Από τις Εκδόσεις Κέδρος κυκλοφόρησε για πρώτη φορά, το 1974, το μοναδικό μυθιστόρημα του Άρη Αλεξάνδρου, με τίτλο «Το Κιβώτιο», εμβληματικό κείμενο της μεταπολεμικής πεζογραφίας. Έκτοτε έχει επανεκδοθεί 20 φορές και έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.
Το Κιβώτιο, έργο φαντασίας, εξαιρετικά ευανάγνωστο και συναρπαστικό σε όλα τα κεφάλαια του, είναι κλασικό θα λέγαμε μυθιστόρημα, που όμως ξεχωρίζει αισθητά για τις συνεχείς παρεκβάσεις του από τα καθιερωμένα είδη, τα οποία γνωρίζει και σέβεται.
Σε πρώτο στρώμα φαίνεται να περιγράφει την επικίνδυνη περιπέτεια μιας σαρανταμελούς ομάδας επίλεκτων αγωνιστών να μεταφέρουν από την πόλη Α στην πόλη Β ένα κιβώτιο αγνώστων στοιχείων, από το περιεχόμενο του οποίου θα κριθεί η έκβαση της αποστολής. Το κιβώτιο φτάνει στο προορισμό του με μοναδικό επιζώντα τον ανώνυμο αφηγητή που είναι και ο μοναδικός μάρτυρας διεκπεραίωσης της επιχείρησης. Συνεπώς τίθεται από την αρχή θέμα της αξιοπιστίας του, που δεν τη προστατεύει το πλούσιο αγωνιστικό του παρελθόν. Έτσι υποχρεώνεται να απολογείται με επιστολές του απέναντι σε έναν ανακριτή που τον βλέπει μια φορά, και ο οποίος τελικά παραμένει άγνωστος και αγνώστων προθέσεων. Η κρίσιμη και αποφασιστική για το σύστημα «αλήθεια» παραμένει αίνιγμα και ο παραλήπτης της αλήθειας απροσδιόριστος.
Ωστόσο, η υπόθεση είναι πειστική, είναι αληθοφανής και το ενδιαφέρον της συνεχώς αυξάνει. Τα γεγονότα συμβαίνουν απέναντι σε μια υπαρκτή κατάσταση που παρουσιάζει τα συμπτώματα ενός αμείλικτου μηχανισμού, με τις δυνάμεις του σε πλήρη ετοιμότητα, συντηρώντας τις ασθένειες του στην πιο αποτρόπαιη μορφή.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Γι’ αυτό, διαβάζοντας το έργο από μία ουσιαστική γωνία μπορείς να πεις ότι στο μυθιστορηματικό του σύμπαν συγκεντρώνεται ένας αντιπροσωπευτικός κόσμος ανθρώπων και καταστάσεων μιας κυνικά αυτορρυθμιζόμενης πολιτείας, όπου τα επισφαλή κίνητρα των οπαδών της κρύβονται με επιμέλεια πίσω από τη μονάδα αφοσίωσης και της υστεροβουλίας, ενώ καταγράφεται η κυρίαρχη νοοτροπία, σιωπηρά υποταγμένη στον πολιτικό αμοραλισμό, οποίος από ένα πρόταγμα ελευθερίας – με διαδοχικές πράξεις – καταλήγει στην αναίρεση της. Και το μήνυμα του έργου, θα αναρωτηθεί ο αναγνώστης; Ο συγγραφέας αρνείται να εφεύρει μια και μοναδική απάντηση για την ανθρώπινη μοίρα.
Βιογραφικό
Ο Άρης Αλεξάνδρου (1922-1978), λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Αριστοτέλη Βασιλειάδη, γεννήθηκε στο Λένινγκραντ, από πατέρα Έλληνα και μητέρα ρωσίδα. Στο σπίτι τους μιλούσαν ρωσικά, τα ελληνικά τα έμαθε έξι χρόνια αργότερα, όταν πήγε σχολείο στην Ελλάδα. Το 1928 εγκαταστάθηκαν αρχικά στη Θεσσαλονίκη, και το 1930 οριστικά στην Αθήνα. Φοίτησε στη Βαρβάκειο Σχολή, όπου έγινε φίλος με τον Αντρέα Φραγκιά. Στη διάρκεια της δικτατορίας Μεταξά, ίδρυσε μαζί με τους Α. Φραγκιά, Γεράσιμο Σταύρο, Χρήστο Θεοδωρόπουλο, Λεωνίδα Τζεφρόνη μια ομάδα μαρξιστικού προσανατολισμού, η οποία συνέχισε τη δράση της και στην Κατοχή. Γράφτηκε στην Ανωτάτη Εμπορική, αλλά δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές του. Το 1941 προσχώρησε μαζί με τους φίλους του σε μια κομουνιστική οργάνωση της πρώην ΟΚΝΕ, από την οποία όμως αποχώρησε πολύ γρήγορα. Δεν ξαναοργανώθηκε ποτέ, αλλά παρέμεινε δια βίουοπαδός της Αριστεράς, όπως ο ίδιος, ιδεαλιστικά, την αντιλαμβανόταν. Από το 1943 ήδη, στα νεανικά του γραπτά,είναι εμφανείς οι διαφορές του με την επίσημη, μαρξιστική θεωρία της λογοτεχνίας, αφού ο ίδιος υπερασπίζεται εξίσου τη μορφή με το περιεχόμενο και αρνείται τον γραμμικό σοσιαλιστικό ρεαλισμό.
