Το Κουκλόσπιτο: Ομαδική έκθεση στην γκαλερί ArteVisione

Η ομαδική εικαστική έκθεση «Το Κουκλόσπιτο», αποτελεί την καθιερωμένη ετήσια επετειακή επιμελητική πρόσκληση της Artevisione και του Νίκου Χιωτίνη στην αρχαιολόγο και ιστορικό τέχνης Ίριδα Κρητικού. Η φετινή διοργάνωση συμπίπτει με τα έξι χρόνια λειτουργίας του εκθεσιακού αθηναϊκού χώρου που συνεχίζει δυναμικά την πορεία του.

Ο τίτλος της έκθεσης που προτάθηκε από την επιμελήτρια, αποτελεί μια δυνητική πρόσκληση για την αποτύπωση ενός προσφιλούς πεδίου του κόσμου των παιχνιδιών που ασκούν εξακολουθητική έλξη σε όλους μας με κυρίαρχες τις κούκλες, το κουκλόσπιτο και το μικρονοικοκυριό του που ήδη σε πρώιμη εποχή χρησίμευσε ως πρακτική μέθοδος διδαχής σε μελλοντικές οικοδέσποινες. Αποτελεί επίσης συμβολική αναφορά στον δυνητικό εγκλεισμό μέσα σε ένα φαινομενικά υποδειγματικό ανέφελο μικρόκοσμο. Το ομότιτλο κορυφαίο θεατρικό έργο του Ίψεν εξάλλου στο οποίο αναφέρονται επίσης κάποια από τα συμμετέχοντα έργα της έκθεσης, καταπιάνεται ακριβώς με τη συνθήκη αυτή, μέσω της εξιστόρησης της ζωής της ηρωίδας του, Νόρας.

Τα πρώιμα ευρωπαϊκά κουκλόσπιτα, κατασκευασμένα με βάση την παραγγελία από μεμονωμένους τεχνίτες, ήταν το καθένα μοναδικό. Τα βρεφικά σπίτια του 17ου και 18ου αιώνα και τα κουκλόσπιτα παιχνιδιών του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα σπάνια είχαν ομοιόμορφες κλίμακες. Συχνότερα η έμπνευσή τους αποτελούσε συρραφή διαφορετικών υπαρκτών αρχιτεκτονημάτων, ενώ κάποιες φορές αναπαρήγαγαν τα χαρακτηριστικά ή το περιεχόμενο κάποιου μεμονωμένου σπιτιού. Αν και αρκετοί κατασκευαστές δημιούργησαν σειρές μικροσκοπικών επίπλων για κουκλόσπιτα κατά τον 19ο αιώνα, τα αντικείμενα αυτά δεν ακολούθησαν αυστηρή κλίμακα.

Με την έλευση της Βιομηχανικής Επανάστασης, τα εργοστάσια άρχισαν να παράγουν μαζικά παιχνίδια, συμπεριλαμβανομένων κουκλόσπιτων και μινιατούρων κατάλληλων για την επίπλωση τους. Φημισμένες ήταν οι γερμανικές εταιρείες Christian Hacker, Moritz Gottschalk, Elastolin και Moritz Reichel, ενώ ο κατάλογος των σημαντικών αγγλικών εταιρειών περιλαμβάνει τις Silber & Fleming, Evans & Cartwright και Lines Brothers. Έως το τέλος του 19ου αιώνα αμερικανικά κουκλόσπιτα κατασκευάζονταν στις Ηνωμένες Πολιτείες από την The Bliss Manufacturing Company, ενώ περίφημα ήταν στη Γαλλία τα κουκλόσπιτα Deauville του κατασκευαστή Villard & Weill κατά το πρώτο τέταρτο του 20ου αιώνα.

