Η Τέχνη που απευθύνεται στα παιδιά έχει την ιδιαιτερότητα να την παράγουν ενήλικες, να την κρίνουν ενήλικες κα βέβαια να πρέπει να την επιλέξουν ενήλικες για να καταλήξει στον αρχικό της αποδέκτη, τα παιδιά.
Αυτό δημιουργεί πολλές στρεβλώσεις από τις κυρίαρχες στους ενήλικες κάθε εποχή απόψεις για το παιδί. Το 18ο αιώνα το παιδί αντιμετωπιζόταν ως ένα μικρός ενήλικας, το 19ο αιώνα ό,τι απευθυνόταν στο παιδί έπρεπε να είναι διδακτικό και μόλις στα τέλη του 20ου αναγνωρίστηκε ότι το παιδί έχει δικαίωμα να είναι παιδί, να χαίρεται και να απολαμβάνει την Τέχνη, χωρίς διδακτικό στόχο, αλλά για τη μέθεξη στο αισθητικό αγαθό.
Μεγάλα έργα που αγαπήθηκαν από τα παιδιά διαχρονικά και περά από σύνορα και γλώσσες, δεν φτιάχτηκαν για να απευθυνθούν στα παιδιά και μόνο. Ο δημιουργός τους εξέφραζε αυτό που εκείνη τη στιγμή φώλιαζε στην ψυχή του, γιάτρευε την πληγή του, έδινε διέξοδο στο κύμα που προκαλούσαν οι εκρήξεις μέσα του. Έκανε δηλαδή αληθινή Τέχνη. Ο Άντερσεν, ο Εξιπερί, ο Βερν, για να αναφερθώ σε τρία παραδείγματα από τη λογοτεχνία, δεν έγραφαν για παιδιά. Τα έργα τους όμως είχαν τις προϋποθέσεις να απευθυνθούν στα παιδιά και να αγαπηθούν από αυτά. Γιατί τα παιδιά έχουν την ικανότητα να καταλαβαίνουν την αληθινή Τέχνη, να ξεχωρίσουν το ψεύτικο και να το απορρίπτουν. Απλώς χρειάζονται χρόνο. Ο χρόνος είναι ο αληθινός κριτής, ο μοναδικός αδέκαστος και ανεπηρέαστος. Γιατί πολλές φορές πρόσκαιρες επιτυχίες κάνουν πολλούς να πιστέψουν πως τα παιδιά παραπλανούνται. Όμως όσο κι αν ψάξει κανείς δεν βρίσκει τίποτα ψεύτικο να άντεξε στο χρόνο. Ό,τι μεταφέρεται από γενιά σε γενιά είναι αυτό που αληθινά αξίζει.
Αυτό δε σημαίνει ότι δεν υπάρχει αληθινή Τέχνη για παιδιά σήμερα η οποία να δημιουργεί σύγχρονα έργα. Φυσικά και υπάρχει, αλλά συχνά αντιμετωπίζει δυσκολίες και πολλές φορές αμφισβητείται η αξία της, αφού ο χρόνος δεν έχει προλάβει να την καταξιώσει.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Σε αυτό το πλαίσιο ήρθε η κρίση και δημιούργησε τις τόσο ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν σήμερα. Εννοώ πως ο Έλληνας γονιός όσα και αν στερηθεί ο ίδιος, δεν θα στερήσει από το παιδί του το βιβλίο, το θέατρο, το μουσείο, τη μουσική, το χορό και ότι θα το ευχαριστήσει και θα του χαρίσει στιγμές απόλαυσης. Αυτό έγινε γρήγορα κατανοητό από όλους και άλλωστε το δείχνουν οι μετρήσεις πωλήσεων ή ακροαματικότητας κ.λ.π. Και τότε, άνθρωποι που δεν είχαν καμία σχέση με το παιδί, καλλιτέχνες που θεωρούσαν υποτιμητικό να απευθυνθούν στις μικρές ηλικίες, ξαφνικά έγιναν ειδικοί και «αφιερώθηκαν» στην Τέχνη για το παιδί. Αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει μια άνοιξη μέσα στην βαρυχειμωνιά της κρίσης!
Σπουδαίοι ηθοποιοί παίζουν σε παραστάσεις για παιδιά, τραγουδιστές είτε συμμετέχουν σε μιούζικαλ για παιδιά είτε σε μουσικές παραστάσεις για παιδιά, σκηνοθέτες και χορογράφοι δημιουργούν παραστάσεις για παιδιά, συγγραφείς οι οποίοι έγραφαν μόνο για ενήλικες είτε ηθοποιοί είτε συνθέτες είτε παρουσιαστές γράφουν παραμύθια για παιδιά κ.λ.π.
Όλα για τα παιδιά λοιπόν; Ναι – αν δεν κρυβόταν η φράση στην παρένθεση, μεσα στην πρόταση, Όλα για τα (λεφτά που φέρνουν τα) παιδιά. Έτσι σπουδαίοι ηθοποιοί σπαταλιούνται σε παραστάσεις που δεν ξέρουν να μιλήσουν στο παιδί. Αναμειγνύονται με δημοφιλείς τηλεοπτικές παρουσιάστριες, επειδή οι παραγωγοί πιστεύουν ότι αυτές θα τους φέρουν τον κόσμο. Η συνταγή έχει οπωσδήποτε θέμα μυθολογικό ή αρχαιοελληνικό ή εθνοκεντρικό. Πάντως κλασικό για να το ξέρει καλά ο γονιός που θα το επιλέξει. Μουσική από γνωστό συνθέτη και χορογραφίες από τηλεοπτικό σόου. Να η επιτυχία! Κι όμως αυτές οι υπερπαραγωγές δεν κατορθώνουν να δημιουργήσουν τη γλύκα στην ψυχή που άφηναν οι παραστάσεις στο Έρευνας, στο Στοά, στο Πόρτα, στο Αερόπλοιο. Το ίδιο και στα βιβλία. Αγοράζονται αυτά που είναι στη μόδα είτε γιατί τα διαφημίζει η τηλεόραση, είτε γιατί τα έγραψε γνωστό τηλεοπτικό πρόσωπο. Συνήθως όμως καταλήγουν στο ράφι χωρίς να αγαπηθούν, αφού δεν κατάφεραν να συγκινήσουν.
