Το ατλαζένιο γοβάκι του Πωλ Κλωντέλ στο Φεστιβάλ Αθηνών

Το ατλαζένιο γοβάκι (1919-1924) του Πωλ Κλωντέλ, γιγάντια δραματική κατασκευή, μοναδική μέσα στο έργο του γάλλου συγγραφέα –αλλά και στο θέατρο του 20ου αιώνα– ανεβαίνει στο Φεστιβάλ Αθηνών σε σκηνοθεσία Εφης Θεοδώρου στις 30 & 31 Ιουλίου 2014 στις 20.00 στην Πειραιώς 260, σε μια περιορισμένης διάρκειας σκηνική εκδοχή του έργου τεσσάρων ωρών.

Το έργο που σύμφωνα με τη Le Monde κατατάσσεται στα 100 σπουδαιότερα βιβλία του 20ου αιώνα είναι η κατά Κλωντέλ τολμηρή «αναζήτηση του χαμένου χρόνου».

“Η τάξη είναι η ευχαρίστηση της λογικής: αλλά η αταξία είναι η απόλαυση της φαντασίας”

“Η σκηνή αυτού του δράματος είναι ο κόσμος.”

Πωλ Κλωντέλ

Η Ισπανία της εποχής της Αναγέννησης, των κατακτητικών πολέμων, ο απόλυτος, αδύνατος Έρωτας μέσα από μια θεατρική φόρμα που εναλλάσσει περίτεχνα το λυρικό και το επικό στοιχείο, το υψηλά ποιητικό και το προκλητικά πεζό, το δραματικό και το κωμικό, με όχημα μια ποιητική γλώσσα σε ελεύθερο στίχο (ο περίφημος verset claudelien). Ο Κλωντέλ συνθέτει ένα έργο για την κατάκτηση του Κόσμου, του Άλλου, του Θεού. Πάνω απ’ όλα όμως, συλλαμβάνει και παραδίδει στην αιωνιότητα έναν ύμνο για το θέατρο, για την απεριόριστη δύναμή του, μόνος τόπος και μέσον όπου μπορείς να αφηγηθείς τα πάντα για τη ζωή, εκεί όπου «ο καημένος ο άνθρωπος μπορεί να γίνει για λίγες ώρες Θεός».
Το έργο διαπερνά πολλές εποχές και ηπείρους και μιλάει με απαράμιλλο τρόπο για τον έρωτα, την αμαρτία, την ηθική, τη θυσία, το θείο, το ανθρώπινο, που συνδιαλέγονται σ’ ένα παιχνίδι ανάμεσα στον παράδεισο και τη γη, το πνεύμα και τη σάρκα.

Η ταυτότητα της παράστασης

Μετάφραση: Στρατής Πασχάλης
Διασκευή – Σκηνοθεσία: Έφη Θεοδώρου
Σκηνικά: Εύα Μανιδάκη
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Μουσική: Νίκος Πλάτανος
Κίνηση: Ερμής Μαλκότσης, Καμίλο Μπεντανκόρ
Φωτισμοί: Αλέκος Γιάνναρος
Βοηθός σκηνοθέτη: Νάσια Φουρτούνη

Παίζουν (με αλφαβητική σειρά)
Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, Κωνσταντίνος Ασπιώτης, Τζωρτζίνα Δαλιάνη, Μαριάννα Δημητρίου, Μάξιμος Μουμούρης, Δημήτρης Παπανικολάου, Μαρία Σκουλά, Γιώργος Τζαβάρας, Πηνελόπη Τσιλίκα, Χάρης Φραγκούλης, Γιώργος Φριντζήλας, Νικόλας Χανακούλας

Διάρκεια: 4 ώρες (με διάλειμμα)

Το ατλαζένιο γοβάκι ή το χειρότερο δεν είναι πάντα σίγουρο

Το ατλαζένιο γοβάκι (Le soulier de satin) – μια «ιστορική παραβολή» – είναι ο κόσμος όλος και το θέατρο όλο: ένα έργο εγκώμιο στις απεριόριστες δυνατότητες του θεάτρου, της θεατρικής σκηνής. Έργο ποταμός, μεγάλης διάρκειας, όπου επιστρατεύονται με τόλμη και αφέλεια όλες οι φόρμες του θεάτρου, από το pathétique ώς το burlesque, και όλοι οι τρόποι υποκριτικής, για να αφηγηθούν την ανθρώπινη περιπέτεια: επεκτατικοί πόλεμοι, θρησκευτικές μισαλλοδοξίες, η κατάκτηση του Νέου Κόσμου, και στο κέντρο της δράσης ο Έρωτας, ως μέσον για την γνώση του Άλλου, του Θεού.

