Με βάση τη θεωρητική και πρακτική σχέση της Ζωής με την Τέχνη και το αισθητικό αίτημα για ταύτισή τους, η εικαστική παράσταση-performance είναι μια νέα εικαστική μορφή που επιτυγχάνει την ταύτιση αυτή…
Το αισθητικό αποτέλεσμα είναι βέβαια «στιγμιαίο» αφού υπάρχει όσο διαρκεί η εικαστική παράσταση. Μόνο η φωτογραφική μηχανή, η βιντεοκάμερα και η κινηματογραφία δίνουν την δυνατότητα για καταγραφή της δράσης και για διάσωση των εικαστικών εικόνων της performance.
H performance, λοιπόν είναι μια παράσταση με συγκεκριμένο, ή αφηρημένο θέμα, που κάθε εκφραστική της δράση συντελείται ή καθοδηγείται από τον καλλιτέχνη – δημιουργό της. Κύριο χαρακτηριστικό της, δηλαδή, είναι η δράση μέσω της προέκτασης των εικαστικών εκφραστικών μέσων στο χώρο.
Οι εικαστικοί performers με την ευρύτερη έννοια του τίτλου εμφανίζονται απ\’ τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Οι Ρώσοι της avant-garde, ο κορυφαίος ποιητής Μαγιακόφσκι, οι φουτουριστές με τον Μαρινέττι, το δυναμικό αντιεξουσιαστικό κίνημα του «Ντανταϊσμού», με τις ανατρεπτικές και ριζοσπαστικές τάσεις τους έδωσαν τις θεωρητικές αναφορές, αλλά και τις πρακτικές εφαρμογές των νέων εκφραστικών μέσων. Όταν ο Hugo Ball, o Hans Richter, o Tristan Tzara, o Hans Arp και άλλοι σημαντικοί καλλιτέχνες συνέλαβαν την ιδέα για μια παράσταση τύπου «καμπαρέ», με τραγούδια, απαγγελίες κειμένων, εκθέσεις έργων και διάφορα νούμερα, σε δωμάτιο που νοίκιασαν στη Ζυρίχη, ίδρυσαν κατά τη γνώμη μου το πρώτο Performance Center στην ιστορία.
Κατόπιν η κυκλοφορία του φυλλαδίου Cabaret Voltaire, η διάδοση των «ντανταϊστικών» κειμένων και η ίδρυση της γκαλερί Dada συνέτειναν στην εξάπλωση του κινήματος. Το Dada δεν ήταν ένα απλό καλλιτεχνικό κίνημα, αλλά ένα κίνημα γενικότερης κοινωνικής αναθεώρησης και διαμαρτυρίας. Στόχος, βέβαια, δεν ήταν μόνο η θετική διατύπωση τάσεων με σκοπό τον σκανδαλισμό της αστικής τάξης, αλλά και η θεωρητική παραδοχή ακόμη και της καταστροφής σαν είδος δημιουργίας.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Στην περίοδο της δεκαετίας του 1980 οι περιπτώσεις performance στην Ελλάδα, σε αντίθεση με τα κέντρα κουλτούρας του εξωτερικού, είναι μάλλον ελάχιστες. Παράλληλα, πολλοί καλλιτέχνες στρέφονται στη διαμόρφωση «περιβαλλόντων». Τα ζωντανά έργα και γενικά οι εικαστικές παραστάσεις ήταν ξένα, στην φτωχή, σε σχέση με άλλους τόπους, εικαστική παράδοση της σύγχρονης Ελλάδας και οι αφορμές δημιουργίας τέτοιων συμβάντων καθώς και οι πιθανότητες αποδοχής ήταν μηδαμινές. Η αναζωπύρωση του φαινομένου έγινε στη δεκαετία του 1990. Μέχρι σήμερα έχουν συμβεί πολλές, ποικίλες, αμφιλεγόμενες και αδιάφορες αρκετές φορές performance, σε συνδυασμό με video-art και πολυμέσα.
Η δική μου περίπτωση στον χώρο των performance από τις νεανικές απόπειρες του 1978 μέχρι σήμερα, με το έντονο ενδιαφέρον που προξένησαν και εδώ αλλά και στην πρώτη ακτιβιστική φάση τους στη Νέα Υόρκη το 1984-85, ώθησαν πολλούς καλλιτέχνες και φιλότεχνους προς το «νέο» είδος, ενώ αρκετές γκαλερί με πρωτοπόρο τη gallery DADA και το ART STUDIO EST ενίσχυσαν το είδος.
Βέβαια, το θεωρητικό υπόβαθρο βασίζεται σε ταυτόσημες απόψεις, αλλά τα έργα μου έχουν έντονο και ενίοτε ακραίο νεορομαντικό χαρακτήρα, χωρίς όμως να αποφεύγω τη δύναμη της ρεαλιστικής αποκρυστάλλωσης τους. Η προσπάθειά μου τείνει στο να προξενήσει το έργο, αισθητική συγκίνηση, με εννοιακό πλέγμα και λιτά εκφραστικά μέσα. Πιστεύω ότι οι μεγαλοστομίες και τα «εφέ» μας έχουν κουράσει, από οποιονδήποτε τομέα της τέχνης και της τεχνικής και αν προέρχονται…
Info:
Ο Κώστας Ευαγγελάτος είναι καλλιτέχνης και ποιητής. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ζωγραφική και αισθητική θεωρία της σύγχρονης τέχνης στο Μανχάταν. Διετέλεσε καλλιτεχνικός διευθυντής στη Gallery DADA στην Αθήνα, και ίδρυσε την ομάδα τέχνης ART STUDIO “EST”. Παράλληλα με τη ζωγραφική, έχει εργαστεί στους τομείς της Performance, Body Art, Happening και Mail ART. Έχει παρουσιάσει τμήματα από έργα του σε ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις και διεθνείς καλλιτεχνικές συναντήσεις. Έχουν εκδοθεί επίσης βιβλία του, αισθητικά δοκίμια, ποιήματα, λιθογραφικά έργα κλπ.
