Τόποι της Μνήμης – Πεδία Οραμάτων: Παράλληλες δράσεις

Συνεχίζεται το πρόγραμμα των παράλληλων δράσεων στο πλαίσιο της έκθεσης «Τόποι της Μνήμης – Πεδία Οραμάτων», …

στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (Αποθήκη Β1, λιμάνι).  Συγκεκριμένα, το κοινό θα έχει την ευκαιρία την Πέμπτη 31 Ιανουαρίου στις 19:00, να συζητήσει με τους εικαστικούς Λήδα Παπακωνσταντίνου και Miloš Tomić για τη δουλειά τους και τη συμμετοχή τους στην έκθεση με τα έργα «Εις το Όνομα» και “Clay Pigeon” αντίστοιχα (Η παρουσίαση της Λήδας Παπακωνσταντίνου θα γίνει στα ελληνικά και του Miloš Tomić στα αγγλικά).

Την επόμενη μέρα, Παρασκευή 1 Φεβρουαρίου, 11:00-15:00, ο Miloš Tomić προσκαλεί όσους ενδιαφέρονται σε ένα workshop για το stop motion filming (To workshop θα πραγματοποιηθεί στα αγγλικά, η συμμετοχή είναι δωρεάν, με απαραίτητη την κράτηση θέσεων στο τηλ. 2310593270, ενώ οι συμμετέχοντες θα πρέπει να έχουν μαζί τους μία ψηφιακή φωτογραφική μηχανή/κάμερα και προαιρετικά έναν τρίποδα).

Ο μνημονικός τόπος στο έργο της Λήδας Παπακωνσταντίνου είναι τα συμμαχικά κοιμητήρια όπου βρίσκονται θαμμένοι στρατιώτες που έπεσαν στα μέτωπα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το έργο του Miloš Tomić είναι μία ερωτική ιστορία με στοιχεία τρόμου ανάμεσα σε έναν στρατιώτη και την αγαπημένη του. «Το στοιχείο που συνδέει αόρατα τις ανεξάρτητες εικαστικές αφηγήσεις των δύο έργων» αναφέρει η επιμελήτρια της έκθεσης Συραγώ Τσιάρα, «είναι οι αθέατες, προσωπικές ιστορίες των θυμάτων του πολέμου, που τα ονόματά τους είναι χαραγμένα πάνω στις επιτύμβιες πλάκες, μοναδικά εναπομείναντα ίχνη της διέλευσής τους από το χώρο και του θανάτου τους σ’ ένα άγνωστο πεδίο μάχης. Η διάσωση τους από τη λήθη είναι ζήτημα υποκειμενικής βούλησης και ενδιαφέροντος. Και έτσι η μνήμη γίνεται τέχνη».

Η έκθεση «Τόποι της Μνήμης – Πεδία Οραμάτων» συνεχίζεται μέχρι τις 24 Φεβρουαρίου 2013 (Ώρες λειτουργίας: Τρίτη-Τετάρτη-Παρασκευή-Σάββατο-Κυριακή 10:00-18:00, Πέμπτη 10:00-21:00), ενώ συνεχίζονται τα εκπαιδευτικά προγράμματα για όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης από τις μουσειοπαιδαγωγούς του ΚΜΣΤ και οι ξεναγήσεις κάθε Κυριακή στις 12:00 από την επιμελήτρια της έκθεσης, με ανοιχτή συμμετοχή για το κοινό (με το εισιτήριο της έκθεσης).

