Το Megaron Plus γιορτάζει τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Οδυσσέα Ελύτη

Το Megaron Plus καλεί το κοινό του να παρακολουθήσει ένα Συμπόσιο αφιερωμένο στο έργο του μεγάλου Έλληνα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη. Η ιδιαίτερη αυτή …

συνάντηση θα λάβει χώρα την Τρίτη 1 και την Τετάρτη 2 Νοεμβρίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με την ευκαιρία της συμπλήρωσης εκατό χρόνων από τη γέννηση του Οδυσσέα Ελύτη που τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ το 1979.

Το Συμπόσιο έχει τίτλο «Ο Εικοστός αιώνας στην ποίηση του Ελύτη. Η ποίηση του Ελύτη στον εικοστό πρώτο αιώνα» και θα συμμετάσχουν διακεκριμένοι Έλληνες και ξένοι φιλόλογοι, ποιητές και πανεπιστημιακοί, όπως οι: Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Μίκης Θεοδωράκης, Δημήτρης Μαρωνίτης, Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα, David Connolly, Μιχάλης Κοπιδάκης, Κώστας Γεωργουσόπουλος, Άρης Μπερλής, Μιχαήλ Λειβαδιώτης, Paola Maria Minucci, Mario Vitti, Jeffrey Carson, Ingemar Rhedin, Salah Stétié, ενώ σε στρογγυλό τραπέζι με τίτλο «Ποίηση και Πραγματικότητα» υπό την προεδρία της ποιήτριας και συντρόφου του Ελύτη Ιουλίτας Ηλιοπούλου, θα συνομιλήσουν ο φυσικός Δημήτρης Νανόπουλος, ο καθηγητής ψυχιατρικής Θανάσης Τζαβάρας, η ποιήτρια Κική Δημουλά, ο συνθέτης Γιώργος Κουρουπός και ο ζωγράφος Χρόνης Μπότσογλου.

Η διαμόρφωση της ποιητικής του ταυτότητας, η διασταύρωσή του με τα κυρίαρχα καλλιτεχνικά ρεύματα της Ευρώπης, η παρουσία της ελληνικής διαχρονίας στο έργο του, ο πολυσήμαντος ρόλος της γλώσσας, η φυσική μεταφυσική, οι ηθικές αξίες καθώς και η πίστη στις πολλαπλές δυνατότητες της ποιητικής λειτουργίας αποτελούν κυρίαρχους άξονες μιας νέας ερμηνευτικής προσέγγισης στην ποίηση του Ελύτη.

Ο Οδυσσέας Ελύτης (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Οδυσσέα Αλεπουδέλη) γεννήθηκε το 1911 στο Ηράκλειο της Κρήτης, γιος του εργοστασιάρχη σαπωνοποιίας και πυρηνελαιουργίας Παναγιώτη Θ. Αλεπουδέλη και της Μαρίας το γένος Βρανά, που κατάγονταν από τη Μυτιλήνη. Είχε τέσσερις αδερφούς και μια αδερφή τη Μυρσίνη, που πέθανε σε ηλικία είκοσι χρόνων το 1918. Το 1914 το εργοστάσιο μεταφέρθηκε στον Πειραιά και η οικογένεια Αλεπουδέλη εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Λόγω της πολιτικής τοποθέτησής του υπέρ του Βενιζέλου, ο Παναγιώτης Αλεπουδέλης φυλακίστηκε και η οικογένειά του διώχτηκε (1920). Ο Οδυσσέας φοίτησε στο ιδιωτικό λύκειο Δ. Ν. Μακρή (1917-1924) με δασκάλους μεταξύ άλλων τους Ι. Μ. Παναγιωτόπουλο, Ι.Θ. Κακριδή και Γιάννη Αποστολάκη. Σε παιδική και νεανική ηλικία ταξίδεψε στην Ελλάδα (κυρίως στα νησιά του Αιγαίου) και την Ευρώπη. Το 1924 γράφτηκε στο Γ΄ Γυμνάσιο Αρρένων στην Αθήνα (από όπου αποφοίτησε το 1928) και άρχισε να γράφει στη Διάπλαση των Παίδων. Το καλοκαίρι του επόμενου χρόνου πέθανε ο πατέρας του από πνευμονία.

