Η έκθεση The unsettling event of an enigma (to be forever, but never to have been*) αναπτύσσεται μέσα από ένα έκκεντρο και συνειρμικό διάλογο προς μία εικαστική διερεύνηση, η οποία πρωτίστως χορογραφεί τον αθέατο, ενδιάμεσο χώρο. Τον διαλεκτικό δηλαδή, χώρο ανάμεσα στους δύο, τον χώρο ανάμεσα στα έργα, καθώς και αυτόν που εν δυνάμει, ανακύπτει μέσα από τις ερμηνείες των θεατών. Η εγκατάσταση η οποία συγκροτείται, πλέον, στον χώρο, μέσα από μια σειρά χώρο-χρονικών επεκτάσεων, αναδιπλώσεων και συμπτύξεων, -ως απόρροια εικαστικών επιτελέσεων και υποθέσεων-, μπορεί εν τέλει, να εγγραφεί ή να εκληφθεί ως ο απο-ήχος ή και ως η –διαδραστική- ηχώ ενός ή πολλαπλών συμβάν-των…
Ο τίτλος της έκθεσης ανακαλεί το έργο του Man Ray, «L’Enigme d’Isidore Ducasse», 1920 και ο υπότιτλος παραπέμπει στην ομώνυμη φράση στο ποίημα του Χόρχε Λούις Μπόρχες «The Enigmas» (Τα Αινίγματα), από τη συλλογή «Jorge Luis Borges, Selected Poems, 1923-1967» του 1972.
… Αυτή η συνεργατική εγκατάσταση, με πρόθεση να εμπλακεί το αθέατο ως υπαρκτό και το άυλο ως ενεργό για να επεξεργαστούν και να προεκτείνουν το ορατό και το αντιληπτό, συνιστά πρωτίστως μια πράξη πολιτική.
(Απόσπασμα από το κείμενο των καλλιτεχνών)
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Επιμέλεια: Μαρία Στάθη
H Αλεξάνδρα Αθανασιάδου (PhD, ιδρύτρια και διευθύντρια του PHLSPH – Philosophy & Photography Lab) σημειώνει:
Mία συχνότητα μοιάζει να πάλλεται ανάμεσα σε αυτό που γίνεται δεκτό ως γνώριμο και αντιληπτό ως ανοίκειο στην έκθεση The unsettling event of an enigma (to be forever, but never to have been*). Αυτή την αδιόρατη ζώνη, εάν κάποιος την προσεγγίσει με ένα ακόμη φίλτρο, πέρα από αυτό της οπτικής γλώσσας, θα διακρίνει πως τα έργα των δύο δημιουργών συστέλλονται και διαστέλλονται μέσα στο χώρο των ίδιων των κάδρων και έξω από αυτά.
Αυτό γίνεται με όρους χωρικούς, καθώς τα έργα πλέκονται μεταξύ τους αλλά και με το ίδιο το περιβάλλον της έκθεσης, απορροφώντας το και αυτό ως κομμάτι της “ποιητικής” διαδικασίας. Γίνεται επίσης και με όρους χρονικούς, μια και πολλά δημιουργούν αντηχήσεις σε ένα διάλογο με την ιστορία της τέχνης.
Με αυτόν τον τρόπο, κάποιος μπορεί να παρατηρήσει δύο κινήσεις. Η πρώτη είναι της αιώρησης, καθώς τα έργα αποκολλώνται από τις εικόνες στις οποίες αναφέρονται και επιστρέφουν σε αυτές ενισχυμένα μέσα από τις δικές τους οπτικές στρατηγικές για να παρουσιαστούν. Σε αυτό το νέο τοπίο, ο Βασίλης Ζωγράφος απεικονίζει τριαντάφυλλα που απαλλάσσονται από τo ιστορικό τους φορτίο και επιστρέφουν μέσα σε όλη την ευθραυστότητά τους, καθώς στέκονται απομονωμένα μέσα στο γκρι χρώμα. Ο ήχος τους αναπηδά μέσα από την γλυπτική τους διάσταση και όχι από την αναπαράσταση μιας πρώτης ανάγνωσης. Αντίστοιχα, άλλες εικόνες αναδεικνύουν τη διαχρονική επιθυμία και περιέργεια μετασχηματισμού της ύλης σε πολιτισμικό αντικείμενο, όπως το πέτρωμα που απεικονίζεται ως βάζο. Και εδώ όμως με την ανάδυσή του μέσα από το χρώμα μοιάζει και αυτό αβαρές.
