Θέλει δεξιοτεχνία και αφηγηματική δεξιότητα ώστε να αφηγηθείς μια ιστορία σε λίγες σελίδες, να συμπυκνώσεις όλα αυτά που θέλεις να πεις και το βιβλίο αυτό να αποτελέσει ένα διαχρονικό σημείο αναφοράς για την λογοτεχνία. Αυτά πέτυχε ο Ambrose Bierce με αυτό το εξαιρετικά στοχευμένο διήγημα αφήνοντας το στίγμα του καθώς θίγει όλα αυτά που καίνε ως προς το πολιτικοιστορικό πλαίσιο σε μια Αμερική που φλέγεται λόγω του διχασμού Νοτίων και Βορείων, ένας διχασμός καταστροφικός και ολέθριος που οδήγησε σε μια τετραετή σύγκρουσε με τόσες και τόσες απώλειες, τόσο ανθρώπινες όσο και άλλες. Ο Χρήστος Αρμάντο Γκέζος, ο οποίος επιμελήθηκε τόσο τη μετάφραση, το επίμετρο όσο και το βιογραφικό σημείωμα, γράφει στο τελευταίο τα εξής ενδιαφέροντα: «Τα διηγήματά του, εμφανώς επηρεασμένα από τις τραυματικές του εμπειρίες στον Εμφύλιο, όχι μόνο σε περιεχόμενο αλλά και σε ατμόσφαιρα και ύφος, αναφέρονται στο ανεξιχνίαστο του σύμπαντος και στο παράλογο της ζωής. Υπό αυτό το πρίσμα, ο Μπιρς συνέβαλε στη διάδοση του είδους του ψυχολογικού τρόμου και του weird fiction, γι’ αυτό και συχνά τοποθετείται δίπλα στον Πόε και στον Λαβκραφτ.
Για την ακρίβεια, ο Μπιρς εδώ καταθέτει τις εμπειρίες του από τον Εμφύλιο πόλεμο μέσα από μια ιστορία τρόμου, η οποία δεν αφήνει κανέναν ασυγκίνητο καθώς ο θάνατος είναι ένα θέμα που τον απασχολεί πολύ. Εξάλλου, μην ξεχνάμε πως και ο θάνατος του ίδιου παραμένει έως και σήμερα ανεξιχνίαστος και το μόνο που γνωρίζουμε είναι μια επιστολή, η οποία επιβεβαιώνει τα τελευταία του σημάδια στον μάταιο αυτό κόσμο. Άρα, υπό κάποια προφητική ή μεταφυσική έννοια αυτό το περιστατικό στη γέφυρα θα μπορούσε να είναι ταυτισμένο και με τη δική του τελειωτική πορεία και η έκλαμψη στο τέλος που τον δείχνει ζωντανό στο σπίτι του έχει αυτό το μεταφυσικά τρομακτικό καθώς η ιστορία μας δείχνει πως ο ήρωας είναι ήδη νεκρός. Μήπως μέσα από τον καθρέφτη της δικής του ζωής εξιστορεί το τέλος του με μια διορατική και διεισδυτική ματιά σε ένα πρόωρο τέλος που του ανακοινώνεται πνευματικά ενώ γράφει; «Η τελευταία καταγεγραμμένη επικοινωνία του με τον κόσμο θεωρείται ένα γράμμα σε μια φίλη του, στις 26 Δεκεμβρίου 1913, το οποίο θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελεί και κοφτό κλείσιμο ιστορίας του: «όσο για μένα, φεύγω αύριο από εδώ για έναν άγνωστο προορισμό».
Εν τω μεταξύ τον Μπιρς τον στοιχειώνει ο πόλεμος, ένας πόλεμος που άφησε πίσω του συντρίμμια όχι μόνο νεκρούς αλλά και ζωντανούς νεκρούς όπως εκείνος. Αξίζει λοιπόν μια σύντομη αναδρομή στα όσα συνέβησαν τότε. Ο Αμερικανικός εμφύλιος πόλεμος, ο πιο αιματηρός και καταστροφικός πόλεμος για τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, ήταν αποτέλεσμα μακροχρόνιων προβλημάτων μεταξύ των δύο αντιμαχόμενων πλευρών, του Βορρά και του Νότου. Η χώρα είχε από καιρό διασπαστεί στα δύο με τις ανισότητες να προκαλούν από νωρίς, ήδη από την πρώτη δεκαετία του 19ου αιώνα, διαμάχες και συγκρούσεις σε οικονομικό κυρίως επίπεδο. Από την μία πλευρά υπήρχε ο νότος με τις απέραντες εκτάσεις φυτειών βαμβακιού και από την άλλη ο Βορράς, ο οποίος διατηρούσε ένα άλλο παραγωγικό και οικονομικό μοντέλο βασισμένο στη βιοτεχνία και τη βιομηχανία. Και οι δύο εκμεταλλεύτηκαν τους δούλους, οι έγχρωμοι στον Νότο, οι “λευκοί” στον Βορρά, ως το απαραίτητο εργατικό δυναμικό για την ανάπτυξη της οικονομίας τους.