Η Γερμανία παρήγαγε επίσης πολύτιμα κουκλόσπιτα και μινιατούρες κουκλόσπιτων πριν τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα κουκλόσπιτα κατασκευάζονταν κυρίως στη Νυρεμβέργη, που ήδη από τον δέκατο έκτο αιώνα σηματοδοτήθηκε ως η «πόλη των παιχνιδιών». Τα σπίτια των πορσελάνινων εκείνων μωρών, θεωρούνται πρότυπα των σύγχρονων κουκλόσπιτων. Σημαντικές γερμανικές εταιρείες μινιατούρας περιλάμβαναν τις Märklin, Rock and Graner και άλλες. Τα προϊόντα τους όχι μόνο συλλέγονταν μανιωδώς στην Κεντρική Ευρώπη και τη Μ. Βρετανία, αλλά εξάγονταν επίσης στη Βόρεια Αμερική. Η εμπλοκή της Γερμανίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο εμπόδισε τόσο την παραγωγή όσο και τις εξαγωγές. Νέοι κατασκευαστές εμφανίστηκαν σε άλλες χώρες.

Η TynieToy Company of Providence, στο Ρόουντ Άιλαντ των ΗΠΑ, κατασκεύασε αυθεντικά αντίγραφα αμερικανικών σπιτιών αντίκες και επίπλων σε ομοιόμορφη κλίμακα ξεκινώντας περίπου το 1917, ενώ άλλες αμερικανικές εταιρείες των αρχών του 20ου αιώνα ήταν οι Roger Williams Toys, Tootsietoy, Schoenhut και Wisconsin Toy Co. Κούκλες και μινιατούρες για κουκλόσπιτα παράγονταν επίσης στην Ιαπωνία, κυρίως με αντιγραφή πρωτότυπων γερμανικών.

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τα κουκλόσπιτα παράγονταν μαζικά σε εργοστάσια σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα με λιγότερο λεπτομερή και χειροποίητη εργασία. Έως και τη δεκαετία του 1950, το τυπικό κουκλόσπιτο που κυκλοφορούσε στο εμπόριο ήταν κατασκευασμένο από βαμμένη λαμαρίνα ενώ συμπληρωνόταν πλέον με πλαστικά έπιπλα. Κατά τις επόμενες δεκαετίες, ξύλινα κουκλόσπιτα με revival αισθητική και κατασκευή αδρότερη, κυκλοφόρησαν επίσης. Τέτοια κουκλόσπιτα που κυκλοφόρησαν και στα ελληνικά καταστήματα ήταν πλέον πιο προσιτά. Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, ξύλινα ή και πλαστικά κουκλόσπιτα (μεταξύ των οποίων το σπίτι της Barbie) εξακολουθούν να κυκλοφορούν και να αποτελούν αντικείμενο πόθο για τα μικρά κοριτσάκια διατηρώντας τη μαγεία τους, παρά την εγνωσμένη ανάγκη απαλλαγής από τα γυναικεία role-models και τα διδακτικά στερεότυπα.

Η γράφουσα που παραμένει ως σήμερα μια μάλλον κάκιστη νοικοκυρά, είχε κάποτε το δικό της λατρεμένο γερμανικό κουκλόσπιτο που αγορασμένο από την Εργάνη Αθηνά της οδού Σταδίου επανδρωνόταν σιγά-σιγά, ωστόσο η τύχη του δυστυχώς αγνοείται. Το σουηδικό ξύλινο κουκλόσπιτο της κόρης της και τα προικιά του χαρίστηκαν σε μικρότερα κορίτσια. Στα παζάρια της Αθήνας και του πλανήτη, η ίδια -όπως και πολλοί από τους συμμετέχοντες- εξακολουθεί να διασώζει άστεγες κούκλες, χωρίς βέβαιη πρόθεση. Η έκθεση, με την ευχή όλοι οι άνθρωποι και κυρίως τα μικρά παιδιά να έχουν πρόσβαση σε μια ασφαλή κατοικία, αφιερώνεται στη σκευή της ευτυχισμένης εκείνης παιδικής και της μετέπειτα τρυφερής μητρικής μνήμης και στις ατελείωτες ώρες παιχνιδιού και μοιρασμένης χαράς που προηγήθηκαν και ανεξίτηλες εξακολουθούν να αιωρούνται.

