Ένας από τους θεμελιωτές του γαλλικού Ρομαντισμού, που με τα ποιήματά του κατάφερε να περιγράψει με τρόπο ευαίσθητο και επαναστατικό την έννοια της ελευθερίας, ο Βίκτωρ Ουγκώ αποτελεί καθοριστική μορφή για τη λογοτεχνία του 19ου αιώνα. Στη πρώτη γραμμή των πολιτικών γεγονότων, ανάμεσα στις πιο επιφανείς καλλιτεχνικές φιγούρες, η πένα του καταγράφει μία περίοδο διαφορετικά από οποιοδήποτε βιβλίο ιστορίας. Από τις σελίδες των μυθιστορημάτων εμφανίζονται πραγματικοί χαρακτήρες, φωτισμένοι από τις πεποιθήσεις του συγγραφέα που έδωσε φωνή στις φιλελεύθερες συνειδήσεις της Γαλλίας τα σημαντικότερα χρόνια της ιστορίας της.
Στην αρχή
Γεννήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 1802 στο Παρίσι, ο νεότερος από τα τρία παιδιά του Γιόζεφ Λέοπολντ Ουγκώ. Ήταν ένα παιδί της Ναπολεωνικής περιόδου της Γαλλίας, με τον πατέρα του ενεργό μέλος της φρουράς του Ναπολέοντα καθ’ όλη την αλλαγή των καθεστώτων. Η μητέρα του ήταν φιλοβασιλική γεγονός που οδήγησε τους γονείς του να χωρίζουν όταν ο Βίκτωρ ήταν ακόμα μικρός στην ηλικία. Πηγαινοερχόταν μαζί με τον πατέρα και τα αδέρφια του σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης όμως κατέληξε να μένει με την μητέρα του με σκοπό να λάβει σταθερή εκπαίδευση. Η συμβίωση αυτή θα κάνει και τον ίδιο κριτή του Ναπολεονιού καθεστώτος, στοιχείο που θα φανεί και στα γραπτά του.
Αν και εξαίρετος τόσο στη λογοτεχνία όσο και στα μαθηματικά, ο Ουγκώ δεν θεωρούνταν καλός μαθητής. Έγραφε από μικρός ποιήματα και θεατρικά έργα. Κερδίζοντας δύο μαθητικούς λογοτεχνικούς διαγωνισμούς κατάφερε να γίνει γνωστός για τα ποιήματα του. Το 1821, μετά τον θάνατο της μητέρας του και τον γάμο του με την παιδική του φίλη Αντέλ Φούσερ, εξέδωσε τη πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο: «Odes et poésies diverses». Ο φιλοβασιλικός χαρακτήρας των ποιημάτων θα του προσφέρει μία ετήσια πληρωμή από τον Λουδοβίκο ΙΗ’.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Το 1823 εξέδωσε το πρώτο του μυθιστόρημα «Ο Χανς του Νησιού» και το 1824 τη συλλογή «Nouvelles Odes». Μετά τη μετάφρασή του μυθιστορήματος στα αγγλικά, ο δημοσιογράφος Τσαρλς Νοντιέ, ενθουσιασμένος με τη δουλειά του Ουγκώ, τον σύστησε σε καλλιτέχνες, που ανήκαν στο ανερχόμενο ρεύμα του Ρομαντισμού, το οποίο σταδιακά κατακτούσε τη λογοτεχνία της Κεντρικής Ευρώπης. Ο κύκλος των λογοτεχνών αυτών, ονομάστηκε Cénacle, και η συναναστροφή του Ουγκώ μαζί τους οδήγησε στην έκδοση της ποιητικής συλλογής «Odes et ballades» με ποιήματα μορφολογικά επαναστατικά και θέματα αμιγώς Ρομαντικά.
Η συναναστροφή του μαζί τους τον απομάκρυνε από της αριστοκρατικές του πολιτικές πεποιθήσεις και τον έφεραν κοντά στις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης και στο όραμα του Ναπολέοντα. Η ποίησή του όμως αποτελούσε έναν αντικατοπτρισμό της μυστικιστικής και πολύπλοκης φαντασίας του συνδεδεμένη με το πολιτικό, όπως εμφανίζεται και στο δραματικό θεατρικό έργο «Κρόμγουελ» που έγραψε το 1827.