Από το 1927 ξεκίνησε το εντεινόμενο ενδιαφέρον του για τη λογοτεχνία. Το 1929 θεωρείται ως ορόσημο στη ζωή του Ελύτη. Τότε ήρθε σε επαφή με τον Υπερρεαλισμό, μέσω της ποίησης του Λόρκα και του Ελυάρ και έγραψε τα πρώτα του ποιήματα. Τον επόμενο χρόνο γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1933 έγινε μέλος της Ιδεοκρατικής Φιλοσοφικής Ομάδας του Πανεπιστημίου, μαζί με τους Κωνσταντίνο Τσάτσο, Π. Κανελλόπουλο, Θεόδωρο Συκουτρή και άλλους.

Το 1935 ταξίδεψε στη Μυτιλήνη μαζί με τον Ανδρέα Εμπειρίκο, όπου γνώρισε τη ζωγραφική του Θεόφιλου. Γνωρίστηκε επίσης με τους Κ.Γ. Κατσίμπαλη, Γιώργο Σεφέρη, Γιώργο Θεοτοκά και Α. Καραντώνη, ιδρυτές των Νέων Γραμμάτων, όπου πρωτοδημοσίευσε ποιήματα με το ψευδώνυμο Ελύτης. Το 1936 γνωρίστηκε με τον μετέπειτα στενό φίλο του Νίκο Γκάτσο και στο τέλος του χρόνου κατατάχτηκε στο στρατό, στη σχολή εφέδρων αξιωματικών της Κέρκυρας. Στα τέλη του 1937 μετατέθηκε στην Αθήνα και απολύθηκε το 1938. Το 1940 κατατάχθηκε στη Βόρειο Ήπειρο. Ένα χρόνο αργότερα κινδύνεψε να πεθάνει από κοιλιακό τύφο και γύρισε στην Αθήνα.

Το 1945 διορίστηκε διευθυντής προγράμματος της νεοσύστατης τότε Ελληνικής Ραδιοφωνίας με εισήγηση του Γιώργου Σεφέρη (παραιτήθηκε ένα χρόνο αργότερα) και συνεργάστηκε με τα περιοδικά Νέα Γράμματα και Αγγλοελληνική Επιθεώρηση. Από το 1948 ως το 1951 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, από όπου ταξίδεψε στην Ισπανία, την Ιταλία και την Αγγλία. Στο Λονδίνο γνωρίστηκε με το Mario Vitti και τον Pablo Picasso. Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα έγινε μέλος της Ομάδας των Δώδεκα (1952-1953), έγινε μέλος του Δ.Σ. του Θεάτρου Τέχνης(1953), του Ελληνικού Χοροδράματος (1955) και επαναδιορίστηκε στην Ελληνική Ραδιοφωνία (από το 1953 ως τη νέα παραίτησή του το 1954). Συνεργάστηκε με το Εθνικό Θέατρο και το Θέατρο Τέχνης ως μεταφραστής. Το 1960 πέθαναν η μητέρα του και ο αδελφός του Κωνσταντίνος. Από το 1961 ταξίδεψε στην Αμερική, τη Σοβιετική Ένωση, τη Βουλγαρία. Το 1965 χρονολογείται και η έναρξη της ενασχόλησής του με τη ζωγραφική και το κολάζ. Μετά το πραξικόπημα του 1967 κατέφυγε στο Παρίσι (1969) και το 1970 ταξίδεψε για τέσσερις μήνες στην Κύπρο (στην Κύπρο ξαναπήγε το 1973). Το 1974 έγινε πρόεδρος του Δ.Σ. της Ελληνικής Ραδιοφωνίας Τηλεόρασης. Πέθανε το Μάρτη του 1996 στην τελευταία του κατοικία στην οδό Σκουφά.

Η πρώτη επίσημη εμφάνιση του Οδυσσέα Ελύτη στο χώρο της λογοτεχνίας πραγματοποιήθηκε το 1939 με την έκδοση της πρώτης ποιητικής συλλογής του με τίτλο Προσανατολισμοί. Το 1942 δημοσίευσε το δοκίμιο Η αληθινή φυσιογνωμία και η λυρική τόλμη του Ανδρέα Κάλβου και το 1943 εκδόθηκε η ποιητική συλλογή του Ήλιος ο Πρώτος. Ακολούθησαν μεταξύ άλλων το Άξιον Εστί (1959), οι Έξι και μια τύψεις για τον ουρανό (1960), το Μονόγραμμα (στις Βρυξέλλες), το Φωτόδεντρο και η δέκατη τέταρτη ομορφιά και ο Ήλιος ο Ηλιάτορας (1971), η Σαπφώ και ο Μικρός Ναυτίλος (1984), τα Ελεγεία της Οξώπετρας (1991), και οι τελευταίες του συλλογές Δυτικά της λύπης και Ο κήπος με τις αυταπάτες (1995).