Οι εικαστικοί και το έργο τους στην έκθεση

Η Λήδα Παπακωνσταντίνου γεννήθηκε το 1945 στον Αμπελώνα Λαρίσης. Σπούδασε Γραφικές τέχνες στη Σχολή Δοξιάδη (Αθήνα) και συνέχισε τις σπουδές της στις Καλές Τέχνες στο Loughton College of Art, (Λονδίνο) και το Maidstone College of Art, (K.I.A.D. Kent Institute of Art and Design, University of Kent). Η παρουσία της Λήδας Παπακωνσταντίνου είναι συνεχής και ευρύτατη από τα τέλη της δεκαετίας του ΄60 μέχρι σήμερα, περιλαμβάνοντας performance, εγκαταστάσεις, ζωγραφική, γλυπτική, βίντεο και φιλμ. Είναι από τους πρώτους και ελάχιστους καλλιτέχνες στην Ελλάδα, που χρησιμοποίησαν την performance σαν εκφραστικό εργαλείο στις δεκαετίες του ’70 και ’80. Από το 1969 μέχρι σήμερα έχει παρουσιάσει την δουλειά της σε πολλές ομαδικές και ατομικές εκθέσεις: Ζει και εργάζεται στις Σπέτσες.

Το έργο της Λήδας Παπακωνσταντίνου συγκαταλέγεται στις πλέον πρωτοποριακές και ρηξικέλευθες προτάσεις που εκδηλώθηκαν σε ευρωπαϊκό επίπεδο κατά τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 και είχαν ως στόχο την ριζοσπαστικοποίηση των καλλιτεχνικών εκφραστικών μέσων, με επίκεντρο την περφόρμανς και πεδίο δράσης το ανθρώπινο σώμα.

Τα κοιμητήρια των αλλοεθνών και των μη ορθόδοξων στη Θεσσαλονίκη καθώς και οι υποβαθμισμένες και επικίνδυνες γειτονιές στο κέντρο της Αθήνας όπου ζουν και εργάζονται κυρίως μετανάστες επιλέχτηκαν ως τόποι εξέλιξης των επιτελεστικών πράξεων που σχεδίασε και υλοποίησε η Λήδα Παπακωνσταντίνου για το έργο της «Εις το Όνομα», μία παραγωγή του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης που παρουσιάστηκε στην 1η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης «Ετεροτοπίες» το 2007, στην οποία η καλλιτέχνης συμμετείχε ως τιμώμενο πρόσωππο. Τόποι νεκρών και ζώντων στους οποίους επιχείρησε μία εκ νέου διάβαση και συναισθηματική επανοικείωση, μία τελετουργική εγκόλπωση της εξορισμένης και απωθημένης μνήμης που ενσωματώνουν.
Κοινό σημείο αναφοράς είναι η τιμή στο πρόσωπο του ξένου και του λησμονημένου, μια τιμή που γίνεται διέλευση, άγγιγμα και εξατομικευμένη αφιερωματική πράξη με την εναπόθεση προσωπικών αντικειμένων και ρούχων στον τόπο ταφής, στα στρατιωτικά κοιμητήρια της Θεσσαλονίκης και της ευρύτερης περιοχής από την περίοδο του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, καθώς και στα κοιμητήρια των μη ορθόδοξων πληθυσμών (αρμενικό, καθολικό, εβραϊκό). Στην περίπτωση του αθηναϊκού κέντρου η πράξη της τίμησης υλοποιείται με τη συμβολική εναπόθεση του δάφνινου στεφανιού σε τόπους διαβίωσης οικονομικών μεταναστών. Η αέναη ροή του κύκλου συνδέει συμβολικά τις ορατές και αόρατες συνάξεις των εξορισμένων σωμάτων στις δύο πόλεις: το στεφάνι των τελετουργικών πράξεων στις γειτονιές της Αθήνας μετατρέπεται στη ρόδα του καροτσιού στην κεντρική τελετουργική δράση των νεκροπόλεων της μακεδονικής γης.

