Μία από τις εντεταλμένες απολαύσεις στην πορεία ενός ιστορικού τέχνης είναι η ανακάλυψη νέας και πολλά υποσχόμενης τέχνης, η στιγμή του ‘Εύρηκα’ που θα ωθήσει τη θεωρία να ξεκινήσει να παρακολουθεί με ενδιαφέρον την τέχνη εν τη γενέσει της και πέρα. Στα καθ’ ημάς, πέρα από τις τακτικές επισκέψεις στα διάφορα εργαστήρια, η ετήσια έκθεση της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών προσφέρει τη δυνατότητα για αξιολόγηση των νέων εικαστικών που θα διαμορφώσουν το καλλιτεχνικό τοπίο τα επόμενα χρόνια.
Βεβαίως μία παρουσίαση, όσο προσεκτικά φινιρισμένη είναι όταν πρωτοεκτίθεται, δεν είναι ποτέ αρκετή για να μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον ενός καλλιτέχνη, καθώς είναι κι ο ίδιος προϊόν της εποχής του και υπόκειται στις ίδιες ζυμώσεις όπως κάθε δημιουργικός άνθρωπος που αφουγκράζεται και επηρεάζεται από ένα πολύπλοκο και σαρωτικό σήμερα. Τι ψάχνουμε λοιπόν εμείς οι ιστορικοί μέσα στο έργο που το κάνει να ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα μέσα στο αχανές τοπίο της σύγχρονης τέχνη – το οποίο σήμερα μοιάζει να μην έχει συγκεκριμένες σταθερές και αυστηρά κριτήρια αξιολόγησης, αντικατοπτρίζοντας το κατακερματισμένο, ασυνεχές κοινωνικό πεδίο – ώστε να κοντοσταθούμε εμπρός του;
Αυτό λοιπόν που ψάχνουμε, κατ’ αρχήν δεν είναι ένα στοιχείο. Είναι η πρόσληψη της σοβαρότητας της προσήλωσης του καλλιτέχνη σε κάτι που τον αφορά βαθιά και που μας προτρέπει να ερευνήσουμε με ποιους τρόπους αυτή η δημιουργική του έγνοια αποτυπώνεται πιο ολοκληρωμένα με το μέσο που έχει αυτός επιλέξει για να εκφραστεί. Και βεβαίως οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι όλη αυτή η διαδικασία φέρει και μία μαγεία μαζί της, η οποία συνεχίζει να παραμένει ένα ανεξήγητο πνευματικό φαινόμενο και για εμάς τους ίδιους, όταν αφηνόμαστε στην παράδοξη εμπειρία του μικτού συναισθήματος ταραχής και βαθιάς ικανοποίησης μπροστά από την επίλεκτη δημιουργία.
ΠΤΥΧΙΑΚΕΣ ΑΣΚΤ 2018
Φέτος θα σταθούμε στο γεγονός ότι οι πιο αξιόλογες δουλειές άνηκαν σε γυναίκες, και εδώ έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να δούμε πόσες από αυτές τις δημιουργούς θα συνεχίσουν σε ένα χώρο που δυστυχώς εν έτει 2018 παραμένει ανδροκρατούμενος. Παρατηρήσαμε αρκετές αξιόλογες γλυπτικές εγκαταστάσεις στη φετινή έκθεση των Αποφοίτων και σας τις παρουσιάζουμε: Τα γλυπτά της Δέσποινας Θρασυβούλου από το Α’ εργαστήριο γλυπτικής του Νίκου Τρανού, τα οποία και μας προϋπάντησαν με την είσοδό μας στον εκθεσιακό χώρο Νίκος Κεσσανλής, περιείχαν όλη την υπερβολή των ΜΜΕ. Ένας κόσμος τεχνητός γεμάτος κατά λάθος υπερήρωες και πλαστική ομορφιά. Μία ποπ εξτραβαγκάνζα ανδρείκελων, όπως new age περσόνες, νοικοκυρές με μάσκες ομορφιάς, ο Ποπάυ, βιονικοί personal trainers και φούξια gender-bender Batmen, καταβροχθίζουν με στυλ την υστερία των media δημιουργώντας μία τοξικά χαριτωμένη πραγματικότητα. Η εικόνα γίνεται το γεγονός και ταυτίζεται με την αλήθεια. Η επιδίωξη της ομορφιάς γίνεται μία έμμονη πράξη στο εφήμερο δράμα μιας συλλογικά κατασκευασμένης φαντασίας. Η μοναδικότητα είναι περιττή γιατί δεν είναι αρκετά πιστευτή. Η φύση έχει αντιστραφεί και το αρνητικό της αποτελείται από ηδονικά φετιχιστικές νεκρές φύσεις που συνεχίζουν να μας παρακολουθούν καθώς απομακρυνόμαστε από αυτές.