Τόμας Βίντερμπεργκ: στον απόηχο του Δόγματος: Αφιέρωμα στην Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης

Ο δανός σκηνοθέτης Τόμας Βίντερμπεργκ / Thomas Vinterberg ανέκαθεν δημιουργούσε στα όρια, ανατρέποντας τις κινηματογραφικές συμβάσεις, ήδη από τις αρχές της καριέρας του, όταν μαζί με τον Λαρς φον Τρίερ υπήρξαν πρωτεργάτες του «Δόγματος 95». Αυτή την εβδομάδα, η Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης τιμά τον Τόμας Βίντερμπεργκ μέσα από το αφιέρωμα «Τόμας Βίντερμπεργκ: στον απόηχο του Δόγματος», το οποίο πραγματοποιείται από την Πέμπτη 3 έως και την Κυριακή 6 Μαρτίου 2016 στην αίθουσα Σταύρος Τορνές. 

«Μου αρέσει να περπατώ σε λεπτό πάγο στις ταινίες μου, μου αρέσει να εξερευνώ νέα εδάφη» –Τόμας Βίντερμπεργκ

Στο πλαίσιο του αφιερώματος θα προβληθούν τέσσερις ταινίες του δανού κινηματογραφιστή. Πρόκειται για την Οικογενειακή γιορτή, το πρώτο έργο του που πληρούσε όλους τους κανόνες του Δόγματος 95, καθώς και τις ταινίες που ακολούθησαν μετά την εποχή του συγκεκριμένου κινηματογραφικού κινήματος, δηλαδή τα φιλμ Όλα για την αγάπη (2003), Submarino (2010) και Το κυνήγι (2012). 

Αξίζει να θυμηθούμε:

Η ταινία Οικογενειακή γιορτή απέσπασε το Ειδικό βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ Καννών, Βραβείο Ανακάλυψης της Χρονιάς από την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου, καθώς και πολλές άλλες διακρίσεις σε όλο τον κόσμο.

Στο Όλα για την αγάπη ξεχωρίζουν οι εξαιρετικές ερμηνείες των Χοακίν Φίνιξ και Κλερ Ντέινς.

Έχοντας τιμηθεί με Βραβείο Καλύτερης Ανδρικής Ερμηνείας για τον πρωταγωνιστή Μαντς Μίκελσεν, Βραβείο Οικουμενικής Επιτροπής για σκηνοθεσία και καλύτερη φωτογραφία στο Φεστιβάλ Καννών, το φιλμ Το κυνήγι διεκδικεί μια θέση στην ιστορία των καλύτερων ταινιών της τελευταίας δεκαετίας.

• Να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια του αφιερώματος θα είναι διαθέσιμη η έκδοση «Νέος δανέζικος κινηματογράφος», που κυκλοφόρησε το 2005 στο πλαίσιο του σχετικού αφιερώματος στο 46ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (τιμή πώλησης: 1,00).

Πρόγραμμα προβολών:

Πέμπτη 3/3

18:30 Submarino

21:00 Το κυνήγι

Παρασκευή 4/3

18:30 Οικογενειακή γιορτή

21:00 Όλα για την αγάπη

Σάββατο 5/3

18:30 Το κυνήγι

21:00 Οικογενειακή γιορτή

Κυριακή 6/3

18:00 Όλα για την αγάπη

21:00 Submarino

Οι ταινίες του αφιερώματος:

Οικογενειακή γιορτή / Festen

(Δανία – Σουηδία, 1998)

Σκηνοθεσία: Τόμας Βίντερμπεργκ. Σενάριο: Thomas Vinterberg, Mogens Rukov. Ηθοποιοί: Ulrich Thomsen, Henning Moritzen, Thomas Bo Larsen. Έγχρωμη, 105΄.

