Το χρώμα του καιρού και του κλίματος: παρουσίαση πειράματος από Τέτση και Ζερεφό στο Μέγαρο Μουσικής

Ο καταξιωμένος εικαστικός Παναγιώτης Τέτσης και ο πολυβραβευμένος διεθνώς καθηγητής Φυσικής της Ατμόσφαιρας Χρήστος Ζερεφός παρουσιάζουν τα αποτελέσματα του ιδιαίτερα ενδιαφέροντος πειράματος στο οποίο συμμετείχαν με αντικείμενο την καταγραφή μοναδικών περιβαλλοντικών πληροφοριών μέσα από την μελέτη των χρωμάτων του ουρανού που αποτύπωσαν διάσημοι ζωγράφοι τους τελευταίους πέντε αιώνες, αναπαριστώντας εκατοντάδες δύσεις του ηλίου.

Μια ιδιαίτερη πτυχή της θαυμαστής συνάντησης τέχνης και επιστήμης, και πιο συγκεκριμένα της ζωγραφικής του βλέμματος με τη φυσική του περιβάλλοντος, παρουσιάζει η ξεχωριστή διάλεξη των Ακαδημαϊκών Παναγιώτη Τέτση και Χρήστου Ζερεφού που θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη 14 Νοεμβρίου, στις 7 το απόγευμα, στην Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος. Μια διάλεξη-απόσταγμα της συμμετοχής του καταξιωμένου εικαστικού και του διεθνούς κύρους, πολυβραβευμένου καθηγητή Φυσικής της Ατμόσφαιρας, αντιστοίχως, στο άκρως ενδιαφέρον πείραμα της καταγραφής μοναδικών περιβαλλοντικών πληροφοριών μέσα από τη μελέτη των χρωμάτων στον ουρανό κατά τη δύση του ηλίου, έτσι όπως τα απέδωσαν στους πίνακές τους διάσημοι ζωγράφοι των περασμένων πέντε αιώνων (Τέρνερ, Ντεγκά, Κλιμτ, Ρενουάρ, Ρόμπινσον, Ντελακρουά, Μονέ, Ρούμπενς, Ρέμπραντ, βαν Ντάικ κ.ά.).

«Το χρώμα του καιρού και του κλίματος», όπως τιτλοφορείται η ομιλία των Τέτση και Ζερεφού, παρουσιάζει τα αποτελέσματα αυτής της πρωτότυπης έρευνας που ανιχνεύει την ύπαρξη αιωρούμενων μικρών σωματιδίων στην ατμόσφαιρα στον «πίνακα» που προκύπτει από την ένωση του κόκκινου και του πράσινου, όταν ο αυθεντικός ζωγραφικός πίνακας αποδοθεί στα δύο αυτά χρώματα. Τα ευρήματα της έρευνας επιβεβαιώθηκαν μέσα από την ανάλυση των χρωμάτων του ουρανού σε εκατοντάδες πίνακες μεγάλων ζωγράφων, όπως και από το ειδικό πείραμα της Ύδρας – γενέθλιο τόπο κι αγαπημένο θέμα των έργων του Παναγιώτη Τέτση – στο οποίο συμμετείχε και ο έλληνας εικαστικός (οι εντάσεις των χρωμάτων που μετρήθηκαν στη δύση του ηλίου στην Ύδρα συγκρίνονται με κείνες που ο ίδιος αποτύπωσε ταυτόχρονα στις ακουαρέλες του). Όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο καθηγητής Ζερεφός «αυτή η ανακάλυψη είναι το αποτέλεσμα της συνεργασίας του πιο σπουδαίου οπτικού οργάνου, του ανθρώπινου οφθαλμού, που μαζί με το ταλέντο και την ψυχή του καλλιτέχνη οδηγούν από κοινού στην καλλιτεχνική δημιουργία. Όταν δε οι πίνακες αναλυθούν σε κόκκινο και σε πράσινο, περιέχουν πληροφορίες τις οποίες αναγνώρισε ο οφθαλμός, ακόμα και εν αγνοία του ζωγράφου και οι οποίες είναι αντικειμενικές και ανεξάρτητες από τη Σχολή, το στυλ ακόμα και την ψυχική διάθεση του καλλιτέχνη».