Αυτή η αιώρηση είναι που μας οδηγεί και στη δεύτερη κίνηση, αυτή της αποσταθεροποίησης, η οποία παραδόξως προκύπτει από την παρουσία. Τα έργα εμφανίζονται στον χώρο ως χειρονομίες αντίστασης απέναντι στον θόρυβο του οπτικού κορεσμού και των περιχαρακωμένων τρόπων πρόσληψης. Είναι εκεί ως ήχοι αναγνωρίσιμοι αλλά ταυτόχρονα και εντελώς διαφανείς, μια και λειτουργούν παράλληλα και ως αγωγοί ήχων που στέκονται ανάμεσα στις ρωγμές διαρρηγμένων πολιτικών της εικόνας. Η αφηγηματική ροή αποσταθεροποιείται ξανά και ξανά από την Βίκυ Περικλέους είτε με τις διαφορετικές υλικότητες είτε μέσα από τις αισθητικές χειρονομίες που εντάσσει στις εικόνες. Οι φοίνικες στην άκρη της εικόνας θυμίζουν φίδια και ξαφνικά η εικόνα αλλάζει κέντρο βάρους, το παράθυρο κινείται και σπρώχνει τον χρόνο στο επόμενο καρέ. Το φίδι, γίνεται κεραμικά θραύσματα, σαν να προσπαθεί να αλλάξει δέρμα, για να επανεμφανιστεί στο πλέγμα μιας νέας μυθολογίας που αποκαλύπτεται στη μετάβαση που επιτελείται.
Αυτή, όπως και όλες οι παραπάνω κινήσεις συμβαίνουν, γιατί έχουν δημιουργηθεί για να ενεργοποιούνται με την εμπλοκή του θεατή. Ο Ισπανός φιλόσοφος José Ortega y Gasset περιγράφει με μεγάλη διορατικότητα αυτή την ανεπαίσθητη μετατόπιση ανάμεσα στη διάκριση έργου/θεατή: «Κάθε εικόνα καθώς εισέρχεται ή αποσύρεται από τη συνείδησή μας, προκαλεί μία υποκειμενική αντίδραση, όπως ακριβώς ένα πουλί που προσγειώνεται ή εγκαταλείπει ένα κλαδί το κάνει να τρεμοπαίζει ή όπως η ενεργοποίηση και η απενεργοποίηση ενός ηλεκτρικού ρεύματος δημιουργεί αμέσως ένα νέο ρεύμα». Αυτό το νέο ρεύμα που προκύπτει και ενσωματώνεται από τον ενεργά εμπλεκόμενο θεατή αποτελεί κοινό σημείο ενδιαφέροντος και για τους δύο δημιουργούς, καθώς τα έργα στέκονται ανοιχτά, από-κρυσταλλοποιημένα, αποδεσμευμένα από τα όρια των κλειστών αφηγημάτων, σε συνεχή διάλογο μεταξύ τους και με τον τρίτο – εάν ακόμη ισχύουν αυτές οι θέσεις θέασης.
Σε αυτόν τον χώρο, μεταξύ αιώρησης και αποσταθεροποίησης συμβόλων και ριζωμένων εικόνων στο φαντασιακό τα έργα του Βασίλη Ζωγράφου και της Βίκυς Περικλέους λειτουργούν αινιγματικά. Έχουν την ισχύ να κατευθύνουν την προσοχή μας σε ψιθύρους ενός ροκοκό salon φιλτραρισμένους μέσα από ένα σύγχρονο ηχείο ή σε πουλιά που κελαηδούν σε διπλάσια ένταση βλέποντας δύο ήλιους να ανατέλλουν. Και παράλληλα να δρουν προς άλλες τόσες κατευθύνσεις μαζί με την εικόνα και μέσα από αυτή.
Βασίλης Ζωγράφος:
Ο Βασίλης Ζωγράφος είναι εικαστικός και επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στη ζωγραφική από την Ακαδημία Καλών Τεχνών στο Groningen της Ολλανδίας και από το Διατμηματικό Τμήμα της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, στην Προστασία Συντήρηση και Αποκατάσταση Έργων Τέχνης και Μηχανισμών. Στη ζωγραφική του επιδιώκει με το καταστάλαγμα από την “παλιά” γνώση να ξαναφτιάξει ένα όλον. Αποτυπώνει με κριτικό βλέμμα στοιχεία τόσο από το παγκοσμιοποιημένο πλέον τοπίο της σημερινής δυτικής κουλτούρας, όσο και επιλογές από εμβληματικά μουσειακά αντικείμενα παλαιότερων εποχών ή παραδόσεων, τα οποία πέρασαν στη συλλογική μνήμη και λειτουργούν εντός, αλλά κυρίως πέρα από τα σύγχρονα κοινωνικά συμφραζόμενα.
Υποστηρίζεται από την Eleftheria Tseliou gallery – Αθήνα, Lola Nikolaou gallery – Θεσσαλονίκη και Espace_L gallery – Γενεύη.