Η ιστορία της ταινίας εκτυλίσσεται στη Δανία στη διάρκεια ενός καλοκαιρινού 24ωρου. Ο Χέλγκε, ένας πλούσιος επιχειρηματίας, πατριάρχης και κύριος του σπιτιού γιορτάζει τα 60ά του γενέθλια. Τα μέλη της οικογένειας επανενώνονται με αυτή την αφορμή, ενώ οι προσκεκλημένοι συγγενείς και φίλοι καταφτάνουν στο σπίτι. Ανάμεσά τους, στο τραπέζι είναι η γυναίκα του Χέλγκε και τα τρία παιδιά τους. Ο Χέλγκε ζητάει από τον πρωτότοκο γιο του Κρίστιαν, να μιλήσει για την δίδυμη αδερφή του Λίντα που πνίγηκε ακριβώς πριν από ένα χρόνο. Όταν λοιπόν ο γιος παίρνει τον λόγο, κατηγορεί τον πατέρα ως βιαστή, παιδεραστή, αιμομίκτη και ηθικό υπαίτιο για την αυτοκτονία της αδελφής του. Ταυτόχρονα στα δωμάτια και στους διαδρόμους, αρχίζει σιγά-σιγά να ξετυλίγεται ένα κουβάρι από θαμμένες και καταχωνιασμένες ιστορίες και να αποκαλύπτονται μυστικά και ψέματα, που όχι μόνο θα μετατρέψουν την γιορτή σε κανονικό εφιάλτη, αλλά θα τινάξουν την καθωσπρέπει μεγαλοαστική οικογένεια, κυριολεκτικά στον αέρα.

Το 1995, τέσσερις Δανοί σκηνοθέτες με πρωτεργάτες τους Λαρς φον Τρίερ και Tόμας Βίντερμπεργκ δημιούργησαν το «Δόγμα 95», ένα νέο είδος κινηματογράφησης απαλλαγμένο από τις φόρμες και την αισθητική των μέχρι τότε φιλμογραφικών συμβάσεων. Στόχος του «Δόγματος 95» ήταν μια απολύτως ρεαλιστική δραματουργία και μια γυμνή αλήθεια που θα αναδεικνύεται μονάχα μέσα από την συναισθηματική δύναμη του σεναρίου και τις ερμηνείες των ηθοποιών. Έτσι, στην «Οικογενειακή γιορτή» οι φυσικοί φωτισμοί, η κάμερα στο χέρι, καθώς και η απογυμνωμένη από ωραιοποιήσεις ή μελοδραματικές κορόνες αφήγηση, προσδίδουν μια φυσικότητα και μια τέτοια αληθοφάνεια στην ιστορία, που σοκάρει ακόμα και τον πλέον υποψιασμένο θεατή. Αναμφισβήτητα, η σπουδαιότερη ταινία που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του «Δόγματος 95».

Όλα για την αγάπη / It’s All About Love

(Ιταλία – Γαλλία – Καναδάς – Ισπανία – ΗΠΑ – Ιαπωνία – Σουηδία – Ηνωμένο Βασίλειο – Δανία – Γερμανία – Ολλανδία, 2013)

Σκηνοθεσία: Τόμας Βίντερμπεργκ. Σενάριο: Mogens Rukov, Thomas Vinterberg. Ηθοποιοί: Joaquin Phoenix, Claire Danes, Sean Penn. Έγχρωμη, 104΄.

Ο Τζον και η Έλενα ζούνε στην Νέα Υόρκη του 2021. Καθώς ο κόσμος γύρω τους καταστρέφεται από ακραίες κλιματικές αλλαγές, αποφασίζουν να σώσουν την σχέση τους, λίγο πριν υπογράψουν τα χαρτιά του διαζυγίου τους. Μια επικίνδυνη πλεκτάνη που έχει στηθεί από την εταιρεία που εργάζεται η Έλενα, όμως, θα τους τοποθετήσει στο κέντρο ενός κυνηγητού με ολέθριες συνέπειες.

