Πρόκειται για την πρώτη ατομική παρουσίαση του καλλιτέχνη στη Βραζιλία και περιλαμβάνει σχέδια, φωτογραφίες, βίντεο και εγκαταστάσεις που προέκυψαν από τη συμμετοχή του Τόλη Τατόλα στο Artistic Residency του FAAP – Σάο Πάολο, το 2019. H είσοδος στο κοινό είναι ελεύθερη.
Σύμφωνα με την επιμελήτρια Εύη Μπανιωτοπούλου, βασικός άξονας της έκθεσης, τον οποίον ο Τατόλας ανέπτυξε κατά τη διάρκεια του residency του, είναι η τέχνη ως επιστημονική έρευνα. To ενδιαφέρον του γι’αυτό το θέμα προκύπτει τόσο από το ακαδημαϊκό του υπόβαθρο -μεταξύ άλλων – στη βιολογία, αλλά και από την επιθυμία του να εφαρμόσει μια ερευνητική μεθοδολογία στη δημιουργική του διαδικασία, βασιζόμενος στην αλληλουχία ‘παρατήρηση/τεκμηρίωση/ανάλυση/σύνθεση’.
Η έκθεση έχει οργανωθεί, έτσι, ως ένα ερευνητικό εργαστήριο, όπου τα έργα είναι σχολαστικά, αν και προσωρινά, τοποθετημένα και μοιάζουν να είναι έτοιμα για προσεκτική επιστημονική εξέταση.
Eξελίσσοντας αυτήν την προσέγγιση, ο καλλιτέχνης εξετάζει το πώς η πόλη αναπτύσσεται ως ένας συνδυασμός οργανικών και ανόργανων στοιχείων. Δείχνει το πώς η φύση, οι άνθρωποι και το δομημένο περιβάλλον συγχωνεύονται, βρίσκονται σε συνεχή διάλογο ή και παλεύουν για το ποιος θα υπερισχύσει.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η κύρια πηγή έμπνευσης του καλλιτέχνη εδώ είναι το Σάο Πάολο, με το οποίο εξοικειώθηκε ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του Artistic Residency του FAAP-Sao Paulo, στην Praça do Patriarca, στο ιστορικό κέντρο της πόλης.
O Tατόλας εξερεύνησε κατά τη διαμονή του περιοχές με μεγάλες διαφορές μεταξύ τους, από τις περισσότερο έως τις λιγότερο ανεπτυγμένες, και από τις κεντρικές έως τις περιφερειακές. Εκθέτει, έτσι, την πραγματικότητα μιας μητροπολιτικής μεγαλούπολης που είναι χαρακτηριστική της παγκόσμιας, έντονης αστικοποίησης, με την παράλληλη ανάπτυξη των τομέων της τεχνολογίας και της πληροφορίας, και την εμφάνιση ισχυρών, συχνά μη ελεγχόμενων μεταναστευτικών κυμάτων και δημογραφικών αλλαγών εξαιτίας διαφόρων κοινωνικοπολιτικών συνθηκών.
Η έρευνα του Τατόλα αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης ενότητας, την οποία έχει ξεκινήσει από το 2009 και στην οποία εξετάζει τη διαχρονική αστική δυστοπία μέσω πλασματικών απεικονίσεων. Εδώ, ωστόσο, για πρώτη φορά παρουσιάζει μια πραγματική πόλη. Το Σάο Πάολο, επίσης, ως μια από τις μεγαλύτερες πόλεις στον κόσμο, αντιπροσωπεύει για τον καλλιτέχνη το αστικό παρόν και μέλλον όλων των πόλεων. Έτσι, έχει τόσο τοπικό, όσο και παγκόσμιο χαρακτήρα, και καθολική αξία.
Διάφορα μέσα
Τα έργα που παρουσιάζονται στην έκθεση περιλαμβάνουν σχέδια, φωτογραφίες, βίντεο, εγκαταστάσεις και ήχο. Τα σχέδια χωρίζονται σε δυο κατηγορίες: αυτά που ο καλλιτέχνης έκανε στο Σάο Πάολο, και αυτά που έκανε μετά την αναχώρησή του και αφού είχε ξεσπάσει η πανδημία του Covid-19 το 2020.
Τα πρώτα είναι μια σειρά φανταστικών απόψεων της πόλης από ψηλά. Δεν απεικονίζουν μεν συγκεκριμένα μέρη, αλλά συνδυάζουν στοιχεία που είναι χαρακτηριστικά του φυσικού και τεχνητού αστικού περιβάλλοντος, όπως πολεοδομικά σχέδια, χρωματιστές επιφάνειες, pixos – τα ιδιαίτερα γκραφίτι της πόλης -, oρμητικά ποτάμια και πράσινο. Αυτά, και κάποια μικρότερα σχέδια που θυμίζουν pixos τα οποία έχουν ξεκολλήσει από τοίχους της πόλης έρχονται σε αντίθεση με το κεντρικό έργο της έκθεσης, το SP Urbanogram (2019). Πρόκειται για ένα δίπτυχο σχέδιο συνολικού μήκους 20 μέτρων, το οποίο κυματίζει σαν ένα καρδιογράφημα κατά μήκος του τοίχου του μουσείου και συμβολίζει τον παλλόμενο χαρακτήρα της πόλης.
