Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο σας καλεί στην ξενάγηση της έκθεσης του Γιώργου Λαζόγκα με τίτλο: «Το χθες είναι Τώρα. Γιώργος Λαζόγκας: Μύθοι και Αρχαιότητα» από τον Δρα Ευθύμη Λαζόγκα, αρχαιολόγο και ιστορικό τέχνης, γιο του εκλιπόντος καλλιτέχνη.
Με την έκθεση αυτή το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στους πολυδύναμους χώρους του δημιούργησε τη σύνδεση της αρχαιότητας με την σύγχρονη τέχνη.
Η περιήγηση στα έργα του Γιώργου Λαζόγκα θα συνδυαστεί με τις συνεκτιθέμενες μοναδικές αρχαιότητες αναδεικνύοντας τις πηγές έμπνευσης για τη σύγχρονη εικαστική προσέγγιση του καλλιτέχνη και εν τέλει την αμφίδρομη σχέση τους.
Η άποψη του Γιώργου Λαζόγκα ότι “ο ένας πολιτισμός γεννά τον επόμενο”, καθώς και ότι “η αναφορά στο αρχαϊκό εξασφαλίζει μια αδιάλειπτη συνέχεια χρόνου, τόπου και εικόνας” κυριαρχούν στις τρεις ενότητας της έκθεσης: “Αποδράσεις στη Μεσόγειο”, “Θραύσματα μνήμης” , “Μεταμορφώσεις”, οι οποίες αποτελούν το παλίμψηστο χρόνου, έννοια που καθιέρωσε ο Λαζόγκας στην ορολογία της εγχώριας ιστορίας τέχνης τη δεκαετία του ’70 για να περιγράψει τη συνέχεια χρόνου και εικόνας.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Μετά την ξενάγηση στο Καφέ του Μουσείου θα μιλήσουν οι ιστορικοί τέχνης Ντένης Ζαχαρόπουλος, Χριστόφορος Μαρίνος, ο καθηγητής αισθητικής φιλοσοφίας Γιώργος Ξηροπαΐδης και η επιμελήτρια της έκθεσης, ιστορικός τέχνης Μπία Παπαδοπούλου.
«Το χθες είναι τώρα. Γιώργος Λαζόγκας: Μύθοι και Αρχαιότητα»
Στην έκθεση «Το χθες είναι τώρα. Γιώργος Λαζόγκας: Μύθοι και Αρχαιότητα», 30 έργα, 28 σχέδια και σε 2 προθήκες 21 σχέδια και 2 βιβλία του Γιώργου Λαζόγκα «συνοδοιπορούν» με 23 ειδικά επιλεγμένες αρχαίες καλλιτεχνικές δημιουργίες από τις συλλογές του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Η έκθεση υπομνηματίζει στο ευρύ κοινό την πολυποίκιλη ενασχόληση του Λαζόγκα με το παρελθόν και το νοητό διάλογο που δημιουργείται ανάμεσα στο χθες και το σήμερα.
Από την αρχή της πορείας του ο καλλιτέχνης ανασύρει στα έργα του ιστορικά και μυθολογικά σπαράγματα για να δημιουργήσει νέες οπτικές και εννοιολογικές αφηγήσεις. Οι εκάστοτε αναφορές μεταμορφώνονται σε αινιγματικές αλληγορίες του παρόντος, σε οπτικές ιστορίες που ξετυλίγονται «εν κρυπτώ», κινητοποιώντας τη φαντασία. Προτρέπουν σε καινούριες αναγνώσεις ανοίγοντας παράθυρα για νέες ερμηνείες. Τις περιπλανήσεις του Γιώργου Λαζόγκα στο παρελθόν αφουγκράζονται επιλεγμένα αρχαία έργα, τα οποία μεταφέρουν μηνύματα, δημιουργούν συνειρμούς και καλούν τον επισκέπτη σε έναν διαρκή αναστοχασμό.
Η έκθεση χωρίζεται στις ενότητες: «Αποδράσεις στη Μεσόγειο», «Θραύσματα μνήμης» και «Μεταμορφώσεις εικόνων». Και οι τρεις ενότητες αποτελούν παλίμψηστα του χρόνου, έννοια που καθιέρωσε ο Λαζόγκας στην ορολογία της εγχώριας ιστορίας της τέχνης τη δεκαετία του ’70 για να περιγράψει τις στρωματογραφίες της εικόνας σε διαφορετικές χρονικές στιγμές.