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Η τέχνη μας καταναλώνει παρά το αντίθετο στην παράδοξη οδοντοστοιχία-κάθισμα της Ιόλης Κατσαρού. Ο χώρος οριοθετείται από τα δόντια-καθίσματα, ο θεατής καλείται να κάτσει επάνω τους σαν να ενσωματώνεται μέσα σε ένα χάσκον εικονογραφημένο στόμα, και συναινεί να γίνει η τροφή του, ο λόγος του, η γλώσσα, η παράδοση, η ιστορία του και η μνήμη του. Η Θεοδώρα Δεδούση από το Α’ εργαστήριο γλυπτικής οριοθετεί το χώρο με θραύσματα-απομεινάρια φύσης και πολιτισμού, όπου κυριαρχεί μία επιδαπέδια συμφωνία από ξασπρισμένα κοκαλωμένα ίχνη, φθόγγοι μιας μορφής ζωής που απολιθώθηκε για να μελετηθεί από τους μελλοντικούς ιατροδικαστές της ιστορίας.
Η Ελένη Πετρίδου από το Γ’ εργαστήριο γλυπτικής, με την εγκατάσταση Endoscopy ανακατασκευάζει το πολύπλοκο τοπίο του ανθρώπινου οργανισμού, όπου γλυπτά που προσομοιώνουν διάφανα ανθρώπινα όργανα και ιστούς από καουτσούκ και γυαλί αιωρούνται στο χώρο. Η φθαρτότητα συναντά τη μνημειακότητα, και μαζί υποβάλλουν τον θεατή σε μία νοερή και σωματική ενδοσκόπηση της ουσίας του δυισμού της ύπαρξής του.
Η Κατερίνα Κομιανού, από το εργαστήριο του Νίκου Ναυρίδη, γνώριμη και από το περσινό Hydra School Project, μας παρουσιάζει στην ολότητά της την εγκατάσταση με γλυπτά και φωτογραφίες με θέμα το κατασκευασμένο Υψηλό των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, όπου φευγαλέα πρωταγωνίστησαν οι φοίνικες ως δέντρα εντυπωσιακού εξωτισμού που όμως στην πλειονότητά τους αρρώστησαν και δεν μακροημέρευσαν σύμφωνα με τη μοίρα και των υπόλοιπων ολυμπιακών έργων το 2004. Νυχτερινές λήψεις των φασματικών κορμών και μαύρα στοιχεία του αλλοτινού μεγαλείου τους, όπως κλαδιά και δεμένοι κορμοί πλησίον δημόσιων γλυπτών, δημιουργούν νεκρές φύσεις κυριολεκτικά και αλληγορικά.
Στις πτυχιακές παρουσιάσεις υπήρξε και αρκετή ζωγραφική από την οποία σταχυολογήσαμε τις ακόλουθες δουλειές: Στα επιτοίχια έργα της Μαρκέλλας Φιλιανού από το ΣΤ’ εργαστήριο ζωγραφικής εμφανίζονται πρόσωπα από παλιές οικογενειακές φωτογραφίες, τα οποία πρωταγωνιστούν σε νέες ποιητικές και άχρονες ζωγραφικές αφηγήσεις που μοιάζουν να επιπλέουν σε ένα ρευστό υδάτινο φόντο. Οι ίδιοι οι άνθρωποι παραμένουν μοναχικοί και απόμακροι μπροστά στα ζωγραφικά δράματα που ξεδιπλώνονται, π.χ. ένας δράκος που περιμένει τον Αϊ Γιώργη, ή ένα νυφικό φουστάνι που αποζητά τις τελευταίες του βελονιές πριν τη μεγάλη μέρα, σαν να θέλουν να εδραιώσουν την αιωνιότητά τους μπροστά στον εφήμερο χαρακτήρα της κάθε ιστορίας.