Μια άλλη ομάδα σχεδίων, τα Untitled (2020), τα οποία φτιάχτηκαν αφού ο καλλιτέχνης είχε φύγει από το Σάο Πάολο και κατά τις πρώτες περιόδους της απομόνωσης λόγω Covid-19, καταγράφουν την ανάμνησή του από την πόλη, όπως αυτή έχει επηρεαστεί από πρόσφατα παγκόσμια γεγονότα. Είναι σχεδιασμένα με λιγότερες λεπτομέρειες και με σκούρα χρώματα, τα οποία δημιουργούν μια κλειστοφοβική ατμόσφαιρα και θυμίζουν αρνητικά παλαιών φιλμ που αντιπροσωπεύουν εικόνες έντονα αποτυπωμένες στο μυαλό.
Οι φωτογραφίες αποτελούν ένα σημαντικό μέρος της έκθεσης. Στη σειρά Homo Paulista (2019) o καλλιτέχνης επικεντρώνεται στους άστεγους που βρίσκονται σε κάθε γωνιά του Σάο Πάολο. Επιθυμεί, έτσι, να υπενθυμίσει το ιδιαίτερα σοβαρό αυτό φαινόμενο της πόλης, αλλά και να δείξει το πώς οι άνθρωποι γίνονται ένα με το αστικό περιβάλλον, μοιάζοντας με εκζέματα ή – με μια πιο αισιόδοξη ματιά – πεταλούδες που ξεπροβάλλουν μέσα από τη χρυσαλλίδα τους.
Στο βίντεο Epithelium (2019) ο Τατόλας συνεχίζει να ερευνά τη σχέση του ανθρώπινου αστικού πληθυσμού με αυτό το ‘κάλυμμά’ του, μια προστατευτική μεμβράνη μέσα στην οποία προσπαθεί κανείς να βρει μια άνετη στάση, ή από την οποία προσπαθεί να δραπετεύσει. Το επιθήλιο υποννοείται εδώ μέσω της χρήσης χαρτιού τύπου kraft, το οποίο παραπέμπει στο υλικό που χρησιμοποιούν συχνά οι άστεγοι για να επιβιώσουν πουλώντας το και για να βρουν καταφύγιο στην πόλη του Σάο Πάολο. Ένας τσαλακωμένος σωρός τέτοιου χαρτιού σε μια γωνία του χώρου υπενθυμίζει οπτικά αυτόν τον συνεχή αγώνα.
Στην έκθεση ακούγεται, επίσης, κατά διαλείμματα το ηχητικό έργο Suffocating (2019), στο οποίο ο καλλιτέχνης κάνει λαρυγγικούς ήχους που θυμίζουν αδυναμία να ανασάνει κάποιος, μεταφορικά τόσο λόγω της ακραίας φτώχειας του, αλλά και κυριολεκτικά – και σχεδόν προφητικά – λόγω του Covid-19. Στο έργο SP Dreamin’ (2022), ο Τατόλας έχει ζωγραφίσει pixos με spray σε δύο κουβέρτες σαν και αυτές που χρησιμοποιούν οι άστεγοι του Σάο Πάολο. Αυτές κρέμονται πάνω από τον κυρίως χώρο του μουσείου, ως θλιβερή υπενθύμιση του προβλήματος, και ταυτόχρονα ως λάβαρα της ανθρώπινης επιμονής και ελπίδας.
Στόχος της έκθεσης είναι να καταδείξει τη δυναμική σχέση των οργανικών και ανόργανων στοιχείων της πόλης και να προτρέψει τους θεατές να οραματιστούν ένα αστικό μέλλον, το οποίο θα προκύπτει με τρόπο φυσικό απ’αυτό το φαινόμενο και θα καθοδηγεί κάθε πρωτοβουλία ανάπτυξης που τίθεται στην υπηρεσία των κατοίκων των αστικών μορφωμάτων.
Τόλης Τατόλας
O Τόλης Τατόλας γεννήθηκε το 1978. Ζει κι εργάζεται στην Αθήνα. Είναι απόφοιτος του Vakalo College of Art and Design/University of Derby (BA Hons, 2008) και του τμήματος Βιολογίας του ΑΠΘ (BSc Hons, 2002). Έχει πραγματοποιήσει 8 ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε 24 ομαδικές στην Ελλάδα, την Μεγάλη Βρετανία, την Βραζιλία, την Τσεχία και την Αυστρία. Έχει συγγράψει το βιβλίο Τα ζώα στην Ομηρική Εποχή (2005, Ερωδιός) και έχει συμβάλει με κεφάλαια στους συλλογικούς τόμους Science and Technology in Homeric Epics (2008, Springer), Law and the Senses: Touch (2020, Westminster University Press) και A Revolução Grega de 1821: Hino à Liberdade – Οs 200 anos da Grécia Moderna (2022, Alêtheia). Άρθρα και έργα του έχουν δημοσιευτεί στον ελληνικό και διεθνή τύπο. Στον θεατρικό χώρο έχει επιμεληθεί την σκηνογραφία και ενδυματολογία έργα σημαντικών ελλήνων και ξένων συγγραφέων σε μεγάλες θεατρικές σκηνές της Αθήνας. Έχει μελετήσει επίσης κλασσικό τραγούδι ως κόντρα τενόρος και έχει παράλληλα ασχοληθεί με τον πειραματισμό και τα όρια της ανθρώπινης φωνής. Έργα του βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό (ΗΠΑ, Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Βραζιλία, Καναδά και Τσεχία).
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Τόλης Τατόλας, από τη σειρά Homo Paulista, 2019, Αρχειακή εκτύπωση σε φωτογραφικό χαρτί Luster Hahnemühle, 50x70cm