Επιλεγμένες ατομικές εκθέσεις: γκαλερί Ελευθερία Τσέλιου, Αθήνα (2025, 2020, 2015), γκαλερί Espace_L, Γενεύη (2024, 2022, 2018, 2017), γκαλερί Λόλα Νικολάου, Θεσσαλονίκη (2023, 2018), Helen Day Art Center Βερμόντ Η.Π.Α.(2019), Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης CACT Θεσσαλονίκης (2012), γκαλερί Μπαταγιάννη, Αθήνα (2012, 2009), γκαλερί Mirta Demare, Ρότερνταμ (2011). Επιλεγμένες διεθνείς θεματικές εκθέσεις: Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης EMST, Αθήνα (2018), Εθνικό Μουσείο Κίνας, Πεκίνο (2017), SESC Belenzinho Σάο Πάολο (2017), MuCEM Μασσαλία (2014), 1η και 4η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης (2007, 2014). Είναι ο ιδρυτής του Vita Zita studio.
Βίκυ Περικλέους:
Η Βίκυ Περικλέους είναι εικαστικός και επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Καλών Τεχνών του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου. Σπούδασε στο Μητροπολιτικό Πανεπιστήµιο του Μάντσεστερ, στη Σχολή Καλών Τεχνών του Γουίµπλετον στο Λονδίνο και στην Ακαδηµία Καλών Τεχνών στη Βενετία. Στο έργο της η Περικλέους εξετάζει και παράγει εικόνες στις οποίες περιβάλλοντα, χειρονομίες και συναντήσεις ταλαντεύονται μεταξύ οικείου και ξένου, ερείπιου και μοντέλου, του κοντά και του μακρινού, όπως αυτά απορρέουν μέσα από μετά –και νέο-αποικιακές καταστάσεις και γεωγραφικά και πολιτισμικά φαντασιακά. Η ιδέα του θραύσματος καθώς επίσης και ιδέες γύρω από χώρο-χρονικές υποθέσεις και διατάξεις τελούν υπό διαπραγμάτευση στο σύνολο του έργου της. Έχει παρουσιάσει έργα της σε εκθέσεις που διοργανώθηκαν σε χώρους όπως η Espace Commines (Παρίσι), το Hasselblad Foundation στο Γκέτεμποργκ, τη Γκαλερί Zahoor Ul Akhlaq στο Εθνικού Κολλεγίου Τεχνών της Λαχώρης, το Multiplied Art Fair του οίκου Christie’s στο Λονδίνο, καθώς και σε ιδιωτικές γκαλερί στο εξωτερικό. Έργα της έχουν παρουσιαστεί σε δημόσια και ιδιωτικά ιδρύματα και γκαλερί στην Κύπρο, όπως στο Κέντρο Ευαγόρα Λανίτη (Λεµεσός), καθώς και στο NiMAC – Δημοτικό Κέντρο Τεχνών, στην Omikron Gallery, στη γκαλερί Art Seen, στο Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου, στη Λευκωσία. Εξέθεσε έργα της στην 3η Μπιενάλε της Αθήνας ΜΟΝΟ∆ΡΟΜΟΣ και στο Sanat Limani, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της Κωνσταντινούπολης, Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης για το 2010. Συµµετείχε επίσης στο διεθνές πρότζεκτ «Uncovered: Nicosia International Airport», 2010-13. Έχει υπάρξει ενεργό μέλος του Noise of Coincidence, (2001-2007), μιας εικαστικής κολλεκτίβας η οποία οργάνωσε εκθέσεις, δρώμενα και δράσεις στην Κύπρο και το εξωτερικό. Έχει συνεργαστεί και αντιπροσωπευτεί από την Γκαλερί Omikron, Λευκωσίας (2010–2013) και την Γκαλερί Art Seen, Λευκωσίας (2015–τώρα).
Tο έργο της έχει δημοσιευτεί και παρουσιαστεί σε πολλά έγκριτα διεθνή βιβλία, περιοδικά και καταλόγους τέχνης συμπεριλαμβανομένου της πρόσφατης έκδοσης βιβλίου της Ακαδημίας Valand του Πανεπιστημίου του Gothenburg σε συνεργασία με το Hasselblad Centre στο Gothenburg, της Σουηδίας, 2022 και του University of Columbia Press, 2019.
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Vicky Pericleous From the series: Studies for a Place (2020 – ongoing): The House of Salty Waters, 2025 single-channel video, sound, video & images from the artist’s archive/visual diary along Cyprus, archival images from her personal collection, images from public archives, digital painting, collage duration: 07’15’’ Warm thank you to director Panikos Charalambous for his invaluable support. Edition of 3 plus 1 artist’s proof