Η προβολή των βιντεοσκοπημένων performances που συνθέτουν την ενότητα Εις το Όνομα σε πλωτές οθόνες στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης με τις εικόνες να πάλλονται άυλες και ζώσες πάνω στην επιφάνεια της θάλασσας δεν αποτελεί απλώς μία τολμηρή και απρόσμενη επέμβαση – εγκατάσταση στο φυσικό περιβάλλον· ερμηνεύεται μάλλον ως πρόθεση επαν-επένδυσης της μνήμης του τόπου και επανεγγραφής των λησμονημένων αφηγήσεων στην καρδιά της πόλης, στο συμβολικό και πραγματικό κόμβο των ιστορικών μετακινήσεων των πληθυσμών, των αφίξεων και των αναχωρήσεων που χάραξαν τη φυσιογνωμία της διαχρονικά, εκεί όπου τα διερχόμενα σώματα ενώνουν ακόμη τα ίχνη τους. Η κινηματογραφημένη εκδοχή των performances στην οποία ασκήθηκε εξαρχής επιτρέπει την εξατομίκευση της αισθητικής εμπειρίας – συνάντησης με το έργο σε χρόνο και τόπο που ποικίλει και διαφοροποιείται κάθε φορά χωρίς να αλλοιώνει τη δυναμική του βιώματος. Στο πλαίσιο της έκθεσης «Τόποι της μνήμης-Πεδία οραμάτων» παρουσιάζεται στο εσωτερικό του ΚΣΤΘ μία από τις πέντε οθόνες του έργου Εις το όνομα με την περφόρμανς στο Στρατιωτικό Κοιμητήριο της Εξοχής Θεσσαλονίκης.

O Miloš Tomić γεννήθηκε το 1976 στο Βελιγράδι, όπου ζει και εργάζεται μέχρι σήμερα.
Όταν ακόμη ήταν μαθητής δημοτικού σχολείου άρχισε να ζωγραφίζει, να συλλέγει αντικείμενα από το δρόμο, να φωτογραφίζει, να ασχολείται με τη μουσική. Στο  γυμνάσιο πήγε στο “Kvadrat”, μία κινηματογραφική σχολή που διοικείται από τους Zoran και Svetlana Popović. Από το 1993 έως το 2002 υπήρξε συνεργάτης του “Beautiful Rhythm of the Heart” (ραδιοφωνική εκπομπή). Το 2001 αποφοίτησε από την Ακαδημία Τέχνης (σκηνοθεσία) στην τάξη του Misa Radivojević. Ολοκλήρωσε μεταπτυχιακές σπουδές animation στην Πράγα, στη FAMU, στην τάξη του Petar Skala. Ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή με θέμα «Η σημασία των άχρηστων αντικειμένων, όπως τα σκουπίδια ως πρώτη ύλη σε φιλμ και φωτογραφία». Διδάσκει γύρω από τις ταινίες μικρού μήκους στο Singidunum University.

Είναι ένας πολυσχιδής και ευφάνταστος καλλιτέχνης, με στέρεη καλλιτεχνική και θεωρητική συγκρότηση. Το κολάζ, η φωτογραφία, η γλυπτική, η ποίηση και το animation -μία τέχνη που έχει σπουδάσει στην Πράγα, στη σχολή Famu- συγκαταλέγονται στα μέσα με τα οποία πλάθει τις εικόνες του.