Ο Χρήστος Ζερεφός γεννήθηκε στο Κάιρο της Αιγύπτου και σπούδασε Φυσική και Μετεωρολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μεταδιδακτορικές σπουδές και έρευνα έκανε στο Εθνικό Κέντρο Ατμοσφαιρικών Ερευνών των ΗΠΑ (ΝCAR) και σε άλλα Ερευνητικά Κέντρα στις ΗΠΑ και στην Ελλάδα. Ο Χρήστος Ζερεφός είναι καθηγητής Φυσικής της Ατμόσφαιρας στα Πανεπιστήμια Θεσσαλονίκης και Αθηνών, όπως επίσης επισκέπτης καθηγητής στα Πανεπιστήμια Βοστώνης, Μινεσότα και Όσλο.

Τακτικό Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, της Νορβηγικής Ακαδημίας, της Academia Europaea, της Ρωσικής Ακαδημίας της Φύσης, της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών του Βελγίου, της International Academy of Astronautics και άλλων  διεθνών επιστημονικών ιδρυμάτων. Εταίρος (Fellow) του Institute of Physics (Ηνωμένο Βασίλειο) και Ισόβιο Μέλος της Αμερικανικής Γεωφυσικής Ένωσης η οποία τον τίμησε με τη διάκριση του Αριστείου του Ειδήμονα Κριτή το 1998. Ο καθηγητής Ζερεφός έχει μία ισόβια σχέση με το περιβάλλον και ιδιαίτερα με τα προβλήματα που δημιουργεί ο άνθρωπος σ’ αυτό. Είναι ένας εκ των ιδρυτών ενός ολόκληρου επιστημονικού κλάδου που μελετά τις αλληλεπιδράσεις του όζοντος, της καρκινογενετικής υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας και των αλλαγών στο παγκόσμιο κλίμα.  Από το Εργαστήριο Φυσικής της Ατμόσφαιρας που ίδρυσε το 1980 προέκυψαν 12 καθηγητές Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων και Διευθυντές Ερευνών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και ένας μεγάλος αριθμός διδακτόρων. Ο Χρήστος Ζερεφός έχει τιμηθεί με το Παγκόσμιο Βραβείο Όζοντος του Προγράμματος Περιβάλλοντος του ΟΗΕ (1997) και το Βραβείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Φυσικών – Βαλκανικής Ένωσης Φυσικών για το Περιβάλλον (2006).

Επίσης του έχει απονεμηθεί εύφημος μνεία από το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος του ΟΗΕ τα έτη 1995, 1998 και το 2012 για τη σημαντική του συνεισφορά στις επιστημονικές εκθέσεις που σχετίζονται με το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ. Το 2008 έλαβε τιμητική διάκριση για τη συνεισφορά του στο έργο της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) η οποία τιμήθηκε εξ ημισείας με το Nobel Ειρήνης το 2007. Έχει τιμηθεί με διακρίσεις από τον Υπουργό Παιδείας της Κυπριακής Δημοκρατίας (2008), από τη Ρωσική Ακαδημία της Φύσης (2009), το Υπουργείο Παιδείας της Αραβικής Δημοκρατίας και το Μορφωτικό Κέντρο της Πρεσβείας της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου (2010). Το 2007 έλαβε τη διάκριση του Άρχοντος Μεγάλου Διδασκάλου του Πατριαρχείου της Αλεξανδρείας από τον Πάπα και Πατριάρχη Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής, Θεόδωρο Β’. Του έχει απονεμηθεί το Χρυσό Μετάλλιο της Πόλεως της Θεσσαλονίκης (2009) και το Μετάλλιο της Πόλεως των Αθηνών (2010). Οι προσπάθειες του ιδίου αλλά και των συνεργατών του για την αποκατάσταση των κτιρίων του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στο Λόφο των Νυμφών, όπως επίσης για τη δημιουργία του Μουσείου Γεωαστροφυσικής και του Γεωαστροφυσικού Περιπάτου, τιμήθηκαν με το Βραβείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης “Europa Nostra Award  2010”.

