκαλος που ποτέ δεν είχα, και όπως κατάλαβα από συζητήσεις με το κοινό, δεν είχαν και πολλοί άλλοι. Είναι ένας αυθεντικός, δημιουργικός και μορφωμένος άνθρωπος, που σου δίνει χώρο και φωνή. Έρχεται από μια άλλη Ελλάδα, αρκετές γενιές πίσω. Είναι σαν τον Ζορμπά».
Η Δήμητρα Κουζή έθεσε την ερώτηση: Ποιο είναι το κοινό όταν γυρίζεις μια ταινία; Όπως εξήγησε, «το πρώτο σου κοινό είναι οι θαυμαστές. Τα φεστιβάλ σου δίνουν ευκαιρίες να παρουσιάσεις την ταινία σου. Οι φίλοι και η οικογένεια είναι σημαντικοί, αλλά χρειάζεσαι το κοινό σε μια κινηματογραφική πρεμιέρα. Είναι η πιο σημαντική στιγμή και όχι μόνο για τις ώρες δουλειάς που προηγήθηκαν. Το κοινό σε βοηθά με το χειροκρότημα και επειδή είναι εκεί μαζί σου την ώρα της δημιουργίας. Όταν αυτό γίνεται online δεν υπάρχουν εκπλήξεις. Καμία μαγεία. Στη διάρκεια της πανδημίας έμεινα στο Γαλαξίδι. Αποφασίσαμε να κάνουμε εκεί μια open air προβολή με μάσκες και αποστάσεις. Το κοινό ήρθε. Το επόμενο πρωί είχα την πρώτη μου κριτική. Με έκανε να σκεφθώ τι περισσότερο μπορώ να κάνω με μια ταινία που έκανε ήδη πρεμιέρα. Τι μπορώ να κάνω με το κεντρικό μου θέμα που είναι οι πρόσφυγες. Σκέφτηκα πως τα περισσότερα παιδιά της ταινίας θέλουν να φύγουν για χώρες που δεν έχουν ένα νησί σαν τη Λέσβο. Αυτά τα παιδιά πρέπει να εκπαιδευτούν και ο κύριος Φώτης δεν γίνεται να σηκώνει μόνος το φορτίο. Κάθε χρόνο δέχεται παιδιά από διαφορετικές εθνικότητες. Την ίδια στιγμή σκεφτόμουν την Ευρώπη και το πώς μπορούμε να ταξιδέψουμε και να δουλέψουμε ελεύθερα».
Όπως ανέφερε η δημιουργός του Καλημέρα κύριε Φώτη, «σκεφτόμουν πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος των φεστιβάλ και ο χρόνος διάρκειας των ταινιών. Πέρασες τόσο χρόνο να δημιουργήσεις το φιλμ σου και τώρα είναι ιστορία. Έκανα λοιπόν νέο μοντάζ στην ταινία. Στο νέο φιλμ ήθελα να δώσω ένα ανοιχτό τέλος. Σύμφωνα με την ιστορία της ταινίας, o δάσκαλος Φώτης Ψυχάρης διδάσκει εδώ και 30 χρόνια σε ένα δημοτικό σχολείο στην Πλατεία Βάθης. Η μεγάλη πλειονότητα των μαθητών είναι παιδιά μεταναστών και προσφύγων. Η έλλειψη κοινού γλωσσικού και πολιτισμικού κώδικα ωθεί τον Φώτη να αναπτύξει άλλες μεθόδους διδασκαλίας. Το θέατρο, που συνδυάζει πολλές και διαφορετικές τέχνες, είναι ένα από τα πολλά εργαλεία του».
Την εμπειρία της σε σχέση με τον σημαντικό ρόλο που παίζει το κοινό, μοιράστηκε η γενική διευθύντρια του Φεστιβάλ, Ελίζ Ζαλαντό. «Πρέπει να δίνουμε feedback στο κοινό, αλλά πολλές φορές ο παραγωγός δίνει feedback που ο σκηνοθέτης δεν θέλει να ακούσει. Έκανα παραγωγή σε μια ταινία μεγάλου μήκους στη Κίνα και έπρεπε να κοπεί. Το feedback του κοινού ήταν σαν αυτό που δώσαμε και εμείς. Οπότε, κάποιες φορές το κοινό γίνεται ο παραγωγός», ανέφερε σχετικά.
Διαβάστε επίσης:
23o Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Και του λιμανιού και του σαλονιού