Ένα μικροαστικό διαμέρισμα που στενάζει, ένα a/c που δεν δουλεύει. Μια τηλεόραση που παίζει αδιάκοπα. Τσιγάρα και φραπές. Το λαϊκό άσμα ενός πατέρα καφετζή, η ταραγμένη φωνή μιας μάνας. Το ρυθμικό παραλήρημα ενός σεξιστή γιου, η μεγαλοπρεπής άρια του κουνιάδου. H σκληρή γλώσσα και τα φλέγοντα ερωτήματα αναδιατυπώνονται με μουσικούς όρους: «Τι θα κάνεις με τη Λίντα, Βαγγέλη;»
Το οικογενειακό μακελειό με πρωταγωνιστή τον Δημήτρη, ιδιοκτήτη καφετέριας, δεν αργεί να ξεσπάσει και μέσα σε μια Κυριακή του Αυγούστου όλα τινάζονται στον αέρα. Η βία χτυπάει κόκκινο, τα πρόσωπα μπαινοβγαίνουν στο «σπιρτόκουτο» με τα τραγούδια και τις μελωδίες της απόγνωσής τους. Η σύζυγος Μαρία, τα παιδιά, το υπόλοιπο σκυλολόι, όλοι εναντίον όλων, και στη μέση ο σολίστας πάτερ φαμίλιας.
Η ελληνική οικογένεια που αγαπήσαμε και μισήσαμε παραμένει η ίδια, 20 χρόνια μετά. Άνθρωποι που «ουρλιάζουν» ο καθένας τον δικό του σκοπό κι ο καθένας τους έχει τη δική του μουσική. Oι διαμάχες, τα όνειρα, τα προβλήματα και οι παθογένειες της «αγίας ελληνικής οικογένειας» σε ένα πολυστυλιστικό μουσικό υπερθέαμα υψηλού ρίσκου: «Πόλεμος! Πόλεμος! Έχουμε πόλεμο!»
Πώς θα ήταν άραγε, αν αυτοί οι άνθρωποι τραγουδούσαν αντί να μιλούν; Πώς μπορεί το Σπιρτόκουτο να μεταμορφωθεί σε μιούζικαλ; Ο Γιάννης Νιάρρος σηκώνει το γάντι και απαντά σε αυτά τα τολμηρά ερωτήματα με τον πιο ακραίο, ρηξικέλευθο τρόπο. Εννέα μουσικοί, έντεκα ερμηνευτές και πλήθος άλλων συντελεστών μεγεθύνουν την τραγελαφική πραγματικότητα της ελληνικής οικογένειας και, με οδηγό το πρωτότυπο μουσικό έργο των Γιάννη Νιάρρου και Αλέξανδρου Λιβιτσάνου, μας παρουσιάζουν μια καινούρια, αδιανόητη εκδοχή του θρυλικού Σπιρτόκουτου με την προτροπή #ftiaxtotobourdelo.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Ο Γιάννης Οικονομίδης, ο δημιουργός της ταινίας του 2002, που έχει κάνει το λιμπρέτο για το μιούζικαλ και έχει αναλάβει την καλλιτεχνική επιμέλεια, δήλωσε για το Σπιρτόκουτο The Musical: «Πέρα από τη δυσκολία και το ρίσκο του όλου εγχειρήματος, αυτό που έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον είναι η επαναδιατύπωση του Σπιρτόκουτου με μουσικούς όρους από μια νέα ταλαντούχα γενιά, που καταθέτει με τον δικό της τολμηρό τρόπο μια ολοκληρωμένη καλλιτεχνική πρόταση, που σίγουρα μόνο σεβασμό και θαυμασμό μπορεί να εμπνεύσει.»
O Γιάννης Νιάρρος που έχει αναλάβει τη μουσική, τους στίχους και τη σκηνοθεσία αναφέρει: «Σε ένα έργο που καύσιμό του είναι η σύγκρουση των χαρακτήρων, η μουσική του αφήγηση δεν θα μπορούσε να μην περιλαμβάνει και τη σύγκρουση μουσικών ειδών. Οι χαρακτήρες της ελληνικής μας οικογένειας οπλίζονται ο καθένας το δικό του όπλο και μπαίνουν στον πόλεμο λοιπόν. Ο αθάνατος πατέρας-προστάτης-άντρακλας της ελληνικής οικογένειας δεν σταματάει ακόμα και 20 χρόνια μετά να «γαβγίζει», είτε με την ψυχολογική-σωματική βία είτε με τα σεξιστικά ελαφρολαϊκά τραγούδια του. Η «κορούλα μας» συνεχίζει το body-shaming στον ρυθμό της απόγνωσης και του κωλοπαιδισμού. Οι εικοσάχρονοι ανέραστοι trappers («ο γιόκας μου, ο πασάς μου») ονειρεύονται παρτούζες σε γαμηστρώνες με ναρκωτικά. Κι εμείς χορεύουμε στον ρυθμό, ενώ ονειρευόμαστε έναν κόσμο πολιτικά ορθό. Ο φόβος μου ότι οι παθογένειες της ελληνικής οικογένειας θα εξαλειφθούν/λειανθούν, αν το Σπιρτόκουτο αποδοθεί μουσικά, καταρρίφθηκε πλήρως. Όπως και η ελπίδα μου, ότι 20 χρόνια μετά το Σπιρτόκουτο θα έχουμε αλλάξει. Τελικά, όμως, το ελληνικό μιούζικαλ μπορεί να είναι σκληρό, ρεαλιστικό και ωμό κι εμείς έχουμε παραμείνει οι Έλληνες του 2002.»