Το ατλαζένιο γοβάκι γράφτηκε στην Ιαπωνία στις αρχές του 20ου αιώνα (1919-1924), εκδόθηκε λίγο αργότερα (το 1929) και είδε τα φώτα της σκηνής το 1943, σε σκηνοθεσία του Ζαν-Λουί Μπαρώ που συνεργάστηκε με τον συγγραφέα για μια πολύ συντομότερη «σκηνική εκδοχή» του έργου. Η παράσταση αυτή, διάρκειας τεσσάρων ωρών, ανέβηκε στην Κομεντί Φρανσαίζ κατά τη διάρκεια της Κατοχής και αποτελεί αναμφισβήτητα ένα από τα μεγαλύτερα γεγονότα στην ιστορία του θεάτρου του 20ου αιώνα. Αλλά και αργότερα, όταν το έργο ξαναπαίχτηκε στην ίδια σκηνοθεσία, μετά από την Απελευθέρωση, σημάδεψε τη συνείδηση του κοινού, χάρη στην ποιότητα και την πρωτοτυπία του, στην ομορφιά και το βάθος της ποιητικής του γλώσσας, στην ανατρεπτική δύναμη της μορφής του.

Το Ατλαζένιο γοβάκι ήταν μια σπάνια θεατρική εμπειρία για τους θεατές που παρακολούθησαν τη θρυλική εννιάωρη παράσταση του Αντουάν Βιτέζ στο Φεστιβάλ της Αβινιόν το 1987, καθώς και γι’ αυτούς της νεότερης γενιάς που ήταν παρόντες στην ενδεκάωρη παράσταση του Ολιβιέ Πυ στο θέατρο “Οντεόν” του Παρισιού το 2009. Εγινε ταινία διάρκεις 7 ωρών από τον Μανουέλ ντε Ολιβέιρα (1985).

Στην Ελλάδα έχει ανέβει μόνο μια φορά, το 1964, η σύντομη «σκηνική εκδοχή» του έργου, από τον Αλέξη Σολομό στο Εθνικό Θέατρο, σε μετάφραση Παντελή Πρεβελάκη.

«Délivrance aux âmes captives!» – Απελευθέρωση για τις αιχμάλωτες ψυχές!» ζητάει ο ποιητής στον ακροτελεύτιο στίχο αυτού του απρόσμενου και προκλητικού έργου.

Ο λόγος του, η διεκδίκηση της ομορφιάς και της αθωότητας μέσα από τη δύναμη της θεατρικής πράξης στην καθαρότερη μορφή της, μπορούν να γίνουν μέσα αντίστασης στις γκρίζες και αβέβαιες μέρες που διανύουμε.

Σύνοψη

Στην Ισπανία της Αναγέννησης, κέντρο του καθολικισμού αλλά και του κόσμου, ο Δον Ροντρίγκο, ένας μελλοντικός κονκισταδόρας, και η Δόνια Προέσα, η γοητευτική σύζυγος του σεβάσμιου δικαστή Δον Πελάγιου, συναντιούνται και ερωτεύονται. Όμως, η Δόνια Προέσα, κατόπιν εντολής του βασιλιά και του συζύγου της, εγκαταλείπει την Ισπανία για το Μογκαντόρ, ένα κάστρο στην Αφρική, με σκοπό να υπερασπιστεί εκεί τα Ισπανικά συμφέροντα, αναχαιτίζοντας την επέκταση του Ισλάμ. Μετά τον θάνατο του Δον Πελάγιου, η Δόνια Προέσα στέλνει μια επιστολή στον Δον Ροντρίγκο για να έρθει να τη βρει αλλά η επιστολή αυτή φτάνει στα χέρια του δέκα χρόνια αργότερα. Εν τω μεταξύ, εκείνη έχει παντρευτεί τον Δον Καμίλλο και ο Δον Ροντρίγκο κατακτά την Αμερική, διαπράττοντας αγριότητες απέναντι στους αυτόχθονες, με άλλοθι τον εκχριστιανισμό τους. Μόλις λαμβάνει την επιστολή, ταξιδεύει στο Μογκαντόρ και συναντά την Δόνια Προέσα για μία και μοναδική φορά, λίγο πριν τον θάνατό της. Εκείνη, του μεταδίδει τη χαρά που της προσφέρει η θρησκευτική πίστη και μετά από τον θάνατό της, ο Δον Ροντρίγκο απαρνείται το βίαιο παρελθόν του και μεταμορφώνεται σε έναν άνθρωπο που επιζητά την ειρήνη. Τιμωρείται από τον βασιλιά της Ισπανίας για εσχάτη προδοσία, καταλήγει σκλάβος σε ένα καράβι και τελικά σώζεται τυχαία από μια καλόγρια.