Ο Οδυσσέας Ελύτης τιμήθηκε με το Πρώτο Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1960) , το Παράσημο Ταξίαρχου του Φοίνικος (1965), με το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας (1979), με το Χρυσό Μετάλλιο Τιμής του Δήμου Αθηναίων (1982), με το βραβείο Μεσόγειος της Κοινότητας των Μεσογειακών Πανεπιστημίων (1988), με το Παράσημο του Ανώτατου Ταξίαρχου της Λεγεώνας της Τιμής στο Παρίσι (1989). Το 1972 αρνήθηκε βραβείο θεσπισμένο από τη δικτατορία και το 1977 αρνήθηκε την αναγόρευσή του ως Ακαδημαϊκού. Το 1987 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτωρ των Πανεπιστημίων της Ρώμης και της Αθήνας.

Εκτός από το ποιητικό του έργο στην Ελλάδα κυκλοφόρησαν ο τόμος κριτικών κειμένων του Ανοιχτά χαρτιά (1974), ποιητικές και θεατρικές μεταφράσεις του, δοκίμια και πεζογραφήματα. Εικαστικά έργα του παρουσιάστηκαν το 1980 σε έκθεση με κολάζ του και τίτλο Συνεικόνες στην Αθήνα, το 1988 στο Beaubourg στο Παρίσι και το 1992 στο Μουσείο μοντέρνας Τέχνης της Άνδρου. Έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες.

Οι εργασίες του Συμποσίου θα γίνουν στα ελληνικά(1/11) και στα ελληνικά, γαλλικά και αγγλικά (με ταυτόχρονη μετάφραση) στις 2/11

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΜΠΟΣΙΟΥ

Πρώτη Ημέρα, Τρίτη 1 Νοεμβρίου 2011

Α  – ώρα 17:00 Ποιητική γραφή-Λυρισμός-Εικόνα
Πρόεδρος: Γεώργιος Μπαμπινιώτης
Μίκης Θεοδωράκης: “Οδυσσέας Ελύτης – Ο Έλληνας Επαναστάτης”
Δημήτρης Μαρωνίτης: “Ο νεοελληνικός λυρισμός πριν και μετά τον Ελύτη”
Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα: “Ο εικαστικός Ελύτης και η συνγυμνασία των αισθήσεων”
David Connolly: “Η Μαγεία του Ελύτη”
Μιχάλης Κοπιδάκης: “‘Της Δικαιοσύνης ήλιε…’  Μιά άλλη ανάγνωση”

Β – ώρα 19:30  Γλώσσα -Ηθικές αξίες -Μεταφυσική
Πρόεδρος: Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα
Γεώργιος Μπαμπινιώτης: “Ο μεταγλωσσικός Ελύτης”
Κώστας Γεωργουσόπουλος: “Τρία κλειδιά ανάγνωσης για την ‘Μαρίνα των Βράχων'”
Άρης Μπερλής: “Ο Ελύτης σήμερα”
Μιχαήλ Λειβαδιώτης: “Ο παράφορος χρόνος, ο μικρόψυχος καιρός κι η ισόβια στιγμή”
Paola Maria Minucci: “Η Ελλάδα πέρα από την Ελλάδα στην ποίηση του Ελύτη”

Δεύτερη ημέρα , Τετάρτη 2 Νοεμβρίου 2011:

Α – Ώρα 17:00 Μεταγλώττιση-Οικουμενικότητα
Πρόεδρος: David Connolly
Mario Vitti: “Ο Ελύτης και το Ελληνικό κοινό. Επικοινωνία και συναίνεση”
Jeffrey Carson: “Ο Ελύτης δεν μπορεί να μεταφραστεί: Ο Ελύτης πρέπει να μεταφραστεί.’
Ingemar Rhedin: “Η φωνή πέραν της γλώσσας – το ανέκφραστο, η ποιητική νοημοσύνη και το μεταφυσικό στοιχείο στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη”
Salah Stétié: “Elytis Le Soleiculteur”

Β – Ώρα 19:30 Ποίηση  και Πραγματικότητα (στρογγυλό τραπέζι)
Πρόεδρος: Ιουλίτα Ηλιοπούλου
Δημήτρης Νανόπουλος
Θανάσης Τζαβάρας
Κική Δημουλά
Γιώργος Κουρουπός
Χρόνης Μπότσογλου

Μερικά στοιχεία για τους ξένους μεταφραστές και μελετητές του έργου του Ελύτη που μετέχουν στο Συμπόσιο.

