Τζένη Καλλέργη: Η ζωή της Πηνελόπης Δέλτα υπήρξε γοητευτική και τραγική συνάμα

Το Θέατρο της Ημέρας παρουσιάζει την παράσταση «Πηνελόπη Δέλτα» του Γιώργου Α. Χριστοδούλου σε σκηνοθεσία Ανδρομάχης Μοντζολή, η οποία μέχρι σήμερα γνώρισε ιδιαίτερη επιτυχία, με αποτέλεσμα να πάρει δεύτερη παράταση, μέχρι τις 6 Απριλίου.

Η Τζένη Καλλέργη, η οποία υποδύεται την Πηνελόπη Δέλτα, μιλάει στο Culturenow.gr για αυτή την εμβληματική προσωπικότητα και την επιτυχία του έργου.

Culturenow.gr: Το έργο Πηνελόπη Δέλτα του Γιώργου Α. Χριστοδούλου, παρουσιάζεται στο Θέατρο της Ημέρας με ιδιαίτερη επιτυχία μέχρι σήμερα. Πείτε μας λίγα λόγια για το έργο και που νομίζετε οφείλεται η μεγάλη ανταπόκριση του κοινού.

Τζένη Καλλέργη: Η Πηνελόπη Δέλτα, δεν είναι μόνο μια πολυγραφότατη συγγραφέας αλλά και μια εμβληματική προσωπικότητα. Είναι η πρώτη γυναίκα που ασχολήθηκε με τη συγγραφή παιδικών βιβλίων. Τα βιβλία της είναι ιστορικού και εκπαιδευτικού περιεχομένου. Η ίδια κάπου αναφέρει: «Είναι ιστορικά γεγονότα που τα παιδιά δεν θα μπορούσαν να τα μάθουν με καλύτερο τρόπο».

Η γνωριμία και η συναναστροφή της, με σημαντικές προσωπικότητες, του πνεύματος και της πολιτικής, της έδωσαν την ευκαιρία να καταγράψει γεγονότα που φωτίζουν τη νεότερη ιστορία του τόπου μας. Κόρη του Εμμανουήλ Μπενάκη, μεγάλου βαμβακέμπορα στην Αλεξάνδρεια, αδελφή του Τρελαντώνη και σύζυγος, του επίσης πλούσιου επιχειρηματία, Στέφανου Δέλτα. Έζησε τα νεανικά της χρόνια στην Αλεξάνδρεια και κατά χρονικά διαστήματα στο Παρίσι, στις Βρυξέλες και στην Αθήνα. Τα τελευταία χρόνια της ζωής της έζησε στην Κηφισιά, στο σπίτι όπου και αυτοκτόνησε, το 1941 με την εισβολή των Γερμανών στην Αθήνα.

Λόγω της κοινωνικής της θέσης απέκτησε σπουδαία μόρφωση και συναναστράφηκε με όλες τις μεγάλες προσωπικότητες της εποχής της. Υπήρξε λάτρης της δημοτικής γλώσσας κάτι πολύ επαναστατικό για την εποχή της. Ο έρωτάς της, με τον Ίωνα Δραγούμη και ο κοινός τους αγώνας για την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας και τη διάσωση της Μακεδονίας καθόρισαν την μετέπειτα ζωή της, αλλά και το έργο της. Πολύ στενός οικογενειακός φίλος των Μπενάκηδων, υπήρξε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Ο πατέρας της Εμμανουήλ Μπενάκης, ήταν θερμός υποστηριχτής του Ελευθέριου Βενιζέλου. Και τι ειρωνεία! Ο αγαπημένος της, ο μεγάλος έρωτας της ζωής της, ο Ίων Δραγούμης ήταν αντιβενιζελικός και δολοφονήθηκε από τους βενιζελικούς. Μια δολοφονία που σημάδεψε τη ζωή και το έργο της.

