1924. H ερωμένη του Man Ray, Kiki de Montparnasse ποζάρει γυμνή με τα δύο f holes κλειδιά ζωγραφισμένα στην πλάτη της, φορώντας μόνο ένα ανατολίτικο τουρμπάνι. Η φωτογραφία δημοσιεύεται στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού Literrature του Andre Breton, τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς, με τίτλο «Το βιολί του Ingres», όπου βιολί (Violin) στη γαλλική αργκό σημαίνει …«χόμπυ». Με σημείο αναφοράς το Λουτρό (The Valpincon bather, 1808, Λούβρο) του Jean-Auguste-Dominique Ingres (1780-1867), τον οποίο ο Man Ray θαύμαζε-όπως, άλλωστε, θαύμαζε οτιδήποτε γαλλικό- και με τη λογική ότι η « ιδέα που παρακινεί ένα έργο τέχνης είναι πιο σημαντική από το έργο καθεαυτό», κατά το νοησιαρχικό πρόσταγμα του μοντερνισμού, ο καλλιτέχνης μετασχηματίζει με τη λεπτή ντανταϊστική ειρωνεία του το μοτίβο του Ingres, στηλιτεύοντας -σε μιαν ερμηνεία- την εργαλειοποίηση του γυναικείου σώματος σαν σκεύος ηδονής.
Tα τρυφηλά γυναικεία κορμιά σε στάση ή διάδραση -να παίρνουν το λουτρό τους, να κάθονται στα παχυλά περσικά χαλιά, είτε να απλώνονται νωχελικά σε ντιβάνια με μεταξωτά κλινοσκεπάσματα -είναι άλλωστε χαρακτηριστική θεματική του Οριενταλισμού, του κινήματος που άνθισε στην ευρωπαϊκή τέχνη του 19ου αιώνα, ως το ρομαντικό «αντίβαρο» του νεοκλασικισμού, με προεξάρχοντες τον Jean-Leon Gerome και τον Eugene Delacroix. Aυτή η φαντασιακή αντίληψη της Ανατολής, μιας και ελάχιστοι οι καλλιτέχνες που την είχαν επισκεφθεί, πόσω δε μάλλον είχαν εισέλθει στα άδυτα των τουρκικών χαρεμιών, ασκούσε ένα περίεργο αμάλγαμα «έξης-άπωσης» στη μεταδιαφωτιστική Ευρώπη, με κοινό παρονομαστή τη λατρεία του εξωτικού, του παράδοξου, του μυστικιστικού, ενός έκνομου ηδονικού κόσμου νοτισμένου από την αχλύ του Νοτιά, όπου ο ερωτισμός διαχέεται χωρίς λογοκρισία και το γυναικείο σώμα, υποταγμένο στον γενετήσιο προορισμό του, απεκδύεται οποιασδήποτε ιδεαλιστικής αντίληψης «περί ωραιότητας»- με την έννοια του «μονισμού» που εισήγαγε στην αισθητική της τέχνης ο Παναγιώτης Μιχελής -και θεάται αποκλειστικά σαν φορέας αισθησιασμού και γονιμότητας.
Τη στερεότυπη απόδοση της πλούσιας γυναικείας σάρκας με το «κεχριμπαρένιο χρώμα», τη βαθιά ηδονικότητα, αλλά και αιδημοσύνη, που ύμνησε μεταξύ άλλων και ο Charles Baudelaire, αποδομεί ουσιαστικά ο Ray στο έργο του, εγχειρίζοντας ανενδοίαστα τη μούσα του σαν έγχορδο όργανο προς χρήση. Η διαφορά με το έργο του Ingres έγκειται ότι εδώ υπάρχει η αίσθηση της συναίνεσης, μιας και η μορφή συγκρατημένα ακκίζεται, καθώς στρέφει το βλέμμα με ηδυπάθεια προς τον φακό. Αυτό το διπολικό σχήμα -της υποδούλωσης στην Ανατολή και της αυτοδιάθεσης στη Δύση- αναφορικά με τον γυναικείο ερωτισμό, καλείται να εικονοποιήσει η παρούσα έκθεση, προτάσσοντας σε τελική ανάγνωση το γυμνό γυναικείο σώμα όχι ως τρόπαιο μιας ανισοβαρούς εξουσιαστικής σχέσης, αλλά ως σύμβολο χειραφέτησης, που κρατά αυτάρεσκα, απροσχημάτιστα και ανερυθρίαστα ως έπαθλο τα σκήπτρα της ηδονής.
Ε. Θ. Καϊράκη
ΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΕΚΠΑ
ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΤΕΧΝΗΣ
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Συμμετέχουν οι εικαστικοί: HANDSPHERE- ΒΑΜΒΑΚΙΔΗ ΜΑΡΙΑ- ΔΑΒΒΕΤΑΣ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ- ΓΡΥΛΛΑΚΗ ΝΙΚΗ- ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ- ΖΟΥΜΠΑ ΕΛΕΝΗ -ΘΑΝΟΠΟΥΛΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ- ΙΩΑΝΝΙΔΟΥ ΚΡΥΣΤΑΛΛΙΑ- ΚΕΜΙΔΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ- ΚΟΚΚΙΝΟΥ ΘΕΟΔΩΡΑ- ΚΟΝΔΥΛΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΚΟΡΕΛΛΗ ΜΑΡΙΝΑ -ΛΑΣΚΑΡΗ ΕΦΗ -ΜΑΚΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΑ-ΜΑΝΟΥ ΕΦΗ- ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗ ΜΑΙΡΗ- ΜΠΡΙΣΝΟΒΑΛΗ ΑΝΤΖΕΛΑ -ΞΥΝΕΛΗ ΧΡΥΣΟΥΛΑ -ΠΑΝΤΑΖΗ ΔΕΣΠΟΙΝΑ -ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ ΤΖΕΝΗ- ΣΙΜΑΤΟΥ ΑΝΤΩΝΙΑ -ΣΤΑΥΡΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ-ΣΤΕΜΠΙΛΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ -ΤΟΞΟΒΙΝΗ ΜΑΡΙΑ -ΤΟΥΛΙΑΤΟΥ ΚΕΡΑΣΙΑ -ΤΟΥΛΟΥΖ -ΤΡΕΠΕΚΛΗ ΤΑΝΙΑ -ΧΑΤΖΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ- ΧΙΩΤΙΝΗΣ ΝΙΚΟΣ
* Η είσοδος στην Πινακοθήκη γίνεται με έγκυρο πιστοποιητικό εμβολιασμού ή νόσησης (το τελευταίο έχει ισχύ μόνο για χρονικό διάστημα 6 μηνών).
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Μάνου Έφη Κούπες, κρασί, βιολιά, λαούτα μοναχά παγιδεύουνε το σώμα