Οι γονείς, για να προστατευθούν, περιορίζουν τις επιλογές τους, δυσπιστούν στο νέο, και διαλέγουν για τα παιδιά τους αυτό που ξέρουν! Σκέφτομαι αν σήμερα ένας πιλότος, ο Εξιπερί, τριγύριζε στους εκδότες με ένα κείμενο που έγραψε για τη γυναίκα – τριαντάφυλλό του, θα έβρισκε κάποιον να του το εκδώσει; Αν ένας παράξενος που ζούσε σε ένα πλοίο, ο Βερν, έφερνε στους παραγωγούς ένα θεατρικό έργο που διαδραματιζόταν όλο στο βυθό γιατί ο ήρωας ήταν αποφασισμένος να μην αποδεχτεί την κοινωνία της αποικιοκρατίας των Άγγλων, θα ανέβαινε ποτέ ως παράσταση;
Σήμερα λοιπόν άνθρωποι που πραγματικά έχουν προσφέρει τόσα στο παιδί σιωπούν (σημειώνω ότι το Θέατρο Πόρτα ανέστειλε για φέτος τη λειτουργία του), νέοι καλλιτέχνες εξαιτίας του ότι δεν είναι γνωστοί, βρίσκουν πόρτες κλειστές και… η άνοιξη που θα μπορούσε να έρθει ποτέ δεν ήρθε.
Θα μπορούσα να τελειώσω τις σκέψεις μου έτσι, απαισιόδοξα. Αλλά δεν μπορώ. Οι συγγραφείς που απευθύνονται σε παιδιά πρέπει να είναι αισιόδοξοι. Η αληθινή Τέχνη για το παιδί υπάρχει. Συγκινεί και συνεπαίρνει. Αλλά πρέπει να την ανακαλύψουν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί. Πρέπει να ψάξουν πίσω από τους προβολείς και τις μεγάλες επιγραφές με τα γνωστά ονόματα, που ήρθαν ως διάττοντες αστέρες στο χώρο. Εκεί που δημιουργοί καταθέτουν την ψυχή τους, γιατί… δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς. Γιατί έτσι μόνο ξέρουν να εκφράζονται, έτσι μόνο ξέρουν να υπάρχουν.
Πρέπει να βρουν τις ιστορίες που έχουν κάτι να αφήσουν στην παιδική ψυχή σε βιβλία που δεν γράφτηκαν από «διάσημους», από άλλους χώρους, συγγραφείς, αλλά είναι τα ίδια «διάσημα» γιατί τα αγαπούν τα παιδιά, χωρίς κανένα μάρκετινγκ και καμιά διαφήμιση να τα αναγκάσει. Αγάπη αληθινή και άδολη. Όπως μόνο τα παιδιά ξέρουν…
Info:
Ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε παιδαγωγικά και θεολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Από το 1984 εργάζεται ως εκπαιδευτικός στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Το 1995 εκδόθηκε το πρώτο βιβλίο του για παιδιά. Το 1997 κυκλοφόρησε ο Τριγωνοψαρούλης. Ακολούθησαν άλλα έξι βιβλία με περιπέτειες του Τριγωνοψαρούλη, ο οποίος έγινε ο πιο αγαπημένος σύγχρονος ήρωας της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας. Από το 1995 μέχρι σήμερα, ο συγγραφέας του έχει εκδώσει πάνω από 50 βιβλία για παιδιά και νέους, πολλά από τα οποία έχουν τιμηθεί με διακρίσεις, βραβεία και επαίνους (περιοδικό Διαβάζω, Γ.Λ.Σ., Ελληνικό Τμήμα ΙΒΒΥ). Συμμετέχει σε διεθνή φεστιβάλ λογοτεχνίας (Μπάνκια, Βερολίνο). Αναδεικνύεται στον πιο μεταφρασμένο συγγραφέα της γενιάς του με είκοσι τέσσερα βιβλία του ήδη μεταφρασμένα στο εξωτερικό (Ιταλία, Γερμανία, Ισπανία, Αγγλία, Κορέα, Μαλαισία, Σερβία, Κίνα, Τουρκία).
Σημαντική στιγμή η έκδοση και των εφτά βιβλίων του Τριγωνοψαρούλη στην Κίνα. Είναι η πρώτη φορά που σειρά βιβλίων με έναν λογοτεχνικό ήρωα Έλληνα κυκλοφορούν στην Κίνα. Γράφει άρθρα σε περιοδικά, εφημερίδες και ιστότοπους για την προώθηση της φιλαναγνωσίας. Το Δεκέμβριο του13 κυκλοφόρησε η νέα περιπέτεια του Τριγωνοψαρούλη “Τριγωνοψαρούλη, μην εμπιστεύεσαι ποτέ..αχινό!”.
*Αναδημοσίευση από το περιοδικό Culturenow Mag, τεύχος 28