Ο Αλέξανδρος Λιβιτσάνος, που συνυπογράφει τη μουσική και παράλληλα έχει αναλάβει την ενορχήστρωση και τη μουσική διεύθυνση, συμπληρώνει: «Από ένα συγκρουσιακό χάος, μια εμβληματική ταινία με άτεγκτο ρεαλισμό, εκκωφαντικές παύσεις, ουρλιαχτά και έναν ξεχαρβαλωμένο ανεμιστήρα, κληθήκαμε να δημιουργήσουμε ένα ολόκληρο μουσικό έργο. Χρειάστηκε πολλές φορές να ανακαλέσουμε υπαρκτές αναμνήσεις και ανθρώπους όμοιους με αυτούς της ταινίας και να σκεφτούμε “Τι μουσική άκουγε αυτός;” και “Όταν είχε γίνει αυτό, τι έπαιζε το ράδιο;” Έτσι γεννήθηκε το Σπιρτόκουτο The Musical, μουσικά ίσως το πιο περίεργο έργο για εμένα, μιας και οι χαρακτήρες αμφιταλαντεύονται απροκάλυπτα μεταξύ διαφορετικών και αντικρουόμενων ειδών μονό μέσα σε μερικά μουσικά μέτρα πολλές φορές. Κάθε χαρακτήρας απέκτησε το μοτίβο του, κάθε σκληρή φράση και κατάρα τις συγχορδίες τους και η ατελείωτη κακοφωνία ενός καβγά την αντίστιξή της. Με όχημα τη δύναμη της μουσικής, παραβολικά και αρκετές φορές με χιούμορ, υπογραμμίσαμε τα κακώς κείμενα, σαν να υποχρεώνεις –εν είδει τιμωρίας– έναν ειδεχθή εγκληματία να ντυθεί κλόουν και να κυκλοφορεί με κόκκινη μύτη.»
Η Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Διευθύντρια Πολιτισμού του Ιδρύματος Ωνάση, που έχει την καλλιτεχνική επιμέλεια για τη Στέγη στο Σπιρτόκουτο, σχολιάζει: «Φτιάξτο. Δεν είναι οι δυνατές φωνές που κάνουν το Σπιρτόκουτο εκκωφαντικό. Είναι οι ζωές των ανθρώπων. Όλων των ανθρώπων σε σπιρτόκουτα. Ακόμη κι αν οι ήρωες μιλούσαν ψιθυριστά, αφόρητα ψιθυριστά, πάλι εκκωφαντικό θα ήταν. Και τώρα που τραγουδούν, ματαιωμένες εμμονές υμνούν. Είναι αυτή η αγωνία, η μανία που βγαίνει στην εντολή «Φτιάξτο». Ο ανεμιστήρας παρών για να αναζωπυρώνει τη φωτιά και να υπενθυμίζει την ασφυξία. Και όλα αυτά με εκρήξεις πικρού γέλιου σαν απεγνωσμένες ανάσες. Φτιάξτο, φτιάξτο, φτιάξτο. Τι να πρωτοφτιάξεις;»
Συντελεστές Σπιρτόκουτο The Musical
Βασισμένο στην ταινία του Γιάννη Οικονομίδη
Μουσική: Γιάννης Νιάρρος, Αλέξανδρος Λιβιτσάνος
Λιμπρέτο: Γιάννης Οικονομίδης, Δώρης Αυγερινόπουλος
Σκηνοθεσία – Στίχοι: Γιάννης Νιάρρος
Χορογραφίες: Γιώτα Καλλιμάνη
Καλλιτεχνική Επιμέλεια: Γιάννης Οικονομίδης
Καλλιτεχνική Επιμέλεια για τη Στέγη: Αφροδίτη Παναγιωτάκου
Ενορχήστρωση & Μουσική Διεύθυνση: Αλέξανδρος Λιβιτσάνος
Σκηνικό: Εύα Γουλάκου
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος
Ηχοληψία: Γιάννης Λαμπρόπουλος
Σχεδιασμός Ήχου: Mανώλης Μανουσάκης
Φωνητική διδασκαλία: Μαργαρίτα Παπαδημητρίου
Συνεργάτες μουσικής δραματουργίας: Γιώργος Κουτλής & Βασίλης Μαγουλιώτης
Ηθοποιοί-Ερμηνευτές: Γιάννης Αναστασάκης, Αγορίτσα Οικονόμου, Μάριος Σαραντίδης, Γιώργος Κατσής, Αποστόλης Ψυχράμης, Νάνσυ Σιδέρη, Δάφνη Δαυίδ, Βασίλης Δημακόπουλος, Δανάη Μουτσοπούλου, Eλένη Μπούκλη, Θεοδοσία Σαββάκη
