Πότε ξεκίνησε ο καπιταλισμός; Σε αυτό το απλό ερώτημα έχει δοθεί μια ευρύτατη γκάμα αντιφατικών μεταξύ τους απαντήσεων από οικονομολόγους, ιστορικούς και κοινωνικούς επιστήμονες. Η αντιφατικότητα των απαντήσεων που δόθηκαν και συνεχίζουν να δίνονται ξενίζει εκ πρώτης όψεως. Ο καπιταλισμός θεωρείται ένας απολύτως κατανοητός όρος για τους μαρξιστές (ένα σύστημα εκμετάλλευσης της μισθωτής εργασίας από το κεφάλαιο), αλλά, σε μεγάλο βαθμό και για τους μη μαρξιστές (το οικονομικό σύστημα της «ελεύθερης αγοράς»). Εντούτοις, αυτό που μοιάζει προφανές από πρώτη ματιά δεν είναι καθόλου προφανές όταν κανείς διεισδύει βαθύτερα στα συστατικά στοιχεία τού υπό διερεύνηση συστήματος και τις μορφές της αλληλεξάρτησής τους.
Οι αναλύσεις για τις «απαρχές» ή τη «γέννηση» του καπιταλισμού φέρνουν στο προσκήνιο τους αποκλίνοντες τρόπους με τους οποίους κατανοείται η «ουσία» του καπιταλισμού, δηλαδή το ποια χαρακτηριστικά και ποιες κοινωνικές σχέσεις συνιστούν το ειδοποιό χαρακτηριστικό του καπιταλιστικού συστήματος – με τα ζητήματα του χρήματος, του εμπορίου και της χρηματοπιστωτικής σφαίρας να διχάζουν διαρκώς κοινωνικούς επιστήμονες, οικονομολόγους και ιστορικούς. Το βιβλίο αυτό αποτελεί ταυτόχρονα, αφενός έρευνα σχετικά με την προέλευση του καπιταλισμού, και αφετέρου θεωρητική πραγματεία για τον καπιταλισμό.
Το Πρώτο Μέρος του βιβλίου επικεντρώνεται στη χρηματική θεωρία της αξίας και του κεφαλαίου που ανέπτυξε ο Καρλ Μαρξ, ενώ παράλληλα σχολιάζει κριτικά μια ευρεία γκάμα παλαιότερων και σύγχρονων θεωρητικών προσεγγίσεων και ιστορικών αναλύσεων σχετικά με τη γένεση του καπιταλισμού. Στη συνέχεια, το Δεύτερο Μέρος επικεντρώνεται στην πρώτη εμφάνιση του καπιταλισμού στη Βενετία. Εστιάζει στα ιστορικά γεγονότα που κατέστησαν δυνατή την ανάδυση του καπιταλισμού στην βενετική κοινωνία, αναλύοντας παράλληλα τα δομικά στοιχεία του καπιταλιστικού συστήματος και τη διασύνδεσή τους. Τέλος, το Τρίτο Μέρος σκιαγραφεί τον καπιταλιστικό χαρακτήρα του βενετικού κοινωνικού σχηματισμού από το τέλος του 14ου αιώνα μέχρι την κατάλυση της Δημοκρατίας από τον Ναπολέοντα το 1797. Στο πλαίσιο αυτό ο συγγραφέας διερευνά τη σημασία μορφών κυβερνησιμότητας πέρα από την εθνική συνοχή και την εθνική εδαφικοποίηση.
Γιάννης Μηλιός
Ο Γιάννης Μηλιός είναι ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Ε.Μ. Πολυτεχνείο και διευθυντής της τριμηνιαίας μαρξιστικής επιθεώρησης οικονομικής και πολιτικής θεωρίας Θέσεις, η οποία εκδίδεται ανελλιπώς από το 1982. Είναι συγγραφέας δεκαοκτώ βιβλίων, ενώ επιστημονικές εργασίες του έχουν δημοσιευτεί, πέραν της ελληνικής, στην αγγλική, γερμανική, γαλλική, ισπανική, ιταλική, πορτογαλική, σερβική, κινεζική και τουρκική γλώσσα.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Το πιο πρόσφατο βιβλίο του στην ελληνική γλώσσα, σε συνεργασία με τους Δημήτρη Π. Σωτηρόπουλο και Σπύρο Λαπατσιώρα, Το χρηματοπιστωτικό σύστημα στον σύγχρονο καπιταλισμό, κυκλοφόρησε το 2019 από τον εκδοτικό οίκο Angelus Novus.