Το Plaza Ensemble μεταφράζει μουσικά το σύμπαν του Φερνάντο Πεσσόα στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης

Από το Μάνο Χατζιδάκι στον Ντμίτρι Σοστακόβιτς και από τον Άστορ Πιατσόλα στον Τσικ Κορία με ενδιάμεσους στάσεις στη μελαγχολία των παραδοσιακών φάδος (fados) και στην απελευθερωτική δύναμη των αυτοσχεδιασμών εκτείνεται το μουσικό ψηφιδωτό που θα αποκαλύψει το Plaza Ensemble επί της σκηνής του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης την Κυριακή 27 Μαρτίου 2016, στις 9 μ.μ.

Λαμβάνοντας μέρος στην ενότητα εκδηλώσεων «Μουσική & Λόγος», το γνωστό σχήμα θα ερμηνεύσει σειρά συνθέσεων και τραγουδιών που συμπλέκονται με ποιήματα και κείμενα του Φερνάντο Πεσσόα (Fernando Pessôa), διάσημου συγγραφέα της Πορτογαλίας και εξέχοντα λογοτέχνη της Ευρώπης. Στην εκδήλωση, η οποία θα φιλοξενηθεί υπό τον τίτλο «Plaza Pessôa» στην αίθουσα «Αιμίλιος Ριάδης» του κτηρίου Μ2, συμμετέχουν η Έλσα Μουρατίδου (τραγούδι) και ο Τάσος Παπαναστασίου (απαγγελία).

Η αφετηρία της έμπνευσης

Αφετηρία της συναυλίας αποτελούν τα δεκάδες πρόσωπα ποιητών και πεζογράφων που επινόησε ο Φερνάντο Πεσσόα (1885-1935) και το καθένα εκ των οποίων είχε διαφορετική θεματολογία και ύφος. Πρόκειται για τους περίφημους «ετερώνυμους», όπως επικράτησαν να λέγονται, που συγκροτούν έναν κόσμο φανταστικό, αλλά πραγματικό για τον ίδιο τον δημιουργό τους, μία κοινωνία της γραφής, που έγραφε, συζητούσε και διαφωνούσε δια χειρός Πεσσόα.

«Με την εκδήλωση αυτή επιχειρούμε να ερμηνεύσουμε μουσικά την ποίηση του Πορτογάλου λογοτέχνη και να μεταφράσουμε το ιδιαίτερο και πολυπρόσωπο σύμπαν του.  Η κάθε ποιητική ταυτότητα που κατασκεύασε ο Πεσσόα είχε συνέπεια ύφους και γραφής. Έτσι κι εμείς επιλέξαμε και συνδυάσαμε ετερόκλητες μουσικές συνθέσεις με ιδιαίτερο ύφος, χαρακτήρα και διάθεση, που, όπως πιστεύουμε, αποδίδουν τον ευρηματικό κόσμο του. Πρόκειται για μία μοναδική ποικιλία ήχων και χρωμάτων, η οποία συνταιριάζεται με την πολυπροσωπία, την ετερωνυμία του Πεσσόα», λέει ο Θανάσης Μπιλιλής, ένας εκ των τεσσάρων ιδρυτικών μελών του Plaza Ensemble. 

Από τη Μεσόγειο έως τη Λατινική Αμερική

«Το μουσικό υλικό της εκδήλωσης εκτείνεται χρονολογικά από τον 19ο αιώνα έως τις ημέρες μας και γεωγραφικά από τον ευρύτερο χώρο της Μεσογείου έως τη Λατινική Αμερική. Από άποψη ύφους περιλαμβάνει, εκτός των άλλων, παραδοσιακά και σύγχρονα τραγούδια της Πορτογαλίας, γνωστές συνθέσεις του nuevo tango, επιλεγμένα κινηματογραφικά θέματα, λαϊκή μουσική της Μεσογείου και των Βαλκανίων και έργα σύγχρονης μουσικής. Όλες αυτές οι αντιθετικές τεχνοτροπίες αποκτούν συνοχή και συνδέονται μέσα από το πρίσμα και το ιδιαίτερο ύφος του σχήματός μας, που έχει κάνει τις ενορχηστρώσεις, τις διασκευές και τις αναπροσαρμογές», σημειώνει ο Κώστας Τσούγκρας, έτερο ιδρυτικό μέλος του Plaza Ensemble.