Δύο εργασίες γύρω από τη θεματολογία του χορού αλλά διαφορετικές μεταξύ τους ήταν τα μοντερνιστικά και πολύχρωμα lindy hop γραμμικά ενσταντανέ που φέρουν μία χροιά από Mondrian Broadway Boogie Woogie της Ιωάννας Μιχοπούλου, αλλά και τα viewpoints της Ναυσικάς Παπαθανασίου, μοντερνιστικά μεν αλλά πιο στατικά και illustrated, που επιχειρούν να εγκιβωτίσουν τη δυναμική της κίνησης μέσα σε ημι-αφηρημένες λεπτομέρειες αστικών χώρων. Αντιθέτως τα καρτουνίστικα ζωγραφικά έργα της Καλλιρρόης Πανάγου διέπονται από έναν ιλιγγιώδη ρυθμό όπου όλη η επιφάνεια του καμβά καλύπτεται με αλλόκοτους χιουμοριστικούς χαρακτήρες από έγχρωμο μελάνι και παιχνιδιάρικη διάθεση, σε φρενήρη επικοινωνία με μικρογλυπτά από πλαστελίνη και χειροποίητα comic books.
Στο εσωτερικό δωμάτιο του πάνω ορόφου μας περίμενε μία μικρή αποκάλυψη: το Nana’s Dream, η εργασία της Μαρία Μανουρά από το Η’ εργαστήριο ζωγραφικής. Αρχικά μας υποδέχονται δύο λευκά μικρογλυπτά από κάποιου είδους ρητίνη σαν ζωώδη νεογνά. Στο βίντεο στον τοίχο μία γυναίκα στο οικείο περιβάλλον ενός παραδοσιακού σπιτιού πλέκει με βελονάκι έντερα ζώου. Και επάνω στον τοίχο μία φρίζα από μικρά ζωγραφικά έργα από μαρκαδόρο επάνω σε μαύρο ανάγλυφο βελούδινο χαρτί που θύμιζε παλιά ταπετσαρία μας μίλησε για όλα τα απλά και τα ανείπωτα της ζωής. Το ζωώδες και παγανιστικό μιας πρωτογενούς ύπαρξης συνυπάρχει με την παιδική αθωότητα, την ενήλικη μοναξιά, την παραίτηση της τρίτης ηλικίας και τέλος το θάνατο. Πλεχτά σεμεδάκια και μπιμπελό κροκόδειλοι συνομιλούν με τους Nabis και τη θέση της γυναίκας σαν μέρος της σπιτικής διακόσμησης. Αρνιά και αίγες ψιθυρίζουν ιστορίες μίας χθόνιας ύπαρξης μέσα στη φύση, που όμως αλλού έχει πάρει φωτιά και κατακαίει μαζί της και την παιδική αθωότητα. Η νύχτα πρωταγωνιστεί, έναστρη και τρικυμιώδης, ως όνειρο και μαζί εφιάλτης.
Το κείμενο της εικαστικού συνοψίζει τον πηγαίο λυρισμό των εικόνων: «Θραύσματα. Και σύγχυση. Ανακατεμένα όλα και μια ερώτηση που θα μείνει αναπάντητη. Πού ταξίδευες εκείνες τις μέρες: Αυτήν την ιστορία δεν θα μας την πεις. Έτσι μου έμεινε μόνο να τη φανταστώ.. κάπως σκοτεινή, κάπως μπερδεμένη.. σαν ένα όνειρο που γνώριζε ότι είναι το τελευταίο. Κι αν έπεσα έξω, χαλάλι, θα με συγχωρούσες.»
ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΑΣΚΤ 2018
Οι διπλωματικές μεταπτυχιακές εργασίες της ΑΣΚΤ για το 2018 όπου εντοπίσαμε το μεγαλύτερο ενδιαφέρον ήταν αυτές που χαρακτηρίστηκαν από βαθύ εννοιολογικό υπόβαθρο μεταθέτοντας την έμφαση από την εικόνα στο χώρο που καταλαμβάνει ο άνθρωπος σε σχέση με τη φυσική του υπόσταση, τον λόγο, τις πνευματικές του ανησυχίες και την αναζήτηση της ταυτότητα.