Η πρώτη ταινία του Τόμας Βίντερμπεργκ, μετά την εποχή του «Δόγματος 95», τοποθετείται σε ένα εσχατολογικό φόντο, ενός κόσμου που καταρρέει ως απόρροια της ανεξέλεγκτης βούλησης του ανθρώπου να επιβληθεί πάνω στην φύση. Σουρεαλιστικές εικόνες κλιματικής καταστροφής – και όχι μόνο – διαδέχονται το οικογενειακό δράμα των δύο ηρώων, δημιουργώντας μια διαρκή αίσθηση παραλόγου. Ο Δανός δημιουργός αφηγείται την ιστορία των δύο εραστών μέσα στο πλαίσιο αυτού του κόσμου, δανειζόμενος στοιχεία από τον κινηματογράφο της επιστημονικής φαντασίας και του θρίλερ, για να αποτυπώσει την απλή παραδοξότητα του έρωτα. Το Όλα για την αγάπη είναι μια καθαρόαιμη κινηματογραφική ιστορία αγάπης, ειπωμένη με τον τρόπο ενός εξαιρετικού, αντισυμβατικού σκηνοθέτη. Χωρίς να υπακούει στους κώδικες  κάποιου συγκεκριμένου κινηματογραφικού είδους, το «φουτουριστικό ρομάντζο» του Βίντερμπεργκ αποτελεί μια συγκινητική ωδή στο θάνατο του έρωτα, τη μοναξιά και τη ματαιότητα της ύπαρξης, όταν απουσιάζει η αγάπη. Με τις εξαιρετικές ερμηνείες των Χοακίν Φίνιξ και Κλερ Ντέϊνς στους κεντρικούς  ρόλους των άδοξων εραστών και την μαγική φωτογράφηση μιας Νέας Υόρκης που μοιάζει να έρχεται ταυτόχρονα από το παρελθόν και από το μέλλον, ο Τόμας Βίντερμπεργκ εγκαινίασε με το Όλα για την αγάπη μια νέα εποχή στην φιλμογραφία του, αφήνοντας πίσω του οριστικά τις επιταγές του «Δόγματος 95».

Submarino

(Δανία – Σουηδία, 2010)

Σκηνοθεσία: Τόμας Βίντερμπεργκ. Σενάριο: Jonas T. Bengtsson (μυθιστόρημα), Tobias Lindholm.  Ηθοποιοί: Gustav Fischer Kjærulff, Sebastian Bull Sarning, Mads Broe Andersen. Έγχρωμη, 105΄.

Ένα κοινωνικό δράμα για τη σχέση ανάμεσα σε δύο αδέλφια που έχουν περάσει δύσκολα παιδικά χρόνια, κακοποιημένα και μεγαλωμένα σε άθλιες συνθήκες από την αλκοολική μητέρα τους. Όταν χρόνια αργότερα αυτοί οι δυο ήρωες, ο ένας πρώην κατάδικος και ο άλλος ναρκομανής που μεγαλώνει μόνος του το παιδί του, συναντιούνται στην κηδεία της μητέρας τους, προσπαθούν να αναμετρηθούν, να αντιμετωπίσουν και να κλείσουν τους ανοιχτούς λογαριασμούς. Όχι μόνον μεταξύ τους, αλλά και με το τραυματικό παρελθόν, που αφορά στην παιδική τους ηλικία, βρίσκοντας λύτρωση από ένα τραγικό γεγονός εκείνης της εποχής που τους έχει στοιχειώσει και σημαδέψει ανεξίτηλα…