Ο Μario Vittι, ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου του Βιτέρμπο, γνωρίστηκε με τον Οδυσσέα Ελύτη το 1951 και είχαν μια φιλία που κράτησε έως το τέλος της ζωής του ποιητή. Μετέφρασε τον Ανθυπολοχαγό ιταλικά και τον έβγαλε σε βιβλίο το 1952. Το 1982 κυκλοφόρησε σε μετάφραση δική του, στο Μιλάνο, ένας τόμος 500 σελίδων με ποιήματα και πεζά του Ελύτη. Πρόκειται για το ογκωδέστερο βιβλίο του Ελύτη που βγήκε ποτέ στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα ο Μάριο Βίτι δημοσίευσε: Βιβλιογραφία του Οδυσσέα Ελύτη (΄Ικαρος 1977), τη μονογραφία του ποιητή Κριτική μελέτη (Ερμής 1984) και μια συγκεντρωτική έκδοση με ομιλίες που έδωσε στην Ελλάδα και με άρθρα που δημοσιεύτηκαν κατά καιρούς στον ελληνικό τύπο: Για τον Οδυσσέα Ελύτη (Καστανιώτης, 1998). Σε διάφορες συναντήσεις του με τον ποιητή του έβγαλε αρκετές φωτογραφίες, πολλές από τις οποίες περιλαμβάνονται στον κατάλογο έκθεσης που εξέδωσε το Μορφωτικό ΄Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης το 2007 με τίτλο Γραφείο με θέα.

Ο Ντέιβιντ Κόνολι (David Connolly) γεννήθηκε στο Σέφιλντ της Αγγλίας, Ιρλανδός στην καταγωγή. Ζει και εργάζεται στην Ελλάδα από το 1979 και πολιτογραφήθηκε Έλληνας το 1998. Σπούδασε αρχαία ελληνική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Lancaster, μεσαιωνική και νεοελληνική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, και έλαβε τον τίτλο του Διδάκτορος της Φιλοσοφίας από το Πανεπιστήμιο του East Anglia για τη διατριβή του με θέμα τη θεωρία και πράξη της λογοτεχνικής μετάφρασης και τα ιδιαίτερα μεταφραστικά προβλήματα στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη. Διετέλεσε επικεφαλής του Μεταφραστικού Τμήματος στο Βρετανικό Συμβούλιο Αθηνών και έχει διδάξει τη θεωρία και πράξη της μετάφρασης σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο σε ελληνικά πανεπιστημιακά ιδρύματα (Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο ΑΠΘ, όπου σήμερα είναι καθηγητής μεταφρασεολογίας). Ως μεταφραστής λογοτεχνίας, έχει δημοσιεύσει πάνω από τριάντα βιβλία με μεταφρασμένα έργα κορυφαίων Ελλήνων ποιητών του 20ου αιώνα και σύγχρονων μυθιστοριογράφων. Μεταφράσεις του έχουν βραβευτεί στην Αγγλία, στην Αμερική και στην Ελλάδα.

Η Πάολα Μαρία Μινούτσι (Paola Maria Minucci) γεννήθηκε στο Grosseto (Τοσκάνη) το 1948. Είναι καθηγήτρια της έδρας Νεοελληνικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου της Ρώμης «Sapienza». Είναι σημαντικό το έργο της αναφορικά με τους ποιητές Κ. Καβάφη, Ο. Ελύτη, Μ. Αναγνωστάκη, Κ. Δημουλά, Μ. Γκανά, Μ. Μέσκου, Τζ. Μαστοράκη, Μ. Σαχτούρη και Μ. Πιερή με μεταφράσεις και κριτικά δοκίμια. Έχει μεταφράσει μυθιστορήματα των Β. Βασιλικού, Ε. Σωτηροπούλου, Κ. Ταχτζή και Θ. Βαλτινού. Έχει λάβει σημαντικές τιμητικές διακρίσεις στην Ελλάδα (Εθνικό Βραβείο Μετάφρασης, το 2006) και στην Ιταλία (Εθνικό Βραβείο Μετάφρασης για όλο το έργο της, το 2007).