Αυτή είναι, επιγραμματικά, η ζωή της Πηνελόπης Δέλτα, που ζωντανεύει στο «Θέατρο της Ημέρας» με την παράστασή μας. Στη διάρκεια δύο ωρών, περίπου, ξεδιπλώνεται στη σκηνή, η ιστορία 50 χρόνων, της πολυτάραχης ζωή της, που συμπίπτει με την πιο ταραγμένη νεώτερη ιστορία της Ελλάδας. Αυτό που συγκινεί και συνεπαίρνει το κοινό, πέρα από την αρτιότητα της παράστασης, είναι η ζωή, της Πηνελόπης Δέλτα, που υπήρξε γοητευτική και τραγική συνάμα.

Cul.N.: Πείτε μας λίγα λόγια για την προσωπικότητα της Πηνελόπης Δέλτα, πώς την προσεγγίσατε εσείς ερμηνευτικά;


Τζ.Κ.: Σ’ όλη της τη ζωή, η Πηνελόπη Δέλτα, επαναστατούσε με το συντηρητικό περιβάλλον της και τον αυταρχισμό του πατέρα της. Επαναστατούσε, όμως, μόνο «μέσα της». Οι κοινωνικές καταβολές, το ήθος, η αγωγή της, το χρέος και το καθήκον, ήταν πολύ δυνατά για να τα νικήσει. Η αδυναμία της, αυτή, ήταν η αιτία που την οδηγούσε συχνά στην απόπειρα αυτοκτονίας. Στο έργο «Πηνελόπη Δέλτα», που παίζουμε, στο «Θέατρο της Ημέρας», όταν ο Δραγούμης της ζητάει να τον ακολουθήσει, εκείνη του λέει: «Δεν μπορώ. Τα κοινωνικά πορτραίτα είναι δυνατότερα από μένα. Έτσι δεν μου μένει άλλη λύση παρά μόνο ο θάνατος».

Για να προσεγγίσω το ρόλο, για να μπορέσω να ενσαρκώσω μια τέτοια ισχυρή και πολυδιάστατη προσωπικότητα, έπρεπε πρώτα να μελετήσω το συγγραφικό της έργο και μέσα απ’ αυτό ν’ ανακαλύψω τη ζωή και τον χαραχτήρα της. Πολλές φορές, διαβάζοντας τα ημερολόγιά της, θύμωνα με την ανοχή και υποχωρητικότητά της. Όταν, όμως, διείσδυσα στην εποχή που έζησε, στο περιβάλλον της, στην αγωγή της, που πρότασσε πάντα το χρέος, το καθήκον και την αξιοπρέπεια, τότε μόνο την κατάλαβα. Όταν ερωτεύτηκε τον Δραγούμη, είχε ήδη τρία παιδιά, με τον Δέλτα. Έτσι, όσο κι αν επαναστατούσε μέσα της, «το καθήκον» την ανάγκασε να εγκαταλείψει τον Δραγούμη. Ήταν πολύ δυνατός ο πόνος που της προκάλεσε, η αναγκαστική, αυτή απόφαση. Από την ημέρα του χωρισμού τους δεν έβγαλε τα μαύρα, ποτέ, μέχρι που πέθανε, παρ’ όλο που ένοιωσε βαθειά προδομένη, από τον θορυβώδη έρωτα του Δραγούμη με την Μαρίκα Κοτοπούλη.

Cul.N.: Τι είναι αυτό που σας προκαλεί περισσότερο το ενδιαφέρον στην ιστορία της ζωής της;


Τζ.Κ.: Όλη της η ζωή δεν είναι απλά ενδιαφέρουσα αλλά συγκλονιστική. Αυτό, όμως, που με συνεπήρε, που με συγκίνησε στη ζωή της, ήταν η πάλη και το αδιέξοδο που προκαλεί η σύγκρουση του «θέλω» με το «πρέπει». Δυστυχώς, τα «θέλω» της Πηνελόπης Δέλτα, ποτέ δεν μπόρεσαν να νικήσουν τη δύναμη του «πρέπει». Η εποχή και το αυταρχικό περιβάλλον που έζησε, η αγωγή της, που πρότασσε πάντα το χρέος, το καθήκον και την αξιοπρέπεια, δεν της επέτρεψαν να ζήσει τη ζωή που ήθελε. Λέει κάπου η ίδια. «Σ’ όλη μου τη ζωή δεν μπόρεσα να ζήσω και το χειρότερο είναι πως δεν μπόρεσα ούτε να πεθάνω». Μόνο αυτή η φράση της, είναι αρκετή για να προκαλέσει μια ηθοποιό, ν’ ανακαλύψει και να ζωντανέψει στη σκηνή αυτή τη γυναίκα.

