«Το ποτάμι» του Πίτερ Χέλερ μας σαγηνεύει με την ορμή του και μας παρασέρνει στο διάβα του

Εκκινώντας την ανάγνωση του βιβλίου αυτού – πέραν του εξαιρετικού εξώφυλλου και του εγγυημένου μεταφραστικού διδύμου που σε προϊδεάζουν για το ευτυχές και ασφαλούς της μετάφρασης και άρα ανάγνωσης – ο αναγνώστης έρχεται αντιμέτωπος με έναν συγγραφέα και ένα κείμενο που μόνο τυχαία δεν είναι. Από τη μία ο συγγραφέας με τον Αστερισμό του σκύλου – και αυτό από τις εκδόσεις του Εικοστού πρώτου – που έδωσε για τα καλά τα διαπιστευτήριά του και από την άλλη ένα εξαιρετικό κείμενο, δηλαδή μια αφήγηση δίχως ψεγάδι και με πολύ μυστήριο και αγωνία εκτός από το οικολογικό της αποτύπωμα είναι όλα αυτά εχέγγυα και αυτό αποδεικνύεται μέχρι τέλους. Γιατί άλλο απλά να γράφεις και άλλο να ξέρεις να γράφεις με ουσία και με φαντασία που κρατά τον αναγνώστη σε εγρήγορση και με το ενδιαφέρον στο κόκκινο καθ’ όλη τη διάρκεια της ανάγνωσης. Αυτός λοιπόν είναι ο Πίτερ Χέλερ και «το ποτάμι» του που παρασέρνουν, όχι άδικα, τον αναγνώστη σε μια αφήγηση χείμαρρο.

Αγώνας για επιβίωση στα σπλάχνα της άγριας φύσης που τίποτα δεν συγχωρεί

Ο Χέλερ μας μυεί στη δική του προσωπική γραφή και στο δικό του ύφος από την πρώτη στιγμή θέτοντας τις βάσεις και προσφέροντάς μας ένα άρωμα για το τι θα επακολουθήσει. Μας εξουσιάζει ως αναγνώστες και μας αιχμαλωτίζει παρέχοντας τις απόλυτα απαραίτητες πληροφορίες ρίχνοντας λάδι στη φωτιά της αφήγησης και έχοντας εμάς σε αναμμένα κάρβουνα έτοιμους για τη δράση που θα έρθει αργότερα. Μέσα στο πλαίσιο δράσης όμως που στήνει δεν ξεχνά και την ουσία του χτισίματος ενός μυθιστορήματος που πηγαίνει πολύ πέρα από μία απλή και δεδομένη αφήγηση. Έχει λόγο στοχαστικό και αυτό φαίνεται ήδη από το ορεκτικό που μας προσφέρει, ήδη από τις πρώτες σελίδες γράφοντας: “…υπάρχει μια βασική αρχή στην αισθητική: όσο περισσότερο εξωραΐζεις κάτι, τόσο περισσότερο ρισκάρεις να υποτιμήσεις την αξία του. Την ουσιαστική αξία του”. Ο αναγνώστης κατανοεί ήδη πως έχει να διαβάσει ένα μυθιστόρημα που δεν έχει απλά αρχή, μέση και τέλος, είναι ένα μυθιστόρημα μεστό και σχεδόν διδακτικό.

Η ιστορία που πλέκει είναι αυτή που σίγουρα συναρπάζει μα δεν μένει μόνο εκεί καθώς η φύση είναι σε πρώτη προβολή και αυτό το υπαινίσσεται και ο τίτλος που διάλεξε, καθόλου τυχαία. Γύρω από το ποτάμι αυτό, μέσα στη μητέρα φύση που έχει τους δικούς της κανόνες και που ο άνθρωπος δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να ξεχνά τη δύναμή της και την ορμή της, ο Πίτερ Χέλερ μας εισάγει στον κόσμο του που θέλουμε πολύ να γίνει και δικός μας και για αυτό οφείλουμε να είμαστε εκεί και προσηλωμένοι. Οι ήρωές του, ειδικά το δίδυμο των Τζακ και Γουίν είναι δύο πρόσωπα που πασχίζουν για το καλό έχοντας στην αντίπερα όχθη το κακό, το οποίο είναι ανθρώπινο επίσης και το οποίο οφείλουν να αντιπαλέψουν, να νικήσουν γιατί έχουν στα χέρια τους την τύχη μιας γυναίκας που ζητά τη βοήθειά τους. Αυτή η γυναίκα είναι το φρούριό τους και πρέπει να το υπερασπιστούν πάση θυσία σαν εκείνοι να ήταν οι σταυροφόροι και εκείνη ο τίμιος σταυρός.