Ο Χρήστος Ζερεφός έχει δημοσιεύσει εκατοντάδες επιστημονικές εργασίες στη διεθνή βιβλιογραφία και επιστημονικά συγγράμματα. Έχει εκλεγεί δύο φορές Πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Όζοντος της Διεθνούς Ενώσεως Μετεωρολογίας και Ατμοσφαιρικών Επιστημών (IAMAS), Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής της Διεθνούς Ενώσεως Γεωδαισίας και Γεωφυσικής (IUGG), Καθηγητής της Έδρας UNESCO Φυσικών Καταστροφών, Πρόεδρος του Μαριολοπουλείου-Καναγκινείου Ιδρύματος Επιστημών Περιβάλλοντος και έχει διατελέσει ή διατελεί Μέλος Εθνικών και διεθνών επιστημονικών Επιτροπών κύρους στην ΕΕ και στον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό. Έχει επίσης διατελέσει Πρόεδρος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και Εθνικός Εκπρόσωπος στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος. Από το 2013 είναι Διευθυντής του National Geographic.Τα τελευταία 30 χρόνια ο Χρήστος Ζερεφός έχει ιδρύσει ή συνιδρύσει από το μηδέν τα εξής Επιστημονικά / Ερευνητικά Κέντρα: 1. Tο Κέντρον Ερεύνης Φυσικής της Ατμοσφαίρας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών (υπό την εποπτεία του αειμνήστου Ακαδημαϊκού Η. Μαριολόπουλου, 1978), 2. Το Εργαστήριον Φυσικής της Ατμοσφαίρας του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ (1981), 3. Το Παγκόσμιο Κέντρο Χαρτογράφησης Όζοντος του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού του ΟΗΕ (1991), 4. Το Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα στη «Φυσική του Περιβάλλοντος» του ΑΠΘ (1991), 5. Το Εργαστήριο Ατμοσφαιρικού Περιβάλλοντος του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (2003), 6. Την Έδρα UNESCO για τις Φυσικές Καταστροφές στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (2006), 7. Το Μουσείον Γεωαστροφυσικής στο Μέγαρον Σίνα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (2008) και 8. Το Navarino Environmental Observatory (NEO) στη Μεσσηνία(2012).

Ο Παναγιώτης Τέτσης γεννήθηκε το 1925 στην Ύδρα. Εκεί έζησε τα παιδικά και τα πρώτα εφηβικά του χρόνια και το 1937 εγκαταστάθηκε στον Πειραιά. Το 1940 πήρε τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής από τον Γερμανό ζωγράφο και χαράκτη Κ.Φρισλάντερ αλλά η καθοριστική στροφή στην καλλιτεχνική ζωή του έγινε όταν γνώρισε τους «πραγματικούς δασκάλους» του, Δημήτρη Πικιώνη και Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα.

Το 1943 ξεκίνησε σπουδές ζωγραφικής στο προπαρασκευαστικό τμήμα της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών στην Αθήνα, κοντά στους Δημήτριο Μπισκίνη και Παύλο Μαθιόπουλο. Ακολούθησε η εισαγωγή του στα εργαστήρια της Σχολής – κοντά στον Κωνσταντίνο Παρθένη – απ’όπου αποφοίτησε το 1949. Μέλος της ομάδας Αρμός Α και αργότερα της ομάδας Αρμός Β, το 1951 διορίστηκε επιμελητής στην έδρα του ελεύθερου σχεδίου, με καθηγητή τον Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα, στην Ανωτάτη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ. Από το 1953 έως το 1956 εγκαθίσταται στο Παρίσι, με υποτροφία του ΙΚΥ. Εκεί, στην Ecole des Beaux-Arts, διδάσκεται την τέχνη της χαλκογραφίας από τον E.J.Goerg.