O Τζέφρι Κάρσον (Jeffrey Carson) μεγάλωσε στη Νέα Υόρκη και φοίτησε στο Stuyvesant High School, στο New York University και Schiller International University. Το 1970 μετακόμισε με τη σύζυγό του μόνιμα στην Πάρο, όπου διδάσκει στο Κέντρο Καλών Τεχνών Αιγαίου. Στα βιβλία του περιλαμβάνονται: «The Collected Poems of Odysseus Elytis» (Johns Hopkins, 1997, εμπλουτισμένη έκδοση 2004), «Six and One Remorses for the Sky and Other Poems» (Eurographica, 1972), «49 Σχόλια για την ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη» (Ύψιλον, 1983, εμπλουτισμένη έκδοση 2011), «Poems 1974-1996» (U. of Salzburg, 1997), «The Temple and the Dolphin» (Lycabettus, 1995) και «Paros» (Lycabettus 1974). Η δουλειά του έχει δημοσιευθεί και στην «Encyclopaedia of Greece and the Hellenic Tradition» (Fitzroy Dearborn, 2000), «Δεκαέξι κείμενα για το Άξιον Εστί» (Ίκαρος, 2001), «Χάρτης: Οδυσσέας Ελύτης» (1986), «Kindled Terraces: American Poets in Greece» (Truman State, 2004), και Odisseas Elitis: Un europeo per metà (Donzelli, 2010). Τα δοκίμια, άρθρα, ποιήματα, μεταφράσεις, και κριτικές του έχουν δημοσιευθεί σε πολλά περιοδικά.

Ο Ingemar Rhedin είναι Σουηδός φιλόλογος, μεταφραστής, συγγραφέας συντάκτης. Σπούδασε Μουσική και Δραματική Τέχνη στη Βιέννη και Φιλολογία στα Πανεπιστήμια της Λουντ της Ουψάλας και της Στοκχόλμης. Για τη διατριβή στο διδακτορικό του, είχε επιλέξει ως θέμα την «Οδύσσεια» του Νίκου Καζαντζάκη. Συμμετείχε στις Επιτροπές για την Δημοκρατία στην Ελλάδα την περίοδο της επτάχρονης δικτατορίας. Εργάστηκε για την προβολή της ελληνικής ποίησης και μουσικής στις Σκανδιναβικές χώρες, πράγμα που του πρόσφερε τη δυνατότητα να συνεργαστεί με τους Μίκη Θεοδωράκη, Μάνο Χατζιδάκι και σήμερα με τον Νίκο Ξανθούλη.

Υπήρξε πρόεδρος και σύμβουλος πολλών μη κυβερνητικών οργανισμών για τον πολιτισμό μεταξύ των οποίων το ΙΔΡΥΜΑ ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ και το ΑΞΙΟΝ ΑΡΤ. Παράλληλα εργάστηκε επί σειρά ετών ως διευθυντής Πολιτισμού Νότιας Σουηδίας, οργανώνοντας εκατοντάδες συναυλίες και πολιτιστικές εκδηλώσεις με μουσικά και ποιητικά έργα Ελλήνων δημιουργών σε συνεργασία με διακεκριμένους καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο. Παράλληλα μεταφράζει στα σουηδικά έργα Ελλήνων ποιητών, του Γιάννη Ρίτσου, του Άγγελου Σικελιανού, του Οδυσσέα Ελύτη, του Γιώργου Σεφέρη, του Τάσσου Λειβαδίτη, του Μανόλη Αναγνωστάκη κ.α.
Ο Salah Stétié, γεννημένος στη Βηρυτό το 1929, είναι ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους ποιητές και δοκιμιογράφους των οποίων το έργο, γραμμένο στα γαλλικά, έχει μεταφραστεί στις περισσότερες ευρωπαϊκές γλώσσες, καθώς και στα αραβικά. Σπούδασε Λογοτεχνία και Νομική στο Παρίσι και ακολούθησε καριέρα. Από τη συνταξιοδότησή του ζει στη  Γαλλία γράφοντας ποίηση και δοκίμια. Το 1995 τιμήθηκε με το μεγάλο βραβείο γαλλοφωνίας της Γαλλικής Ακαδημίας για το σύνολο του έργου του.

Ο Οδυσσέας Ελύτης τοποθετείται από τους ιστορικούς της λογοτεχνίας στους κορυφαίους έλληνες ποιητές του αιώνα μας. Στο Συμπόσιο που διοργανώνει το Megaron Plus στις 1 και 2 Νοεμβρίου, ορισμένοι από τους σημαντικότερους μελετητές του, καθώς και άλλες προσωπικότητες των γραμμάτων, των επιστημών και των τεχνών θα συνευρεθούν για να ανταλλάξουν απόψεις και να καταθέσουν τα αποτελέσματα των ερευνών τους πάνω στο έργο του ποιητή.