Η εκδήλωση διαρκεί 90 λεπτά (χωρίς διάλειμμα) και έχει τη μορφή μουσικής παράστασης ‒ performance, καθώς συνοδεύεται από την προβολή οπτικοποιημένου ποιητικού λόγου, θεατρική απαγγελία ποιημάτων και σκηνοθετημένη αισθητική φωτισμού. Στην παράσταση παρουσιάζονται ποιήματα του Φερνάντο Πεσσόα από τις συλλογές «Fernando Pessôa – Ποιήματα» (Printa), «Η θαλασσινή ωδή και άλλα ποιήματα» (Εξάντας) και «Marginalia» (Εξάντας). όπως και κείμενα από το «Βιβλίο της Ανησυχίας»  (Εξάντας) και «Πίσω από τις μάσκες» (Εξάντας), σε μεταφράσεις των Γιάννη Σουλιώτη και Μαρίας Παπαδήμα.

Κεντρίζει τον ανθρώπινο πόνο

«Κατά βάθος ο Πεσσόα κεντρίζει τον ανθρώπινο πόνο, τον ακτινογραφεί και τον ερμηνεύει. Ανατρέχοντας στο έργο του, ερχόμαστε σε επαφή με τα συναισθήματα της μοναξιάς, της αυτοαμφισβήτησης, του σαρκασμού και της αναίρεσης. Εάν λοιπόν προτείνουμε στους θεατές να έρθουν και να παρακολουθήσουν αυτήν την παράσταση, είναι επειδή πιστεύουμε πως θα τους αγγίξει και θα διεγείρει τις πιο ευαίσθητες χορδές τους. Στην εποχή μας, που η έκφραση είναι τις περισσότερες φορές οριοθετημένη και προκαθορισμένη, το να συνεχίσουμε να είμαστε σε επαφή με τα βαθύτερα συναισθήματά μας αποτελεί πράξη εξυγίανσης»,  σημειώνει ο Θανάσης Μπιλιλής, μέλος του σχήματος.

Η ταυτότητα του σχήματος

Το Plaza Ensemble ιδρύθηκε το 2004 από τους Θανάση Μπιλιλή (πιάνο), Άκη Αρχοντή (βιολί), Κώστα Τσούγκρα (ακορντεόν) και Γιάννη Πολυμενέρη (κοντραμπάσο), με σκοπό την ερμηνεία έργων ευρείας απήχησης, τα οποία αντικατοπτρίζουν συγχρόνως την ακαδημαϊκή παιδεία και την καλλιτεχνική αξία των δημιουργών τους. Τα μέλη του σχήματος συμμετέχουν κατά τα τελευταία 25 έτη σε συναυλίες και ηχογραφήσεις πολλών και διαφορετικών ειδών μουσικής (κλασική, σύγχρονη, κινηματογραφική μουσική, έντεχνο ελληνικό τραγούδι, nuevo tango, jazz και αυτοσχεδιαζόμενη μουσική κ.ά.). Το 2011 κυκλοφόρησε σε CD η συνεργασία του συνόλου με τη Σόνια Θεοδωρίδου, υπό τον τίτλο «Songs from the Big Screen» (Human Voice Productions, Berlin).

Ο Γαργαντούας της γραφής και οι «ετερώνυμοι»

Ο συγγραφέας Φερνάντο Πεσσόα πέθανε στις 30 Οκτωβρίου 1935, σε ηλικία 47 ετών, στη Λισαβόνα από κίρρωση ήπατος. Όπως αναφέρει ο συγγραφέας Αναστάσης Βιστωνίτης («Το Βήμα», 26.10.2014), ανάμεσα στα πράγματα που άφησε ήταν και ένα μπαούλο. Εκείνοι που το άνοιξαν βρέθηκαν μπροστά σε μια έκπληξη. Το μπαούλο περιείχε 25.426 χειρόγραφα. Ποιήματα, διηγήματα, μεταφράσεις, δοκίμια, κριτικές, σημειώσεις για πλείστα όσα. Αποδεικνυόταν ότι ο μοναχικός τύπος που πέθανε αλκοολικός, ήταν ένας Γαργαντούας της γραφής. Κι όταν άρχισε η μελέτη των χειρογράφων του, διαπιστώθηκε ότι στο μπαούλο κρυβόταν το έργο ενός από τους σημαντικότερους και ευφυέστερους ποιητές του 20ού αιώνα. Οι επιμελητές που κλήθηκαν να φέρουν σε πέρας το δύσκολο έργο της ταξινόμησης αυτού του υλικού, διαπίστωσαν ότι ο δαιμόνιος συγγραφέας είχε «εφεύρει» 81 ποιητές και πεζογράφους, ο καθένας από τους οποίους είχε διαφορετική λογοτεχνική υπόσταση. Αυτοί είναι οι περίφημοι «ετερώνυμοι» του Πεσσόα, οι άλλοι του εαυτοί, που έχουν ζωή ανεξάρτητη από τη δική του και τον κατευθύνουν ή τους κατευθύνει.