Ο Παναγιώτης Τέτσης ωριμάζει στη διάρκεια της δεκαετίας του ‘50, εποχή που τα αφηρημένα κινήματα έχουν αρχίσει να επηρεάζουν τους νέους καλλιτέχνες στην Ελλάδα. Από το 1958 έως το 1976 διδάσκει στο Ελεύθερο Σπουδαστήριο Καλών Τεχνών (γνωστό αργότερα ως Σχολή Βακαλό) ενώ παράλληλα (έως το 1962) διδάσκει ελεύθερο σχέδιο στη Σχολή Σχεδιαστών του Αθηναϊκού Τεχνολογικού Ομίλου. Το 1958 το ελληνικό τμήμα της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης τον εκλέγει μεταξύ Ελλήνων υποψηφίων για το διεθνές βραβείο του Μουσείου Γκούγκενχαϊμ, όπου και εκτίθεται το έργο του. Ακολουθεί (1962) το Βραβείο Κριτικών για το έργο Το Ναυπηγείο, ενώ το 1970 ορίζεται εκπρόσωπος της Ελλάδας στην Μπιενάλε Βενετίας. Λόγω των ειδικών πολιτικών συνθηκών αρνείται τη συμμετοχή. Ο Παναγιώτης Τέτσης δίδαξε από το 1976 μέχρι το 1991 στην ΑΣΚΤ και το 1989 εξελέγη Πρύτανης της Σχολής.

Το 1993 έγινε ακαδημαϊκός. Από την αρχή της καριέρας του μέχρι σήμερα έχει κάνει 60 ατομικές εκθέσεις στην Αθήνα και σε άλλες ελληνικές πόλεις, σε πινακοθήκες και σε ιδιωτικές αίθουσες τέχνης. Μεγάλες αναδρομικές εκθέσεις του Παναγιώτη Τέτση έχουν γίνει στην Κύπρο, τη Φλωρεντία (Σαλόνε Μπρουνελέσκι 2003), στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Άνδρο (Θάλαττα -2006), Στην Ύδρα (Μέγαρο Κουντουριώτη, Η Ύδρα του Τέτση, 2007). Έργα του έχουν συμπεριληφθεί σε σημαντικές ομαδικές εκθέσεις: ΑΣΚΤ-Εθνική Πινακοθήκη (1987), Σύγχρονη Ελληνική Χαρακτική (The Fine Arts Society-Λονδίνο 1983), Η Φυσιογνωμία της Μεταπολεμικής Τέχνης στην Ελλάδα- Εξπρεσιονισμός (Γκαλερί Νέες Μορφές-1982), Διεθνής Έκθεση Χαρακτικής (Τόκιο 1964), Διεθνής Έκθεση Χαρακτικής (Λουγκάνο, Ελβετία-1960), Μπιενάλε Αλεξάνδρειας (1959), Μουσείο Guggenheim (Νέα Υόρκη-1958), Μπιενάλε Σάο Πάουλο (Βραζιλία-1957). Για το έργο του Παναγιώτη Τέτση έχουν εκδοθεί 4 μονογραφίες κι ένα βιβλίο με κείμενά του για την τέχνη. Ο ίδιος μετέφρασε και προλόγισε το βιβλίο του ιταλού ζωγράφου του 14ου αιώνα, Τσενίνο Τσενίνι, «Πραγματεία περί Ζωγραφικής», σημαντικό για τις τεχνικές της σχολής του Τζότο.