Η Ελένη Κορδαλή μετασχηματίζει αρχιτεκτονικά το χώρο μέσω της γλώσσας χρησιμοποιώντας για δομικά υλικά τη μορφολογία του λόγου, τα λεκτικά σχήματα και τις γκρίζες ζώνες της σιωπής. Η Μυρτώ Σαρμά εμπνέεται από τη Μεταμόρφωση του Κάφκα και τις αντανακλάσεις της στην κοινωνία του σήμερα, και μεταφέρει την Καφκική αστική δυστοπία στη σημερινή Αθήνα της κρίσης διεκδικώντας μέσα από in situ performance με την ομάδα της, την επικοινωνία με τους συνανθρώπους που χαρακτηρίζονται ως ‘περαστικοί’ μα που βιώνουν τους ίδιους φόβους και κρατούν τις ίδιες ελπίδες μέσα τους. Η καθημερινότητα συνεπώς ορίζεται ως ανοίκεια καθώς ο χρόνος παγώνει το χώρο στη λεκτική προσέγγιση του ‘΄Αλλου’, που καλείται να λειτουργήσει εκτός κοινωνικών πλαισίων και συνθηκών.
Ο πρόσφατος άρρηκτος δεσμός μας με τη τεχνολογία, στα χέρια της Μαρίας Μαυροπούλου γίνεται το αντικείμενο μίας προσεκτικής στατιστικής έρευνας, η οποία παρουσιάζεται σε διάφορες μορφές, από σχέδια στον τοίχο ως το εικονικό περιβάλλον που δημιουργείται από τη θέαση μέσω γυαλιών επαυξημένης πραγματικότητας, όπου ο θεατής κυριολεκτικά εισχωρεί μέσα στο hardware και στους αλγόριθμους οι οποίοι αποτελούν το σημερινό τοπίο της επικοινωνίας μας με τους άλλους. Η μετά-πραγματικότητα των clicks, απογυμνωμένη από ποιοτικές εκτιμήσεις, γίνεται το ίδιο το ίντερνετ, ο αυξανόμενος όγκος των data ως τα νέα κτερίσματα της εποχής, τα μηνύματα, τα likes, και οι κλήσεις μας, που όλα μαζί συνιστούν τις προεκτάσεις μας και την εικόνα μας στα νέα οικογενειακά πορτραίτα του 21ου αιώνα, που δεν επιδιώκουν ούτε την πρωτοτυπία, ούτε τη δημοκρατία, ούτε την μία και μοναδική αλήθεια.
Ο Εαυτός για τον Σωκράτη Φατούρο αποζητά την αυτοπραγμάτωση του μέσα από μία εικαστική περιήγηση στις πολλαπλές πλευρές του. Η περιήγηση παίρνει τη μορφή ποιητικού ταξιδιού ανάμεσα σε περιοχές και ανθρώπους (άλλους εαυτούς) άγνωστους προς αυτόν. Την ίδια στιγμή ο Εαυτός αποκόβεται σε διαφορετικά κομμάτια που συνιστούν και αποκαλύπτουν την ουσία από την οποία ήταν φτιαγμένος, μόνο που τώρα μπορούσε να τη δει, να την αξιολογήσει και κατανοήσει. Ταυτόχρονα ο Εαυτός ζητά διέξοδο από όλη αυτήν την αυτοαναφορικότητα μέσα από την τέχνη που τον κόβει στα κομμάτια- μέρη του ταξιδιού, για να αποκτήσει την ελευθερία του, την ελευθερία ενός πουλιού.
Το προσωπικό της αρχείο αναμοχλεύει και η Άντα Πετρανάκη, ήσυχα και μοναχικά, μέρος σε μία αέναη performance, για να ανακαλύψει τις συντεταγμένες του Εαυτού, τα πάθη του και τα λάθη του, της διαφορετικότητάς του, και της έκπληξης που γεννιέται από τη συνειδητοποίηση της, όπως και της ενσυναίσθησης που προκύπτει όταν σε αυτό το προσωπικό αρχείο εντοπίζεται κοινό υλικό με τον Άλλον. Ο Λυσίμαχος Πολυχρονιάδης ανασκάβει τον δικό του εαυτό μέσω της ιδιότητας του συλλέκτη. Ο χρόνος σφραγίζεται σε βαζάκια καθώς γίνεται προσπάθεια να διατηρηθεί η ύλη ανέπαφη από το άγγιγμα του, μία αλχημιστική εμμονική ενασχόληση ενάντια στους νόμους της φύσης. Τελικά το μόνο που μένει είναι η ιλύ του νοήματος, η υπενθύμιση της λήθης. Μεγάλο ενδιαφέρον είχαν οι ψηλοί χάλκινοι βιομηχανικοί κίονες της Λαμπρινής Μάρκου, οι καπνισμένες αναμνήσεις στους τοίχους της Ελεάννας Μπαλέση και ο ανοιχτός ξαπλωμένος πάπυρος σωματικών εμπειριών της Μυρτούς Χρήστου.