Cul.N.: Πώς αποδίδεται το κλίμα της εποχής μέσα από την παράσταση και τη σκηνοθεσία της Ανδρομάχης Μοντζολή;


Τζ.Κ.: Η σκηνοθέτης του έργου κ. Μάγκυ Μοντζολή, με την πείρα και τη γνώση που διαθέτει, θα ήταν, κατά τη γνώμη μου, πολύ εύκολο για εκείνη, αν επρόκειτο ν’ αποδώσει, μόνο, το κλίμα της εποχής. Το έργο, όμως, «Πηνελόπη Δέλτα» του Γιώργου Α. Χριστοδούλου, είναι ένα έργο με πολλές δυσκολίες στο ανέβασμά του στη σκηνή, που απαιτεί από τον σκηνοθέτη, ευρηματικότητα, φαντασία και ευαισθησία. Καλούνται, σύμφωνα με το έργο, τέσσερεις ηθοποιοί, κάποιας συγκεκριμένης ηλικίας, να διανύσουν 50 χρόνια της ζωής τους, πάνω στη σκηνή, μέχρι το θάνατό τους, κάνοντας αναδρομές στο παρελθόν. Π.χ. η Πηνελόπη Δέλτα, ξεκινάει στο έργο, από τα 67 της χρόνια, κάνει αναδρομή στο παρελθόν, από τα 20 της και φτάνει μέχρι το θάνατό της. Αυτή την πορεία ακολουθούν και όλοι οι άλλοι ηθοποιοί.

Η σκηνοθέτης είχε δυο επιλογές. Ή να πάρει τέσσερεις νέους ηθοποιούς και στην πορεία του έργου να τους γεράσει ή να επιλέξει ηθοποιούς πιο ώριμους με θεατρική πείρα να σηκώσουν το βάρος των αναδρομών. Νομίζω πως η μεγάλη επιτυχία της παράστασης οφείλεται στη σωστή επιλογή, που είναι η δεύτερη. Είναι τόσο έντονες προσωπικότητες, η Πηνελόπη, ο Μπενάκης, ο Δραγούμης και η Μαριάνθη, που δεν θα μπορούσαν να σηκώσουν το βάρος και να πείσουν νέοι ηθοποιοί, όσο καλοί κι αν ήταν. Χωρίς μεταμφιέσεις, χωρίς τεχνάσματα εξωτερικά, χωρίς ψεύτικα τρυκ, κατάφερε η σκηνοθέτης, να οδηγήσει τους ηθοποιούς στην ανακάλυψη και αποκάλυψη, εσωτερικών συναισθημάτων, και καταστάσεων, που απαιτεί η κάθε ηλικία των ηρώων. Στην επιτυχία αυτή και στην ατμόσφαιρα της εποχής, συνέβαλε θετικά και ο έμπειρος σκηνογράφος και ενδυματολόγος, Ανδρέας Σαραντόπουλος. Βέβαια, αυτά τα έργα και αυτές οι παραστάσεις απαιτούν πρωτίστως καλλιεργημένο κοινό. Ευτυχώς, το κοινό που συρρέει στο Θέατρο της Ημέρας είναι ένα τέτοιο κοινό.

Cul.N.: Η προσωπικότητά της και το έργο της είναι έμπνευση για τις σημερινές γυναίκες;


Τζ.Κ.: Δεν ξέρω! Τι να σας πω! Μου βάζετε δύσκολα. Η Πηνελόπη Δέλτα, έζησε σε μια τελείως διαφορετική εποχή από τη σημερινή. Έζησε σε μια εποχή που η γυναίκα ήταν ακόμη υποταγμένη στην εξουσία του «άντρα» πατέρα και μετά του  «άντρα» συζύγου. Του συζύγου που πάντα επέβαλε ο πατέρας. Η ίδια, περιγράφει στο ημερολόγιό της, μια συζήτηση με τον άντρα της, όπου μεταξύ άλλων του λέει, εκλιπαρώντας τον: «Σε παρακαλώ, δώσε μου την ελευθερία μου». Ζητάει κάτι που για τη σημερινή γυναίκα είναι αυτονόητο. Ποτέ, ο Δέλτα, δεν της έδωσε την ελευθερία της αλλά κι εκείνη ποτέ δεν την πήρε μόνη της. Και δεν την πήρε γιατί υπερίσχυσε «το χρέος και το καθήκον», στα παιδιά και την οικογένεια.

