Το ταξίδι. Μετακινούμενοι πληθυσμοί: έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη

Το Μουσείο Μπενάκη σε συνεργασία με το αλληλεγγύη-SolidarityNow εγκαινιάζει τη Δευτέρα 16 Μαΐου στις 20:00 στο Κτήριο της οδού Πειραιώς 138 την έκθεση φωτογραφίας με τίτλο «Το ταξίδι. Μετακινούμενοι πληθυσμοί».

8 κορυφαίοι φωτογράφοι/φωτο-ειδησεογράφοι από την Ελλάδα, αποτυπώνουν με το φακό τους τον τελευταίο χρόνο, το Ταξίδι, τη διαδρομή όλων αυτών των ανθρώπων που εξαναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις χώρες τους. Οι φωτογραφίες, ιχνογραφούν τη διαδρομή τους από την Τουρκία στην Ελλάδα, με τελικό προορισμό τα σύνορα και με την ελπίδα να φτάσουν σε ένα ασφαλές καταφύγιο, σε κάποια χώρα της Ευρώπης.

Μόνο το 2015 περισσότεροι από 850.000 άνθρωποι έφθασαν στη χώρα μας. Η Ελλάδα αποτελεί χώρα διέλευσης και παραμονής για τον πληθυσμό που μετακινείται, έχοντας ως μοναδική επιδίωξη την εγκατάσταση σε μία Ευρωπαϊκή χώρα. Μετανάστες και πρόσφυγες, νόμιμοι και παράτυποι, όλοι, διεκδικητές του ιερού δικαιώματος στη ζωή. Άνθρωποι, που τον τελευταίο χρόνο μετακινούνται μαζικά σε ένα άχρονο πλαίσιο, με φόντο αλλά και διακομιστή τη χώρα μας.

«Στόχος μας με την παρούσα έκθεση είναι να προσεγγίσουμε ένα μεγαλύτερο κοινό ώστε να γνωρίσει τη σκληρή πραγματικότητα με την οποία έρχονται αντιμέτωποι καθημερινά χιλιάδες άνθρωποι, απλά για να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους σε μια ζωή με ασφάλεια, για τους ίδιους και τις οικογένειές τους. Να τους φέρουμε σε επαφή, μέσα από δυνατές εικόνες κορυφαίων στο είδος τους διεθνών φωτογράφων, με αυτή την πρωτοφανή ανθρωπιστική κρίση που βιώνουμε», τονίζει ο γενικός διευθυντής του αλληλεγγύη-SolidarityNow, Επαμεινώνδας Φαρμάκης και συνεχίζει: «Είναι για εμάς μια μοναδική ευκαιρία να αναδείξουμε, μέσα από τη συστηματική προσπάθεια που γίνεται από το SolidarityNow, την κοινωνία της αλληλεγγύης και της ανθρωπιάς απέναντι στους πιο ευάλωτους από τους συνανθρώπους μας».

Οι περισσότερες από τις φωτογραφίες που παρουσιάζονται στην έκθεση είναι εικόνες που πλημμυρίζουν το ατομικό μας υποσυνείδητο και τη συλλογική μνήμη μας, συνδεδεμένες απευθείας με γεγονότα και εικόνες προσφυγιάς και της δικής μας ιστορίας. Η μετακίνηση πληθυσμών είναι μια διαχρονική αναγκαστική ανάγκη χωρίς σύνορα και έθνη. Και θα συνεχίσει να είναι.

«Σε λιγότερο από ένα χρόνο, αυτό που ονομάστηκε “Η Μεγάλη Πορεία”, οδήγησε περισσότερους από ένα εκατομμύριο ανθρώπους από τις ακτές της Λέσβου, της Χίου, της Κω και άλλων νησιών του Αιγαίου στη Γερμανία ή πιο πέρα, διασχίζοντας τη Βαλκανική χερσόνησο και αγνοώντας έστω για λίγο σύνορα και εμπόδια. Η Ελλάδα αποτέλεσε κομβικό γεωγραφικό σημείο σε αυτή την πορεία και ο ελληνικός λαός εξέχων κομμάτι αυτού του αξιοσημείωτου συμβάντος. Η έκθεση συμβολίζει το ρόλο που διαδραμάτισε το ελληνικό έθνος, το οποίο στάθηκε απρόθυμος παρατηρητής των αποτυχιών και των αντιφάσεων της Ευρώπης», υπογραμμίζει ο Jordi Vaquer, Περιφερειακός Διευθυντής για την Ευρώπη του Open Society Foundations.

