Ask Ada: Ένα μουσικό θέατρο για φωνή, μουσικό σύνολο και πολυμέσα. Δωρεάν προβολή στο nationalopera.gr/GNOTV από τις 11 Σεπτεμβρίου έως τις 31 Δεκεμβρίου 2021, στο πλαίσιο του εορτασμού των 200 ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, κύκλος «Ωδές στον Βύρωνα».
Πρόκειται για μια καινοτόμο σύνθεση μουσικού θεάτρου για φωνή, μουσικό σύνολο και πολυμέσα, βασισμένη στη ζωή και το έργο της πρωτοπόρου της πληροφορικής Άντας Λάβλεϊς, κόρης του Λόρδου Μπάιρον, η οποία θεωρείται πως δημιούργησε τον πρώτο αλγόριθμο για υπολογιστή το 1843.
Στηριγμένος στα ιστορικά τεκμήρια για τη ζωή και το έργο της Άντας Λάβλεϊς, αλλά και στις όψιμες επιστολές και τα ποιήματα ενός μετανιωμένου Μπάιρον για την εγκαταλελειμμένη του κόρη, ο πολυγραφότατος Γιάννης Κυριακίδης, που ζει και δημιουργεί στην Ολλανδία, δίνει φωνή σε τούτη τη μοναδική ιστορική μορφή (με την εξίσου γραφική, «βυρωνική» βιογραφία) σε ένα έργο πολυμεσικού μουσικού θεάτρου που αξιοποιεί και αναδεικνύει τις συνέπειες της προδρομικής επιστημονικής της έρευνας.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Το Ask Ada, σε λιμπρέτο Τεοντορά Ντελαβώ, μουσική διεύθυνση Γκρέγκορυ Σαρέτ και οπτικό υλικό Νταριέν Μπρίτο, θα είναι διαθέσιμο δωρεάν στο nationalopera.gr/GNOTV με ελληνικούς και αγγλικούς υπότιτλους. Το έργο αποτελεί ανάθεση της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ στον Γιάννη Κυριακίδη και εντάσσεται στον θεματικό κύκλο «Ωδές στον Βύρωνα», ο οποίος αποδίδει φόρο τιμής στον εμβληματικό ρομαντικό ποιητή και φιλέλληνα Λόρδο Μπάιρον. Τον κύκλο επιμελείται ο συνθέτης Αλέξανδρος Μούζας.
Η παραγωγή και η δημιουργία της GNO TV υλοποιούνται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) [www.SNF.org] για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
Ρωτήστε την Άντα Λάβλεϊς
Καρπός του άτυχου γάμου του Λόρδου Μπάιρον με την Ανναμπέλα Μίλμπανκ και εκδιωγμένη από το σπίτι μαζί με τη μητέρα της σε ηλικία πέντε εβδομάδων, η Άντα Λάβλεϊς δεν απέκτησε ποτέ σχέση με τον πατέρα της, ο οποίος, μόλις τρεις μήνες αργότερα, εγκατέλειψε την Αγγλία οριστικά εν μέσω αχαλίνωτης σκανδαλολογίας. Αυτό δεν εμπόδισε το μοναδικό νόμιμο τέκνο του Μπάιρον να αναπτύξει τη δική του, αυτόνομη και συναρπαστική, προσωπικότητα: αποθαρρυμένη από κάθε ενδιαφέρον για την ποίηση και τους ποιητές, η νεαρή Άντα καλλιέργησε τις μαθηματικές της δεξιότητες για να εξερευνήσει «τον αόρατο κόσμο που μας περιβάλλει», σχεδιάζοντας ιπτάμενες μηχανές σε ηλικία δώδεκα ετών, δημοσιεύοντας, για την «αναλυτική μηχανή» του Τσαρλς Μπάμπατζ, έναν πρωτοποριακό αλγόριθμο που θεωρείται ευρέως το πρώτο πρόγραμμα υπολογιστή της ιστορίας, και οραματιζόμενη πρώιμα τις διευρυμένες δυνατότητες των υπολογιστών σε τομείς όπως η μουσική αρμονία και σύνθεση.
