Ως τις 21 Μαΐου οι επισκέπτες του C/O (Amerika Haus) στο Βερολίνο θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν την πολύπλευρη εξέλιξη της πορείας της Βάλι Έξπορτ από το 1966 ως το 2009. Κινηματογραφίστρια, performance artist και καλλιτέχνης των νέων μέσων, η Έξπορτ προκάλεσε αίσθηση με τις δράσεις της στο δημόσιο χώρο στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Η αναδρομική έκθεση καλύπτει ένα ευρύ φάσμα έργων, από τις προκλητικές δράσεις του “Διευρυμένου Κινηματογράφου” (Expanded Cinema), τις συμβολικές περφόρμανς και την αναλυτική εννοιολογική φωτογραφία της μέχρι τις εγκαταστάσεις πολυμέσων και τις παρεμβάσεις στο δημόσιο χώρο. Τα έργα της εξακολουθούν να είναι επίκαιρα και να λειτουργούν ως σημαντικά σημεία αναφοράς για κοινωνικοπολιτικές έρευνες σήμερα.
Η Βάλι Έξπορτ (γεν. 1940) είναι μία από τις πιο αναγνωρισμένες διεθνώς καλλιτέχνιδες των νέων μέσων εικαστικής έκφρασης και της περφόρμανς. Μεγαλώνοντας στο Λιντς, φοίτησε σε μια τοπική σχολή τεχνών και χειροτεχνίας από το 1955 έως το 1958 και στη συνέχεια μετακόμισε στη Βιέννη το 1960. Αφού αποφοίτησε από μια ανώτερη σχολή υφαντουργίας, πραγματοποίησε τις πρώτες της περφόρμανς από το 1967 στο πλαίσιο του Βιεννέζικου Ακτιβισμού, ο οποίος τη δεκαετία του 1960 ήρθε σε ρήξη με τα παραδοσιακά είδη ζωγραφικής και αμφισβήτησε τα αστικά πρότυπα μέσω των ριζοσπαστικών δράσεων του. Μέσω του αναστοχασμού των ίδιων των μέσων έκφρασής της, η Έξπορτ διαφοροποιήθηκε σαφώς από το εκφραστικό πάθος του κινήματος.
Χαρακτηριστικό γνώρισμα της πρακτικής της είναι ότι επανεξετάζει θέματα και μοτίβα με διαφορετικά μέσα και έτσι τα συσχετίζει μεταξύ τους σε ολοένα και νέους συνδυασμούς.
Η καλλιτέχνης διατύπωσε ρητά την κριτική της ως φεμινιστική κριτική που συνδέεται άρρηκτα με την αμφισβήτηση της αναπαράστασης του γυναικείου σώματος και του ρόλου της γυναίκας σε μια πατριαρχική κοινωνία. Κάνοντας αναφορά στο ίδιο της το σώμα (body art), η Έξπορτ εξετάζει τις κοινωνικές δομές που εγγράφονται οδυνηρά στο γυναικείο σώμα μέσω πολλαπλών μέσων -συμπεριλαμβανομένων της φωτογραφίας, του βίντεο και του σχεδίου.
Μια πτυχή της έκθεσης αποτελεί η σημασία της φωτογραφίας για το έργο της καλλιτέχνιδας: δεν υπάρχει άλλο μέσο που να χρησιμοποιεί με τόσο εξαιρετικά ευέλικτο τρόπο. Η φωτογραφία κατέχει κεντρική θέση στο έργο της, ανεξάρτητα από το αν αντιμετωπίζεται ως μέσο τεκμηρίωσης, ως πείραμα ή ως ανεξάρτητο έργο. Από την αρχή είχε συλλάβει δράσεις που συνδέονται αιτιωδώς με τη φωτογραφία, πραγματοποιώντας εφήμερες περφόρμανς που αναδεικνύονται από τις ιδιαιτερότητες της φωτογραφίας ως μέσο. Στη μεγάλη σειρά εννοιολογικών φωτογραφιών της από τη δεκαετία του 1970, αμφισβητεί κριτικά την εξίσωση της εικόνας με την πραγματικότητα στα μέσα μαζικής επικοινωνίας. Η ανάλυση της των τεχνικών διαδικασιών αναπαραγωγής αποκαλύπτει τους τρόπους με τους οποίους τα μέσα μαζικής επικοινωνίας πρώτα κατασκευάζουν και στη συνέχεια καθιερώνουν εικόνες που χαρακτηρίζουν την ταυτότητα με βάση το φύλο. Η σχέση μεταξύ “θηλυκότητας” και αναπαράστασης, σώματος και βλέμματος, περφόρμανς και εικόνας, καθώς και υποκειμένου και χώρου είναι χαρακτηριστική στο έργο της Έξπορτ.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Το πολυδιάστατο έργο της Βάλι Έξπορτ ξεφεύγει από ένα στενό πλαίσιο ταξινομήσεων, ξεπερνώντας τους περιορισμούς των μέσων και των ειδών. Μέσα από το συνολικό έργο της, η Έξπορτ εκφράζει ρητά την ανάλυσή της στα μέσα μαζικής επικοινωνίας και στις διαδικασίες δημιουργίας της δημόσιας εικόνας ως φεμινιστική κριτική για να εξετάσει το ρόλο της γυναίκας, την κοινωνική περιθωριοποίησή της και την αναπαράσταση του γυναικείου σώματος σε μια πατριαρχική κοινωνία.
Πηγή: κείμενα της έκθεσης | Φωτογραφίες: co-berlin.org
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Aus der Mappe der Hundigkeit, 1968, Gemeinsam mit Peter Weibel, Courtesy Galerie Thaddaeus Ropac © VALIE EXPORT, VG Bild- Kunst, Bonn 2023; Foto: Joseph Tandl