Οι 8 φωτογράφοι που μετέχουν στην έκθεση είναι οι: Γιάννης Μπεχράκης, Άλκης Κωνσταντινίδης, Γιώργος Μουτάφης, Άγγελος Τζωρτζίνης, Enri Canaj, Μυρτώ Παπαδοπούλου, Ορέστης Σεφέρογλου, Χλόη Κριθαρά – Devienne.

Οκτώ φωτογράφοι, οκτώ διαφορετικές σκέψεις, έννοιες, αλήθειες και πραγματικότητες. Οκτώ διαφορετικές ματιές που προσφέρουν τη δύναμη της σύνθεσης και της δημιουργίας ενός Ταξιδιού με μοναδικό προορισμό τη Ζωή. Μέσα από τις εικόνες τους, δημιουργούν μια συνεχή συνομιλία με το κοινό, γεννώντας σκέψεις, αφυπνίζοντας συναισθήματα και ανακαλώντας μνήμες. Πρόσφατα, ο Γιάννης Μπεχράκης και ο Άλκης Κωνσταντινίδης, έλαβαν το βραβείο Pulitzer 2016 στην κατηγορία «Έκτακτης Επικαιρότητας», για την καταγραφή και αποτύπωση της προσφυγικής/μεταναστευτικής κρίσης.

Τρεις είναι οι ενότητες της έκθεσης, που δημιουργούν το σενάριο και αφηγούνται χρονολογικά το ταξίδι, με αρχή, μέση και τέλος:

Είσοδος: Λέσβος, Κως, Σάμος, Χίος, Οινούσσες
Παραμονή: κέντρα κράτησης, κέντρα προσωρινής φιλοξενίας, καταυλισμοί, πλατεία Βικτωρίας
Έξοδος: Ειδομένη

Οι θεματικές ενότητες, αναπτύσσονται σε μια συνεχή ροή, θέλοντας να αποδώσει μία νοηματική συνέχεια.

Θέλοντας να μεταφέρουμε την πραγματική εικόνα της διαμονής των προσφύγων, μία πραγματική σκηνή της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, σκηνή που φιλοξένησε εκατοντάδες οικογένειες τον τελευταίο χρόνο στη Χίο, θα εγκατασταθεί στον εκθεσιακό χώρο και θα στεγάσει το δεύτερο μέρος της έκθεσης, που αφορά στην Παραμονή.

Η έκθεση προ(σ)καλεί το κοινό να ταξιδέψει μέσα από τις φωτογραφίες – μαρτυρίες των φωτογράφων. Παράλληλα, επιχειρεί να οικοδομήσει ένα διάλογο μεταξύ αναγνωρισμένων φωτογράφων και κοινού. Ο διάλογος αυτός θα συγκεντρώσει μια σειρά από διαφορετικές αντιλήψεις για το πώς οι άνθρωποι που εμπλέκονται με τον ένα ή άλλο τρόπο στην προσφυγική κρίση, φέρουν τη δική τους αλήθεια και πραγματικότητα, με στόχο να ευαισθητοποιήσουν, να αφυπνίσουν συνειδήσεις ή ακόμη και να σοκάρουν.

Πέρα από τις φωτογραφικές μαρτυρίες, η έκθεση φιλοξενεί σκίτσα παιδιών και εφήβων, συγκεντρωμένα από τον Δημήτρη Σκλεπάρη, που αδυνατώντας να απαντήσουν και να περιγράψουν τους λόγους για τους οποίους αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις χώρες τους, ζωγραφίζουν τη ζωή τους στο Αφγανιστάν και στη Συρία, εισάγοντας τον επισκέπτη στο ταξίδι αυτής της έκθεσης. Παιδιά που μεγάλωσαν με φόντο τη βία, που ωρίμασαν απότομα, στιγματισμένα για πάντα τόσο συναισθηματικά  όσο και εκφραστικά.