Μουσικοί: Σοφία Ευκλείδου (τσέλο), Δημήτρης Κλωνής (ντραμς), Αλέξανδρος Λιβιτσάνος (πλήκτρα), Γιώργος Μπουλντής (μπάσο), Σπύρος Nίκας (σαξόφωνο), Βασίλης Παναγιωτόπουλος (τρομπόνι), Γιάννης Παπαδόπουλος (πιάνο), Kώστας Σαπούνης (τρομπέτα), Δημήτρης Στασινός (κιθάρα)
Βοηθός Σκηνοθέτη: Αναστασία Στυλιανίδη
Β΄ Βοηθός Σκηνοθέτη: Ισαβέλλα Κασιμάτη
Βοηθός Ενορχηστρωτή: Γιώργος Καρούμπαλος
Βοηθός Σκηνογράφου: Έλλη Παπαδάκη
Βοηθοί ενδυματολόγου: Αλεξάνδρα Ντεληθέου, Βασιλική Σουρρή
Βοηθός Παραγωγής: Νίκος Χαραλαμπίδης
Εκτέλεση Παραγωγής: POLYPLANITY Productions, Γιολάντα Μαρκοπούλου & Βίκυ Στρατάκη
Παραγωγή: Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση
Διάρκεια: 105’ (χωρίς διάλλειμα)
Η παράσταση είναι κατάλληλη για ηλικίες άνω των 18 ετών.
Διαβάστε περισσότερα
Το «Σπιρτόκουτο» (Βραβείο της Πανελληνίας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου, 2003) είναι η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Γιάννη Οικονομίδη (σκηνοθεσία-σενάριο). Το σενάριο διαμορφώθηκε στις πρόβες – που κράτησαν πάνω από επτά μήνες- με την καθοριστική συμβολή στην συγγραφή του των ίδιων των ηθοποιών: Ερρίκος Λίτσης, Ελένη Κοκκίδου, Κώστας Ξυκομηνός, Γιάννης Βουλγαράκης, Ιωάννα Ιβανούδη, Σταύρος Γιαγκούλης, Αγγελική Παπούλια και Σεραφίτα Γρηγοριάδου.
Η ταινία βγήκε πριν 20 χρόνια στους κινηματογράφους και μίλησε για όλα τα κακώς κείμενα της ελληνικής οικογένειας με τρόπο που δεν είχε μιλήσει κανείς Έλληνας κινηματογραφιστής μέχρι τότε. Από τότε μέχρι σήμερα πολλές ατάκες έγιναν συνθήματα στους τοίχους, ποπ αναφορές, τσιτάτα. Ο Οικονομίδης προοικονόμησε τότε μια συνθήκη για την ελληνική οικογένεια, δεν είναι σπάνια πια η χρήση της φράσης «Σπιρτόκουτο γίναμε».
Το «Σπιρτόκουτο» στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης σηματοδοτεί την πρώτη σκηνοθετική δουλειά στη Στέγη του ηθοποιού Γιάννη Νιάρρου, διακεκριμένου με το θεατρικό βραβείο Δημήτρης Χορν (2018) για την ερμηνεία του στο έργο «Στέλλα κοιμήσου» του Γιάννη Οικονομίδη στο Εθνικό θέατρο.
Το πρώτο πανδημικό lockdown βρήκε τον Γιάννη Νιάρρο και τον συνθέτη Αλέξανδρο Λιβιτσάνο να επιχειρούν να φέρουν σε επαφή τον κόσμο του Σπιρτόκουτου και αυτόν του musical. Και παρά τον γενικότερο περιορισμό των ημερών, ο Γιάννης Νιάρρος θεώρησε ιδιαίτερα απελευθερωτική τη διαδικασία «γιατί σε αυτό το εγχείρημα δεν υπάρχει η πιθανότητα λάθους. Είναι όλο «λάθος», με την έννοια πως δεν υπάρχει πεπατημένη. Νομίζω πως η μουσική μας αντικατοπτρίζει τέλεια τα συναισθήματα που προκαλεί και η ταινία και τα διογκώνει. Είναι επική, λαϊκή, βρώμικη, σκοτεινή, ξεκαρδιστική, γελοία, σοβαρή, συγκινητική, ανεβαστική – και στην πραγματικότητα δεν περιγράφεται εύκολα».
Photo credit: Σπιρτόκουτο The Musical © Παντελής Ζερβός