Ρωτήστε τον Γιάννη Κυριακίδη
«Στην περιβόητη έβδομη σημείωση (Note G) μιας ανακοίνωσης σχετικής με την αναλυτική μηχανή του Τσαρλς Μπάμπατζ (1843), η Άντα Λάβλεϊς, δημιουργός του πρώτου αλγορίθμου για υπολογιστή, γράφει: “Η αναλυτική μηχανή θα μπορούσε να έχει επίδραση και σε άλλα πράγματα εκτός από τους αριθμούς”.
Μ’ αυτό της το όραμα, η Άντα προβλέπει την εποχή της τεχνητής νοημοσύνης και την επίδρασή της στις ζωές μας πάνω από ενάμιση αιώνα πριν την άφιξή της. Ως ερασιτέχνις μουσικός (έπαιζε άρπα), κατάλαβε πως ακόμη και η μουσική θα μπορούσε να παραχθεί από έναν αλγόριθμο που θα βασιζόταν σε ορισμένους κανόνες.
Όταν μου ζητήθηκε να γράψω ένα νέο έργο βασισμένο στην Άντα Λάβλεϊς, η πρώτη μου σκέψη ήταν τι είδους σύνθεση θα μπορούσε να έχει φανταστεί η ίδια πως ήταν δυνατό να συντεθεί με βάση αυτούς τους αλγορίθμους. Κοιτάζοντας τον αυθεντικό αλγόριθμο, το πρώτο πράγμα που μου έκανε εντύπωση ήταν πόσο σύγχρονος φαινόταν: διαδικασίες, μεταβλητές και βρόχοι που βρίσκουμε στον σύγχρονο προγραμματισμό βρίσκονταν ήδη σ’ αυτόν τον πρώτο αλγόριθμο, ένα πρόγραμμα που η Άντα δημιούργησε ώστε να υπολογίζει τους λεγόμενους αριθμούς Μπερνούλλι, μια πολύπλοκη μαθηματική διαδικασία.
Προσπάθησα να κατασκευάσω τον δικό μου αλγόριθμο βασισμένο στην παραγωγή μιας παρόμοιας σειράς αριθμών. Θέλησα να δημιουργήσω έναν ηχητικό κόσμο με μηχανικά χαρακτηριστικά, ταυτόχρονα όμως μέσα σε έναν συνεκτικό αρμονικό κόσμο όχι πολύ μακριά από την τονική γλώσσα της Ευρώπης των μέσων του 19ου αιώνα. Θέλησα να χρησιμοποιήσω αυτή τη δομή στην παρουσίαση των κομματιών της ζωής της, μια δραματουργία που ταλαντεύεται ανάμεσα σε διαφορετικές όψεις της ζωής και των γραπτών της –την αυτοβιογραφική και την επιστημονική– και την παρακαταθήκη της».
Σύνοψη
Ρωτήστε την Άντα, όχι τη Siri. Ρωτήστε κάποια που καταλαβαίνει, που ήταν εδώ προτού ξεκινήσει η παραφροσύνη. Και ρωτήστε τη με τον πιο ανάλαφρο, τον πιο οπιούχο τρόπο. Μιλήστε μεμιάς σε ολόκληρη τη γυναίκα. Οι όψεις Α΄ και Β΄ της Άντας, η επί της οθόνης και η ζωντανή, συνυφαίνουν τους δυο ήχους τους όπως θα έκανε ένας αργαλειός του Ζακάρ, με μια ανθρώπινη δημιουργία στην καρδιά του, αλλά και το αποτύπωμα της μηχανής στη στόφα του. Συνειδητό και υποσυνείδητο, μέρα και νύχτα, διακόπτουν συνεχώς το ένα το άλλο ρυθμικά, όπως οι πατητήρες ενός αργαλειού.