Η φύση όμως είναι ένας παράγοντας τον οποίο οφείλουν με κάθε τρόπο να υπολογίσουν και να μην υποτιμήσουν, η φύση στον Χέλερ είναι εκ των ων ουκ άνευ, είναι μια βασική συνιστώσα στη δύσκολη εξίσωση που έχει θέσει τους δύο δυναμικούς ήρωές του. Η φύση και πιο συγκεκριμένα το ποτάμι είναι ο κινητήριος μοχλός για να στήσει το θέατρο μέσα στο οποίο θα στήσει το σκηνικό του σαν άλλος Μπέκετ. Κάπου στον Καναδά, μέσα στα δάση, εκεί που ο άνθρωπος είναι φιλοξενούμενος και όχι πρωταγωνιστής, καλούνται οι δύο άνδρες να το συνειδητοποιήσουν πρώτα και στη συνέχεια να δράσουν με βάση και πυξίδα αυτό για να μην κινδυνέψουν. Κάθε λάθος η φύση το τιμωρεί, ο άνθρωπος είναι εκεί για να την σεβαστεί και να ζήσει μέσα σε αυτήν διότι είναι ένας απλός επισκέπτης και τίποτε παραπάνω, η ύβρις όπως στην Αρχαία Ελλάδα θα φέρει τη νέμεσι και αυτό είναι κάτι που και οι δύο οφείλουν να αποφύγουν. 

Ο Χέλερ παίρνει τον αναγνώστη από το χέρι και τον τοποθετεί κοντά στο έργο που στήνει γιατί έτσι μπορεί και μεταλαμπαδεύει όλα αυτά που έχει στο νου του και θέλει ο ίδιος να τον βάλει να παρακολουθήσει. Κατά μία έννοια είναι ένας είδος οικολογικού μανιφέστου καθώς τίποτα δεν γίνεται τυχαία σε αυτό το μυθιστόρημα, ακόμα και η υποψία της ύπαρξης κάποιας αρκούδας που απειλεί τους δύο πρωταγωνιστές ή προκάλεσε τον χαμό που βρήκαν ο Τζακ και ο Γουίν έχει τη σημασία του. Ακόμα άλλωστε και το μικρό ζαρκαδάκι που αναγκάστηκαν να σκοτώσουν ήταν για λόγους επιβίωσης και η σκηνή αυτή είναι ίσως από τις πιο ισχυρές του βιβλίου καθώς ο Χέλερ το περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια που δεν μπορούμε παρά να λυπηθούμε από το γεγονός της δολοφονίας του. Και όμως είναι μια πράξη αναγκαία καθώς σε δεύτερο χρόνο βάζουμε τους εαυτούς μας στη θέση των δύο ηρώων, πρέπει κάτι να φάνε και έχουν να φροντίσουν και μια γυναίκα, η οποία ειρήσθω εν παρόδω βρίσκεται μάλλον σε κίνδυνο από έναν βίαιο και επικίνδυνο άντρα, τον σύζυγό της. 

«Το βόρειο σέλας στον ορίζοντα συνέχιζε να πάλλεται, να λάμπει σαν λάβα μέσα σε ηφαίστειο και ν’απλώνεται σε ροζ και μοβ αποχρώσεις ͘  ο Τζακ δεν είχε ακούσει ποτέ ότι το σέλας μπορούσε να παίρνει τέτοια χρώματα. Τρομερά απόμακρο και σιωπηλό, σαν τον άνθρωπο που θέλει να τον ξεχάσουν όλοι, αλλά δεν τα καταφέρνει. Έτσι έμοιαζε τουλάχιστον». Τέτοια αποσπάσματα ομορφιάς σαν και αυτό πλημμυρίζουν το βιβλίο που διαβάζεται απνευστί και χαρίζει στιγμές μοναδικής γοητείας διότι όταν γράφεις για τη φύση έχεις ήδη ξοδέψει χρόνο μαζί της και η μεταφορά στο χαρτί είναι η μόνη διέξοδος, είναι μια κάποια λύτρωση, αυτό πράττει ο Χέλερ με έναν τρόπο απαράμιλλο. 

Απόσπασπμα από το βιβλίο «Το ποτάμι»

«Το σύμπαν τον κρατούσε στην αγκαλιά του, κρατούσε όλα τα πλάσματα στην αγκαλιά του, όλα θα πήγαιναν καλά στο τέλος. Υπήρχαν πλάσματα που υπέφεραν, κι αυτό ήταν κακό πράγμα ͘  αυτός ο ίδιος υπέφερε, κι αυτό ήταν ακόμα χειρότερο πράγμα, αλλά αν έκανες ένα βήμα πίσω και κοιτούσες τη μεγάλη εικόνα, όλα έστρωναν από μόνα τους»

Διαβάστε επίσης:

Πίτερ Χέλερ – Το ποτάμι: Ένα βιβλίο με στοιχεία περιπέτειας, δράσης και μυστηρίου