«Ένα ερωτικό παιχνίδι στο γρασίδι με στοιχεία τρόμου» αποκαλεί ο καλλιτέχνης την ταινία του Clay Pigeon, μια τρυφερή και σκωπτική παρωδία της δύναμης που έχει ο έρωτας να μεταμορφώσει ένα νεαρό άνδρα σε ετοιμοπόλεμο στρατιώτη, πρόθυμο να ενταφιασθεί κυριολεκτικά για χάρη της συντρόφου του. Οι ενθαρρυντικές κουβέντες που του ψιθυρίζει τρυφερά στο αυτί, τον βοηθούν να αποκαλύψει το στρατιώτη που κρύβει μέσα του, ενώ τα χέρια της τον «στολίζουν», τον ντύνουν, τον κουρεύουν και τον οδηγούν με συνοπτικές διαδικασίες στο τελικό στάδιο της μάχης: μέσα στο χώμα. Το ίχνος του σώματός του στο χωράφι, το παιχνίδισμα των δαχτύλων της στον ώμο του, η σταδιακή εξαφάνισή του κάτω από το πέλμα της και ο συγκινητικός αποχωρισμός τους ορίζουν τις πράξεις ενός σύντομου, αλλά εύγλωττου και ειρωνικού, ερωτικού δράματος. Ένα ευφυές, ποιητικό έργο για τα θανάσιμα παιχνίδια της αγάπης, τους ρόλους που καλούνται να αναλάβουν οι άνθρωποι στο πλαίσιο μιας σχέσης καθοδηγημένοι από το συναίσθημα και την ιστορία, μία λυρική συναρμογή εικόνων και μουσικής για την τρυφερότητα, τη φροντίδα, την καθοδήγηση και την επιβολή, δυνάμεις που διαμορφώνουν από κοινού τις εύθραυστες ισορροπίες των ανθρώπινων σχέσεων.

Το σενάριο και η σκηνοθεσία ανήκουν στον Miloš Tomić, ενώ τους ρόλους του στρατιώτη και της αγαπημένης του υποδύονται ο ίδιος και η σύντροφός του, Marija Djordjević.

Η έκθεση «Τόποι της μνήμης-Πεδία οραμάτων»

Η μνήμη της Θεσσαλονίκης και γειτονικών πόλεων, όπως η Κωνσταντινούπολη, ή το Βελιγράδι, η διερεύνηση της προσωπικής σκιαγράφησης ενός τόπου μέσω μαρτυριών, επικαλύψεων, ιζημάτων και αποκαλύψεων, η ίδια η πόλη ως μνημονικός τόπος ή ψυχογραφικό τοπίο, είναι οι βασικοί άξονες της έκθεσης «Τόποι της μνήμης-Πεδία οραμάτων» του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης (έως 24 Φεβρουαρίου 2013. Ώρες λειτουργίας: Τρίτη-Τετάρτη-Παρασκευή-Σάββατο-Κυριακή 10:00-18:00, Πέμπτη 10:00-21:00).. Μέσα από 16 έργα ζωγραφικής, χαρακτικής, φωτογραφίες, βίντεο και εγκαταστάσεις, παλαιότερες παραγωγές του ΚΣΤΘ και νέα έργα που παρουσιάζονται για πρώτη φορά, αναδεικνύεται η βιωμένη μνήμη της πόλης, η φαντασίωση του πρότερου βίου της και η προβολή μελλοντικών προσδοκιών, αναδεικνύοντας διαφορετικές περιοχές από εκείνες που συνήθως εξυμνούνται στις επίσημες τελετές μνήμης επετειακού χαρακτήρα.

Συμμετέχοντες καλλιτέχνες: Nancy Atakan, Yevgeniy Fiks, Genco Gülan, Rena Rädle & Vladan Jeremić, Vladimir Miladinović, Miloš Tomić, Richard Whitlock, Αικατερίνη Γεγησιάν, Εικαστική Πορεία προς τις Πρέσπες, Σωτήρης Λιούκρας, Λήδα Παπακωνσταντίνου, Πάρις Πετρίδης – Σάκης Σερέφας, Μάριος Σπηλιόπουλος, Βίκυ Τσαλαματά, Ευανθία Τσαντίλα, Στέφανος Τσιβόπουλος

Η διοργάνωση «Φεστιβάλ Αοράτων Πόλεων. Μια κοσμογραφία» τελεί στο πλαίσιο των εορτασμών για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της πόλης και στα 47Α ΔΗΜΗΤΡΙΑ που διοργανώνει ο Δήμος Θεσσαλονίκης, εντάσσεται στο πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού «Θεσσαλονίκη: Σταυροδρόμι Πολιτισμών, και υποστηρίζεται οικονομικά από την ΟΠΑΠ ΑΕ.