Αποδράσεις στη Μεσόγειο
Η Μεσόγειος, σταυροδρόμι τριών ηπείρων και πολλών πολιτισμών, συνιστά τον χώρο στον οποίο «χυτεύθηκε» ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός. Οι συλλογές έργων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, που προέρχονται από την Ελλάδα, την Κύπρο, την Αίγυπτο και την Ιταλία, προβάλλουν τον πολιτισμικό δυναμισμό του αρχαίου ελληνικού πνεύματος και προσφέρουν φιλόξενη στέγη σε εμβληματικές καλλιτεχνικές δημιουργίες και άλλων μεσογειακών πολιτισμών.
Κατά τα συχνά ταξίδια του ανά την Ελλάδα, τις χώρες της Μέσης Ανατολής, της Βόρειας Αφρικής και της Μεσογειακής Ευρώπης, ο Γιώργος Λαζόγκας μελετά και σχεδιάζει σε χαρτιά σχήματος Α4 αριστουργήματα του παρελθόντος από διαφορετικούς πολιτισμούς και διαφορετικές χρονικές περιόδους. Μεταλλάσσει διάσπαρτα ίχνη της ιστορίας των εικαστικών τεχνών και της αρχιτεκτονικής σε σύγχρονες σχεδιαστικές και ζωγραφικές εκδοχές, προβάλλοντας τις πολιτισμικές αλληλεπιδράσεις των λαών και την πολυπολιτισμικότητα της Μεσογείου. Κεντρικό ρόλο έχει η σειρά «Νίκες» που ξεκίνησε το 1976, εμπνευσμένη από τη Νίκη της Σαμοθράκης. Το αρχαίο άγαλμα αποδομείται και αναδομείται. Μετατρέπεται σε σύγχρονο έμβλημα του έρωτα και σύμβολο ζωής-θανάτου.
Ως συνοδοιπόροι στις αναζητήσεις του καλλιτέχνη στη Μεσόγειο επελέγησαν πήλινα ειδώλια Νικών, αγαλμάτια αιγυπτιακών θεοτήτων και ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο της Αρτέμιδος Εφεσίας, που υπομνηματίζουν τις αφετηρίες από τις οποίες ξεκινά η αδιάλειπτη μετάλλαξη του αρχαίου έργου από τον σύγχρονο δημιουργό.
Θραύσματα Μνήμης
Στη συναρπαστική διαδικασία της ανασκαφικής έρευνας, σπαράγματα αρχαίων εικόνων «αναδύονται» συνεχώς μέσα από τη γη και έρχονται να συμπληρώσουν και να αισθητοποιήσουν το συνεχές της ελληνικής ιστορίας. Η συντήρηση και επιστημονική δημοσίευση αυτών των θραυσμάτων συνθέτουν ένα διαρκές αφήγημα για το παρελθόν και ένα αέναο «είναι» για το παρόν.
Η ενότητα «Θραύσματα μνήμης» αναδεικνύει την αποδόμηση της εικόνας στο έπακρον και την πεποίθηση του Γιώργου Λαζόγκα ότι «το θραύσμα είναι το όλον» καθώς διασώζει ακέραιη τη μνήμη.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 ο καλλιτέχνης τεμαχίζει βίαια τη γραφή, συνθέτοντας μια αφήγηση τόσο θρυμματισμένη που λειτουργεί ως ακατάληπτο σιβυλλικό μήνυμα. Στις αρχές της επόμενης δεκαετίας καταπιάνεται με τη σειρά «Θραύσματα-Όστρακα», αναπαράγοντας αποσπασμένα τμήματα του διακόσμου και των παραστάσεων μυκηναϊκών αγγείων από την Κύπρο. Την ίδια εποχή ξεκινά τη σειρά «Κίονες», καταγράφοντας αρχιτεκτονικά ίχνη σε έργα που παίζουν με την αντίθεση λευκού-μαύρου, παραπέμποντας στο φως και το σκοτάδι.