Ίσως, αυτή η πλευρά του χαραχτήρα, της Πηνελόπης Δέλτα, θα μπορούσε ν’ αποτελέσει έμπνευση για τις σημερινές γυναίκες. Σήμερα που οι γυναίκες στην πλειονότητά τους δεν εξουσιάζονται από τον άντρα, πατέρα ή σύζυγο, που μπορούν να επιλέγουν οι ίδιες, τον σύντροφο της ζωής τους, που μπορούν να ζουν τον έρωτά τους χωρίς ταμπού, σήμερα που μπορούν να κάνουν παιδιά, γιατί αυτές το θέλουν και όχι γιατί τους το επιβάλλει το «συζυγικό καθήκον», καλό θα ήταν να προτάξουν κι αυτές στη ζωή τους «το χρέος και το καθήκον» στα παιδιά και να μη διαλύουν «για ψήλου πήδημα» την οικογένειά τους. Νομίζω, όμως, ότι για τις σημερινές γυναίκες δεν μπορεί ν’  αποτελεί έμπνευση η υποταγή της Πηνελόπης Δέλτα, γιατί ήταν υποταγή που σκότωσε την ψυχή της.


Cul.N.: Μέχρι πότε θα παρουσιάζεται η παράσταση Πηνελόπη Δέλτα; Και στη συνέχεια έχετε κάποια άλλα προγραμματισμένα επαγγελματικά σχέδια;


Τζ.Κ.: Η παράσταση του έργου «Πηνελόπη Δέλτα», είχαμε προγραμματίσει να παρουσιάζεται στο «Θέατρο της Ημέρας», από τον Οκτώβριο του 2014, μέχρι το τέλος Ιανουαρίου του 2015. Η μεγάλη, όμως, προσέλευση του κοινού, μας υποχρεώνει να παρατείνουμε τις παραστάσεις, για όλο το Φεβρουάριο, ίσως και μέχρι την Κυριακή των Βαΐων. Με βαθιά θλίψη, σκέφτομαι, την Κυριακή των Βαΐων, που θα είμαι αναγκασμένη να αποχωριστώ τους αγαπημένους μου συναδέλφους, τον Ντίνο Καρύδη που υποδύεται τον Εμμ. Μπενάκη, τον Θεόφιλο Βανδώρο που ενσαρκώνει τον μεγάλο μου έρωτα Ίωνα Δραγούμη και την Ράσμη Τσόπελα, την πιστή και αγαπημένη μου οικονόμο Μαριάνθη.

Μετά το τέλος των παραστάσεων της «Πηνελόπης Δέλτα», έχω προγραμματίσει να επαναλάβω το καλοκαίρι μια σειρά παραστάσεων της μεγάλης προσωπικής επιτυχίας, που είχα πέρυσι, ερμηνεύοντας μια άλλη σπουδαία και ιστορική γυναίκα, την «Ξανθίππη η γυναίκα του Σωκράτη». Η παράσταση αυτή θα ενταχθεί, επίσης, σε μια σειρά εκδηλώσεων που θα δοθούν στην Κρήτη, αφιερωμένες στην μνήμη του μεγάλου μας ηθοποιού, Λυκούργου Καλλέργη. Ο Λυκούργος Καλλέργης, εμφανίζεται στην παράσταση αυτή, μέσα από κινηματογραφημένα πλάνα, να ερμηνεύει μοναδικά τον Σωκράτη, από την παράσταση του έργου «Ώρα απιέναι», που δόθηκε στο Ηρώδειο το 2002.

Το έργο του Γιώργου Α. Χριστοδούλου, Πηνελόπη Δέλτα, παρουσιάζεται στο Θέατρο της Ημέρας, έως τις 6 Απριλίου 2015. Περισσότερες πληροφορίες.