Η Άντα Λάβλεϊς αναδείχτηκε σε ίνδαλμα για πρώτη φορά τη δεκαετία του ’70, όταν το όνομά της δόθηκε σε μια πρωτοποριακή γλώσσα προγραμματισμού. Όπως ο Τουταγχαμών, η Άντα επανήλθε στη ζωή τη στιγμή που ο κόσμος ξαναθυμήθηκε το όνομά της, γιατί οι Αιγύπτιοι, στην αρχαιότητα, πίστευαν πως πεθαίνεις μόνο όταν κανείς δεν προφέρει πια το όνομά σου. Και τώρα πια βρίσκεται σε κάθε τεύχος της σειράς Ιστορίες της καληνύχτας για επαναστάτριες, σε κάθε επεισόδιο του Doctor Who ή των διαδικτυακών σειρών κινουμένων σχεδίων με θέμα τις γυναίκες μαθηματικούς, και έχει γίνει η ηρωίδα μιας εποχής που αντιπαθεί τα μαθηματικά, αλλά εξαρτάται από αυτά.
Μια όπερα βασισμένη όχι μόνο στην αλληλογραφία ανάμεσα στη Λαίδη Λάβλεϊς και τον εφευρέτη της αναλυτικής μηχανής Τσαρλς Μπάμπατζ, μα και στην ποίηση του πατέρα της Λόρδου Μπάιρον, καθώς και στην ευρεία επίδραση και επιρροή των «διαισθήσεων» και του οράματός της για το πού θα μπορούσε αυτή η μηχανή να οδηγήσει την ανθρωπότητα. Η πραγματική δύναμη σήμερα φαίνεται να κρύβεται στα χέρια ιδιοφυών προγραμματιστών, ενώ ο ίδιος ο αλγόριθμος γνωρίζει περισσότερα από τον εφευρέτη του και τα –άγνωστα– αποτελέσματα συχνά οδηγούν σε απάνθρωπες επιπτώσεις. Όπως θα έλεγε και η Άντα, οι εκβάσεις συχνά είναι απρόβλεπτες.
Αν και περιορίστηκε να τα κάνει όλα μέσα σε 36 χρόνια, όπως ο πατέρας της ο Μπάιρον, αυτό ήταν αρκετό ώστε εμείς να είμαστε σήμερα εδώ και να διαβάζουμε ήσυχα στις συσκευές μας, παρά το χάος και την καταστροφή που χτυπούν τον κόσμο για ακόμη μια φορά με κατακλυσμιαίο τρόπο. Ακόμη και με δεδομένο πως ο χρόνος δεν είναι πραγματικός, το έργο είναι σχετικά σύντομο για όπερα, καθώς διαρκεί κάπως λιγότερο από μία ώρα, και η δομή του περιστρέφεται γύρω από τον αριθμό 36.
Πρώτη παρουσίαση • Ανάθεση της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ
Κύκλος «Ωδές στον Βύρωνα»
Γιάννης Κυριακίδης | ASK ADA
Μουσικό θέατρο για φωνή, μουσικό σύνολο και πολυμέσα
Στο πλαίσιο του εορτασμού των 200 ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης
Δωρεάν προβολή στο nationalopera.gr/GNOTV
από τις 11 Σεπτεμβρίου έως τις 31 Δεκεμβρίου 2021
Η παραγωγή βιντεοσκοπήθηκε χωρίς την παρουσία κοινού και με όλα τα αναγκαία μέτρα προστασίας από τον Covid-19 στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος στις 11 & 12 Ιουνίου 2021.
Υπάρχουν διαθέσιμοι ελληνικοί και αγγλικοί υπότιτλοι.
Λιμπρέτο: Τεοντορά Ντελαβώ
Μουσική διεύθυνση: Γκρέγκορυ Σαρέτ
Οπτικό υλικό – Προγραμματισμός: Νταριέν Μπρίτο
Σχεδιασμός κοστουμιού: Μπράιαν Nτε Καρβάγιο
Σχεδιασμός φωτισμών: Μελίνα Μάσχα
Φωνή: Μιχαέλα Ρήνερ
Μουσικοί: Κώστας Σερεμέτης (κρουστά), Ευαγγελία Κιοσόγλου (άρπα), Απόστολος Παληός (πιάνο), Διονύσης Βερβιτσιώτης (βιολί), Γιάννης Αθανασόπουλος (βιόλα), Αλέξανδρος Μποτίνης (βιολοντσέλο)