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο Πωλ Κλωντέλ (1868-1955) υπήρξε κορυφαίος Γάλλος θεατρικός συγγραφέας και ποιητής, καθώς και διπλωμάτης. Ταξίδεψε και έζησε στη Σανγκάη, την Πράγα, τη Φρανκφούρτη, το Αμβούργο, εκπροσωπώντας τη Γαλλία. Διετέλεσε πρέσβης της Γαλλίας στο Τόκυο, την Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες.

Συνολικά το έργο του διαπνέεται από έντονο θρησκευτικό συναίσθημα, το οποίο πηγάζει από τη βαθιά του πίστη στον Καθολικισμό. Η πρώιμη γραφή του χαρακτηρίζεται από την επιρροή των Γάλλων συμβολιστών και ιδιαίτερα του Ρεμπώ. Καθώς συνέγραψε το έργο του παράλληλα με τα καθήκοντα του διπλωμάτη, το εξωτικό και κοσμοπολίτικο στοιχείο είναι παρόν στο θεατρικό του έργο. Το σημαντικότερο ποιητικό του έργο θεωρείται Οι πέντε μεγάλες Ωδές (1910). Από τα θεατρικά του έργα αναφέρουμε ενδεικτικά: Ο χρυσοκέφαλος, Η ανταλλαγή, Ο κλήρος του μεσημεριού. Το ατλαζένιο γοβάκι θεωρείται το αριστούργημά του. Συνέγραψε επίσης θεωρητικά κείμενα για την ποιητική τέχνη, κείμενα σχετικά με τη Βίβλο και κριτικά δοκίμια για το έργο άλλων συγγραφέων.

Λίγα λόγια για τη σκηνοθέτη

Η Εφη Θεοδώρου γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Θεατρολογία στο Παρίσι (Universite de la Sorbonne Nouvelle- Paris III). Μαθήτευσε στη σκηνοθεσία δίπλα στον Αντουάν Βιτέζ και στον Ανατόλι Βασίλιεφ . Σαν σκηνοθέτης  έχει συνεργαστεί με το Εθνικό Θέατρο, το ΚΘΒΕ, το Ευρωπαικό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, το θέατρο Αμόρε, το θέατρο της οδού Κεφαλληνίας, το θέατρο Σφενδόνη, το Απλό Θέατρο, το Θέατρο Πορεία, το Από Μηχανής Θέατρο ανεβάζοντας έργα των: Ολιβιέ Πυ, Στρίντμπεργκ, Μπέκετ, Σεφέρη, Άντερσεν, Άγιαμπ Χαν-Ντιν, Κεχαΐδη, Σοφοκλή, Μποντ, Ρεμπώ, Κολτές, Βαις, Ουίλλιαμς, Βασιλικού, Ντέα Λόερ. Το διάστημα 2007-2013 ήταν Αναπληρώτρια Καλλιτεχνική Διευθύντρια του Εθνικού Θεάτρου στο πλευρό του Γιάννη Χουβαρδά. Τον Οκτώβριο του 2013 τιμήθηκε από τη Γαλλική Δημοκρατία με τον τίτλο του ‘’Ιππότη των Γραμμάτων και των Τεχνών’’.