Στην έκθεση συμμετέχουν:

Κώστας Αγγελάκης, Χρήστος Αλατσάκης, Χριστίνα Αθανασούλα-Μαντζαβίνου, Λέλα Αρβανίτη, Κατερίνα Ασλανίδου, Άννα Αχιλλέως, Κάτια Βαρβάκη, Κωνσταντίνος Βερούτης, Μαρίνα Βλαχάκη, Δημήτρης Βογιατζόγλου, Κική Βουλγαρέλη, Τιμόθεος Γεωργίου, Φάνης Γουλής, Κατερίνα Γραφανάκη, Κρίστι Γρηγορίου, Δικαία Δεσποτάκη, Τάνια Δημητρακοπούλου, Μαρία Διακοδημητρίου, Χριστίνα Δουζένη, Νίκος Έξαρχος, Ειρήνη Ζαΐμη, Ειρήνη Ηλιοπούλου, Αποστόλης Ιτσκούδης, Άννα Καζάκου, Δέσποινα Καλλιγά, Κατερίνα Καλλιτσουνάκη, Μηνάς Καμπιτάκης, Εβίτα Κανέλλου, Βασίλειος Κιλιτσλής, Νίκος Κιτμερίδης, Γεωργία Κοκκίνη, Μαρία Κοσμίδου, Φίλιππος Κούτρικας, Ίρις Κρητικού, Σοφία Λαμπροπούλου, Τάσος Λιακόπουλος, Βασίλης Λιαούρης, Janet Λιοδάκη, Τάσος Μαδαμόπουλος, Λίλα Μαδούρου, Βαρβάρα Μαλτέζου, Λυδία Μαργαρώνη, Σίσσυ Μαρίνου, Παναγιώτης Μαρκουλίδης, Μηνάς Μαυρικάκης, Μάνος Μπατζόλης, Ορφέας Μπάτσιος, Αθηνά Μπίκου, Γεωργία Μπλιάτσου, Λαμπρινή Μποβιάτσου, Ισμήνη Μπονάτσου, Ρούλη Μπούα, Αλέκα Μυρίλλα, Ευαγγελία Νικολακάκη, Μαίρη Νταγιαντά, Ισαβέλλα Ντάσση, Βασιλική Πανταζή, Δήμητρα Παπαδημητροπούλου, Τζίνα Παπαδοπούλου, Δημήτρης Παπανικολάου, Ιωάννα Παρασκευά, Χριστίνα Παρασκευοπούλου, Μαρία Πάστρα, Μαριέττα Πεπελάση, Βιβή Περισυνάκη, Ελένη Πεχλιβάνη, Ασπασία Πολύζου, Νίκη Πρόκου, Μιχάλης Σακαλής, Angelo Saracini, Κατερίνα Σαράφη, Ιφιγένεια Σδούκου, Αφροδίτη Σεζένια, Ζωή Σεκλειζιώτη, Αντωνία Σιμάτου, Κατερίνα Σταθάτου, Τίτα Σταύρου, Μαρίνα Στελλάτου, Ιωάννα Τερλίδου, TZAKIS Κόσμημα, Νίκος Τριανταφύλλου, Κλαίρη Τσαλουχίδη –Χατζημηνά, Μαρία Χάνιου, Αθηνά Χατζή, Άρτεμις Χατζηγιαννάκη, Νίκος Χιωτίνης, Πένυ Χονδρογιάννη, Κυριακή Χριστακοπούλου, Αριστείδης Χρυσανθόπουλος.

Στο πλαίσιο της έκθεσης παρουσιάζονται επίσης αγαπημένες κούκλες και άλλα συλλεκτικά αντικείμενα των συμμετεχόντων.

Κεντρική φωτογραφία θέματος: Φίλιππος Κούτρικας