Αρχίζει να εργάζεται ως μεταφραστής για τον εκδοτικό οίκο Γκοβόστη, με το ψευδώνυμο Άρης Αλεξάνδρου, και συμμετέχει στον αντιφασιστικό αγώνα. Πέραν της μόνιμης συνεργασίας του με τον Γκοβόστη, θα συνεργαστεί στη συνέχεια και ως το τέλος της ζωής του με πολλούς εκδότες και διάφορα περιοδικά Ελεύθερα Γράμματα, Εποχές, σε πολλά από τα οποία επίσης θα αρθρογραφεί , σε πολλά από τα οποία επίσης θα αρθρογραφεί ,Καλλιτεχνικά Νέα, Καινούρια Εποχή, Επιθεώρηση Τέχνης, Εποχές, Η συνέχεια. Παρότι δεν συμμετείχε ενεργά στις δραστηριότητες της Αριστεράς, το 1944 συνελήφθη από τους Άγγλους και εκτοπίστηκε στο στρατόπεδο Ελ Ντάμπα της Βορείου Αφρικής, από όπου επέστρεψε το 1945.
Το 1946 εκδίδει την ποιητική συλλογή Ακόμα τούτη η Άνοιξη, στην οποία κυριαρχούν τα βιώματα της Κατοχής και της Αντίστασης. Στον εμφύλιο αρνείται να αποκηρύξει τις ιδέες του και εξορίζεται στο Μούδρο, στη Μακρόνησο και στον Αι-Στράτη. Αφήνεται ελεύθερος και στη συνέχεια φυλακίζεται, ως ανυπότακτος, ως το 1958. Το 1949 γράφει το θεατρικό έργο Αντιγόνη, το σκίζει και το ξαναγράφει το 1951 στον Aι-Στράτη. Δεν θα το εκδώσει όμως πριν από το 1960 και το έργο θα παρασταθεί μόνο το 2003, από το ΚΘΒΕ. Το 1952 εκδίδει την ποιητική συλλογή του Άγονος γραμμή, η οποία μεταγράφει ποιητικά την εμπειρία του εμφυλίου και το 1959 τη συλλογή Ευθύτης οδών, η οποία μεταγράφει ποιητικά την εμπειρία του εμφυλίου και το 1959 τη συλλογή , 1959, όπου απεικονίζονται τα αδιέξοδα του μεταπολεμικού κόσμου και κατατίθεται η οδύνη και η αγωνία του ποιητή μπροστά στις σαρωτικές αλλαγές που επιφέρει η νέα κατάσταση πραγμάτων. Στο μεσοδιάστημα ως τη χούντα, δημιουργεί με τη γυναίκα του, Καίτη Δρόσου, τον δικό του εκδοτικό οίκο 1961, επενδύοντας τα ελάχιστα χρήματά του. Η προσπάθειά του καταλήγει σε αποτυχία, το ίδιο και η απόπειρά του να εγκατασταθεί στο Παρίσι. Αμέσως μετά την επιβολή της δικτατορίας του 1967, φεύγει για το Παρίσι, όπου κάνει διάφορες χειρωνακτικές δουλειές και συνεργάζεται ως συντάκτης λημμάτων στο λεξικό Robert. Το 1974 αρχίζει και πάλι να μεταφράζει προς τα ελληνικά και, για πρώτη φορά στη ζωή του, έχει μια στοιχειώδη οικονομική άνεση και δηλώνει επάγγελμα συγγραφέας. Το 1975 δημοσιεύει το αριστούργημά του Το Κιβώτιο, το οποίο έγραφε επί επτά χρόνια και εκδίδεται ταυτόχρονα σχεδόν και στα γαλλικά. Έργο νεωτερικό, πολιτικό, ψευδορεαλιστικό, με σαφή υπαρξιακή στόχευση,σχολιάζει τη σύγχρονη ελληνική ιστορία και έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.
Ο Αλεξάνδρου έγραψε επίσης σενάρια Ο καθηγητής Βαρχάιτ, Προδοσία, Ο λόφος με το συντριβάνι, ένα παραμύθι, Τα ξυλοπάπουτσα, θεωρητικά άρθρα ,άλλα από τα οποία υπάρχουν στη συλλογή Έξω από τα δόντια και άλλα στο Διάλεξα, τη μεταθανάτια συλλογή κειμένων του, σε επιμέλειά της συζύγου του, και την Εξέγερση της Κροστάνδης, Μάρτιος 1921. Έχει μεταφράσει έργα των: Ο Νηλ, Ντοστογιέφσκι, Περλ Μπακ, Ουάιλντ, Τουργκένιεφ, Αραγκόν, Τσέχωφ, Γκόρκι, Κάλντγουελ, Μωπασάν, Φώκνερ, Σίνκλαιρ Λιούις, Γκόγκολ, Μαγιακόφσκι και άλλων πολλών. Το 1962 τιμήθηκε με το Βραβείο Ειρήνης στο Φεστιβάλ της Μόσχας. Ο Άρης Αλεξάνδρου πέθανε από έμφραγμα το 1978.