Λέει ο σκηνοθέτης: «Η ταινία βασίζεται σε ένα μυθιστόρημα του νεαρού Δανού συγγραφέα Γιόνας Μπένγκτσον. Μου άρεσε η άμεση γλώσσα του βιβλίου, γιατί η αλήθεια της γραφής, σκληρή και άκαμπτη, μου θύμισε τα πρώτα μου κινηματογραφικά βήματα. Διαισθάνθηκα αμέσως ότι η θεματολογία ήταν σπουδαία και καθολική. Κατά κάποιο τρόπο, οι χαρακτήρες είναι όλοι άνθρωποι που προσπαθούν να κρατήσουν τα κεφάλια τους έξω απ’ το νερό. Η ταινία αφορά ανθρώπους που δεν καταφέρνουν να βγουν στην επιφάνεια. Ο τίτλος μάλιστα, αναφέρεται σε μία μέθοδο βασανιστηρίου, συνηθισμένη στις λατινοαμερικανικές δικτατορίες, κατά την οποία το κεφάλι του θύματος παραμένει κάτω από το νερό με τη βία. Αν και δεν έδωσα ιδιαίτερη έμφαση σε αυτό στην ταινία, κράτησα τον τίτλο, γιατί παραπέμπει στην σκοτεινή πλευρά της ζωής, καθώς οι ήρωες της ιστορίας έχουν πιάσει πάτο».

Το κυνήγι / The Hunt

(Δανία – Σουηδία, 2012)

Σκηνοθεσία: Τόμας Βίντερμπεργκ. Σενάριο: Tobias Lindholm, Thomas Vinterberg. Ηθοποιοί: Mads Mikkelsen, Thomas Bo Larsen, Annika Wedderkopp. Έγχρωμη, 115΄.

Ο Λούκας ζει μια ήσυχη καθημερινή ζωή σε μια μικρή επαρχιακή πόλη της Δανίας, μαζί με τον έφηβο γιο του, την καινούρια του σύντροφο και τον καλύτερό του φίλο. Η ηρεμία της κοινότητας, όμως, θα κλονιστεί όταν ένα αθώο ψέμα θα φέρει τον Λούκας ενώπιον όλων. Το ψέμα θα εξαπλωθεί οδηγώντας τους κατοίκους της κοινότητας σε κατάσταση μαζικής υστερίας και τον Λούκας σε έναν επώδυνο αγώνα να διατηρήσει την αξιοπρέπεια του μέχρι τέλους.

Ο Τόμας Βίντερμπεργκ, δεκατέσσερα χρόνια μετά την εμπορική και καλλιτεχνική επιτυχία της Οικογενειακής γιορτής και έχοντας αφήσει πίσω του την εποχή του «Δόγματος 95», σκηνοθετεί με αφοπλιστική λιτότητα αυτό το εξαιρετικό υπαρξιακό θρίλερ, καταφέρνοντας να τρυπώσει –αυτή τη φορά- βαθιά μέσα στην ψυχολογία μίας ολόκληρης κοινότητας. Με μία αρχιτεκτονικά δομημένη αφήγηση, αποφεύγοντας τις δραματικές κορώνες, απογυμνώνει τις δομές της σύγχρονης κοινωνίας χρησιμοποιώντας τη μικρή κοινότητα του φιλμ ως παραβολή ολόκληρης της Δυτικής κοινωνίας. Η φιλία, η εμπιστοσύνη και η λογική κλονίζονται μπροστά στην ανάγκη των ανθρώπων να βρίσκονται στην ασφαλή πλευρά της πλειοψηφίας. Τα όρια μεταξύ αλήθειας και ψέματος, λογικής και παράνοιας, γίνονται πολλές φορές θολά, επιβάλλοντας στο θεατή μία διαρκή αναζήτηση των δικών του ορίων και απόψεων. Με σύμμαχο την υπέροχη φωτογραφία που συναντάμε σε ολόκληρη την φιλμογραφία του Βίντερμπεργκ, την εξαιρετική ερμηνεία του Mαντς Μίκελσεν και τη μουσική επένδυση του Nικολάι Ένγκελουντ, ο σκηνοθέτης συνθέτει ένα σύγχρονο κινηματογραφικό αριστούργημα «καταδικασμένο» να μείνει στην ιστορία των καλύτερων ταινιών της τελευταίας δεκαετίας. Η ερμηνεία του Mαντς Μίκελσεν τιμήθηκε στο Φεστιβάλ των Καννών του 2013.