Στον Λαζόγκα, ο κατακερματισμός της εικόνας λειτουργεί συμβολικά, καθώς η καταστροφή αποτελεί στάδιο της καλλιτεχνικής διαδικασίας άμεσα συνδεδεμένο με την έννοια της αναγέννησης.
Με αυτή την συμβολική κατακερματισμένη εικόνα «συνομιλούν» έργα από τις συλλογές του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, όπως πανάρχαιες σχηματοποιημένες ανθρώπινες μορφές, πτηνά και ζώα, μύθοι που έθρεψαν τις εικόνες, χαράγματα που προσπαθούν να μιλήσουν, συνθέτοντας ένα μωσαϊκό θραυσμάτων, που μένει συνεχώς ανολοκλήρωτο αλλά και διαρκώς ανανεώνεται.
Μεταμορφώσεις Εικόνων
Οι Κύκλωπες, η Σκύλλα και η Χάρυβδη, οι Λαιστρυγόνες και οι Σειρήνες, είναι τα ολέθρια τέρατα που συνάντησαν στα μακρινά τους ταξίδια οι ταξιδευτές και οι ναυτικοί, τα οποία έπρεπε να υποτάξουν και να νικήσουν για να μπορέσουν να επιβιώσουν σε μία αγωνιώδη αναμέτρηση με τον ίδιο τον θάνατο.
Οι Σειρήνες, οι θηλυκοί αυτοί δαίμονες, περιμένουν κάθε ταξιδευτή να τον οδηγήσουν στον θάνατο με το μαγευτικό και σαγηνευτικό τραγούδι τους που οδηγούσε στη λήθη. Οι μόνοι που κατάφεραν να διασωθούν από το γλυκό τους τραγούδισμα ήταν οι Αργοναύτες και ο Οδυσσέας, ο οποίος δεμένος στο κατάρτι του πλοίου του δεν παρασύρθηκε από την μελωδία τους και, σύμφωνα με τον μύθο, τις οδήγησε στον θάνατο πέφτοντας στα βράχια του νησιού τους.
Οι Σειρήνες, σύμβολα κινδύνου, καταστροφής και θανάτου, γίνονται τον 21ο αιώνα πρωταγωνίστριες των έργων του Γιώργου Λαζόγκα. Τις σχεδιάζει ως άσχημες ή τερατόμορφες γυναίκες που εκλύουν μια ιδιόρρυθμη Φελινική σαγήνη. Μεταμορφώνονται, όπως στον μύθο, σε υβρίδια με κεφάλι γυναίκας και σώμα αρπακτικού πτηνού. Στην πορεία, μεταλλάσσονται σε νέα μυθική γυναικεία μορφή: τη Βαυβώ. Ο καλλιτέχνης επινοεί έτσι μια νέα εικαστική μυθολογία, εμποτισμένη με προσωπικά βιώματα και εμπειρίες.
Ο συνεχής μετασχηματισμός του αρχαίου προτύπου σε σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία που επιχειρείται σε αυτήν την έκθεση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου αξίζει να διαβαστεί από το κοινό και τους δημιουργούς με μία «διαφορετική» ματιά.
Γιώργος Λαζόγκας
Ο Γιώργος Λαζόγκας (1945 – 5 Ιουλίου 2022) ήταν Έλληνας ζωγράφος. Έχει υπάρξει ομότιμος καθηγητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, γεννήθηκε το 1945 στη Λάρισα. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (1963-1970) και ζωγραφική στο Παρίσι με υποτροφία της γαλλικής κυβέρνησης. Είχε λάβει μέρος σε πάνω από τριάντα ομαδικές εκθέσεις από το 1970 και έχει πραγματοποιήσει σειρά ατομικών εκθέσεων. Μέχρι το 1999 υπήρξε καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ και στο διάστημα 2008-2012 στην ΑΣΚΤ Αθήνας. Το 2008 δημιούργησε μια μόνιμη εικαστική εγκατάσταση για το σταθμό «Ελαιώνας» του μετρό της Αθήνας.
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Από τη σειρά «Γραφές», 2006 © Γιώργος Λαζόγκας