Παράλληλα, θα προβάλλεται το ντοκιμαντέρ “Refugee Highway” του σκηνοθέτη Χρόνη Πεχλιβανίδη, που σε καλεί να ταξιδέψεις μαζί με τους πρόσφυγες από τη Συρία, στη Ρόδο, την Κω, την Τήλο, τη Σάμο και τη Λέσβο, ξετυλίγοντας τις δυσκολίες αυτού του ταξιδιού. Ένα ντοκιμαντέρ όπου η αγωνία και η ελπίδα για ζωή εναλλάσσονται σε κάθε πλάνο. Επίσης, σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο, θα μεταδίδονται πραγματικά ηχητικά ντοκουμέντα, από στιγμές διάσωσης.

“Οι εικόνες της έκθεσης, είναι ρεαλιστικές, σκληρές. Είναι εικόνες που σε γεμίζουν κυρίως με θλίψη, αλλά ταυτόχρονα γεννάνε την ελπίδα, τη χαρά του να ζεις, του να φτάνεις σώος στον προορισμό σου. Ένα πάζλ εννοιών και σκέψεων που ανα-συνθέτουν την μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και αποκαλύπτουν για μια ακόμα φορά τη δύναμη της εικόνας και πώς αυτή, μπορεί να μεταμορφώσει τις κοινωνικές συνειδήσεις του κόσμου μας”, όπως επισημαίνει η επιμελήτρια της έκθεσης, Ντόρα Κομνηνού. Και συνεχίζει: «Σε αυτό το αφήγημα καλούμαστε να αναλογιστούμε τη θέση μας και να επιλέξουμε τον τρόπο που θα διαφυλάξουμε το μοναδικό ανυπέρβλητο δικαίωμα όλων των ανθρώπων, το δικαίωμα στη ζωή».

Γιατί κάθε φωτογραφία είναι μια αντίληψη της πραγματικότητας
Γιατί κάθε φωτογραφία είναι μια πολιτική σκέψη
Γιατί κάθε φωτογραφία είναι ένα Ταξίδι

Επιμέλεια έκθεσης: Ντόρα Κομνηνού

Διοργάνωση: Αλληλεγγύη-SolidarityNow σε συνεργασία με το Μουσείο Μπενάκη

Φωτογραφίες: 1. Γιάννης Μπεχράκης

Καθώς ο ήλιος ανατέλλει, μια βάρκα με Σύρους πρόσφυγες παρασύρεται στο Αιγαίο μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας αφού η μηχανή της βάρκας χαλάει στο ταξίδι από την τουρκική ακτή προς την Κω. Η ελληνική ακτοφυλακή ανταποκρίθηκε στα σήματα κινδύνου και έφθασε στο σημείο για να βοηθήσει. Κως, 11 Αυγούστου, 2015.

2. Άλκης Κωνσταντινίδης

Φωτογραφία διαβατηρίου που άφησε πίσω του ένας μετανάστης διακρίνεται ανάμεσα στα φύκια σε παραλία της Λέσβου. 14 Σεπτεμβρίου, 2015.

Πρόσφυγες περιμένουν να καταγραφούν από την αστυνομία στο λιμάνι της Λέσβου. 6 Σεπτεμβρίου, 2015.

Πορτρέτο ενός μικρού κοριτσιού από το Αφγανιστάν στο κέντρο Πλάτανος, Λέσβος, Νοέμβριος 2015

Σύρια μητέρα κρατά το 4 μηνών μωρό της καθώς φθάνει στις Οινούσσες, αφού έχει διασχίσει με βάρκα τα θαλάσσια σύνορα Ελλάδας-Τουρκίας. Σεπτέμβριος, 2015.

6. Γιώργος Μουτάφης

7. Μυρτώ Παπαδοπούλου

Μετανάστης που μόλις πέρασε από την Τουρκία, περιπλανιέται ξημερώματα στο λιμάνι της Κω. Απρίλιος, 2015.

«Σε μια από τις τελευταίες βάρκες που έφτασαν στη στεριά υπήρχε ένα μικρό κορίτσι. Μόλις η βάρκα ακούμπησε την παραλία, ο κύριος έπιασε το κορίτσι μέσα από τη βάρκα και το έβγαλε προς τα έξω. Μετά από λίγη ώρα το ξύλινο πλοιάριο είχε αδειάσει με ασφάλεια. Όταν όλα είχαν ηρεμήσει, αναζήτησα τον ηλικιωμένο κύριο αλλά μάταια. Είχε φύγει». 23 Οκτωβρίου 2015.