Ωστόσο, οι οικονομικές διαφορές ήταν αδιαμφισβήτητα εντονότατες και ο Βορράς, που έπαιρνε κυρίως τις πολιτικές αποφάσεις και για το Νότο, επιθυμούσε να εφαρμόσει μία πολιτική που βάρυνε φορολογικά τον Νότο με βαριές εισφορές και απαίτηση για ανακατανομή πλούτου προς όφελος των Βόρειων Πολιτειών. Ο πόλεμος ξέσπασε το 1861 και έλαβε τέλος με τη νίκη των Βορείων το 1865. Είναι κοινός τόπος πως η δουλεία ευνοούσε και τους δύο στην εδραίωση των οικονομιών τους, εν τούτοις ο Αβραάμ Λίνκολν που κυβερνούσε τον Βορρά είχε την μύχια επιθυμία να την καταργήσει και αν όχι τουλάχιστον να την περιορίσει. Σε αυτό αντιδρούσε σφόδρα ο Νότος, ο οποίος και απολάμβανε με ευνοϊκότατους όρους τις υπηρεσίες των μαύρων σκλάβων. Η χώρα σύρθηκε σε έναν πόλεμο που άφησε πίσω του διχασμό, ερείπια και ανεπούλωτες πληγές και το θέμα της δουλείας να κυριαρχεί.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η λογοτεχνία που παρακολουθεί πάντα τις ιστορικές εξελίξεις και αντλεί θέματα από τις ιστορικές συγκυρίες έχει και πάλι τον λόγο. Βιβλία όπως αυτό θίγουν τόσο το ζήτημα της ανθρώπινης απώλειας, της πολιτικής αστάθειας όσο και της οδυνηρής κατάστασης της απεχθούς σκλαβιάς και της ανελευθερίας ανθρώπων που αγωνίζονται για τα δικαιώματά τους. Η παρακάτω δήλωση του Λίνκολν είναι χαρακτηριστική του κλίματος: «Πρωταρχικός αντικειμενικός σκοπός μου σε αυτόν τον αγώνα είναι να διασώσω την Ένωση και όχι να διατηρήσω ή να καταργήσω την δουλεία. Αν μπορούσα να σώσω την Ένωση χωρίς να ελευθερώσω ούτε έναν σκλάβο θα το έκανα. Κι αν μπορούσα να τη σώσω ελευθερώνοντας όλους τους σκλάβους, θα το έκανα. Κι αν μπορούσα να τη σώσω ελευθερώνοντας μόνο μερικούς και αφήνοντας κάποιους άλλους, και πάλι θα το έκανα».
Ο Μπιρς λοιπόν με βλέμμα στα ιστορικά γεγονότα και με το ψυχολογικό θρίλερ του ήρωά του να πλανάται στήνει ένα κινηματογραφικό σκηνικό στη γέφυρα και καθηλώνει τον αναγνώστη του ενώ παράλληλα τον εντάσσει στη δική του μοίρα και το δικό του πεπρωμένο, το τόσο μυστηριώδες. Η θηριωδία, η αγριότητα και η βία πρωταγωνιστούν σε αυτή την ιστορία, μια ιστορία που επηρέασε τόσους και τόσους επιγόνους του να γράψουν τις δικές τους ιστορίες. Ο ίδιος γράφει με γλαφυρότητα αλλά και έντονη ποιητικότητα για το θέμα του θανάτου: «Ο θάνατος είναι ένας ευγενής που πρέπει να γίνεται δεκτός με επισημότητα και σεβασμό, ακόμα κι από όσους έχουν γνωριστεί καλά μαζί του. Στον κώδικα του στρατιωτικού πρωτοκόλλου, η σιωπή και η ακινησία είναι μορφές ευλάβειας». Μαζί λοιπόν με το άλλο κορυφαίο του σύγγραμμα, το Αλφαβητάρι του διαβόλου, ο Μπιρς αφήνει κληρονομιά ένα κόσμημα που χρήζει μελέτης από όλους, μηδενός εξαιρουμένου.
Απόσπασμα από το βιβλίο «Περιστατικό στη γέφυρα του Άουλ Κρικ»
«Περικυκλωμένος από ένα λαμπρό νέφος, του οποίου εκείνος δεν ήταν παρά η φλογερή καρδιά, δίχως υλική υπόσταση, πραγματοποιούσε αδιανόητες ταλαντώσεις, σαν ένα πελώριο εκκρεμές. Τότε, εντελώς ξαφνικά, το φως γύρω του εκτοξεύτηκε προς τα πάνω με έναν δυνατό παφλασμό · ένας φριχτός βρυχηθμός κουδούνισε στα αυτιά του, κι όλα έγιναν σκοτεινά και κρύα»