Η « Παναγία των Παρισίων» και η Μεγάλη Επιτυχία
Γράφει επίσης το θεατρικό έργο «Ερνάνι» το οποίο προκαλεί και τη «μάχη του Ερνάνι» κατά τη πρώτη παράσταση στις 25 Φεβρουαρίου 1830. Υποστηρικτές του Ουγκώ φωνάζουν κατά του Νεοκλασικισμού και των Αντί-Ρομαντικών που είχαν πάει να παρακολουθήσουν το έργο. Αποτέλεσε μεγάλη επιτυχία καθώς ανέβηκε 45 φορές.
Το 1831 όμως, γράφει μία από τις γνωστότερες ιστορίες ανεκπλήρωτης αγάπης στο μυθιστόρημά του «Η Παναγία των Παρισίων». Μέσα από τη λεπτομερή περιγραφή του καθολικού ναού που κοσμεί το κέντρο του Παρισιού, ξετυλίγεται η μεσαιωνική ιστορία του Κουασιμόδου, της Εσμεράλδας και του Φρόλω, η οποία αγαπήθηκε ιδιαίτερα από το αναγνωστικό κοινό της περιόδου αλλά και ύστερα.
Όσο μεγάλωνε και τα τριακοστά του γενέθλια πλησίαζαν, ο Ουγκώ άρχισε να πέφτει σε μία μορφή βαριάς κατάθλιψης. Όταν έμαθε πως η γυναίκα του τον απάτησε με έναν στενό του φίλο ο ποιητής γνωρίζει την νεαρή ηθοποιό Ζουλιέτ Ντρουέτ με την οποία και θα έχει δεσμό για αρκετά χρόνια ενώ θα τη συντηρεί οικονομικά. Τα γράμματα που ανταλλάσσουν οι δύο εραστές θα αποτελέσουν έμπνευση για πολλά ποιήματα της συλλογής «Τα Τραγούδια του Λυκόφωτος» που θα εκδοθεί το 1835. Η μελαγχολία που χαρακτηρίζει τη περίοδο αυτή της ζωής του εμφανίζεται στη συλλογή «Φθινοπωρινά Φύλλα» που εκδίδεται το 1831.
Η περίοδος της Ιουλιανής Επανάστασης και Μοναρχίας θα είναι ιδιαίτερα παραγωγική αφού θα γράψει επίσης τις ποιητικές συλλογές: «Les Voix intérieures» (1837), «Les Rayons et les ombres» (1840) και θεατρικά έργα «Ο Βασιλιάς Διασκεδάζει» (1832), «Λουκρητία Βοργία» (1833), και «Ρουί Μπλα» (1838).
Το 1841 γίνεται διεθνώς γνωστός ως ο Εθνικός ποιητής της Γαλλίας. Έχοντας ξεκινήσει να εμπλέκεται με την πολιτική, εκλέγεται από τη γαλλική ακαδημία ώστε να γίνει μέλος της Βουλής. Παρόλα αυτά, λόγω του απροσδόκητου θανάτου της κόρης του, αποσύρεται από τον πολιτικό χώρο το 1843. Είναι η περίοδος που θα ξεκινήσει να γράφει, ίσως το σημαντικότερο από τα έργα του.
«Οι Άθλιοι» και το Τέλος
Κατά τη διάρκεια της δεύτερης Αυτοκρατορίας του Ναπολέοντα Γ’, ο Ουγκώ εμπλέχτηκε ξανά με τη πολιτική αρχικά υπέρ του ηγεμόνα και ύστερα, όσο ο δεύτερος γίνονταν αυταρχικότερος, κατά. Ο Ουγκώ αντιστάθηκε με σθένος στον αυταρχισμό του νέου «αυτοκράτορα» και κάλεσε τον λαό του Παρισιού να κάνει το ίδιο. Η Ζουλιέτ κατάφερε να τον σώσει από τις δυνάμεις της αυτοκρατορίας και να τον βοηθήσει να δραπετεύσει από τη Γαλλία, όπου τον κυνηγούσαν οι αρχές, στις Βρυξέλλες και ύστερα στην Αγγλία.
Παρέμεινε στην εξορία για περίπου 20 χρόνια, μέχρι το τέλος της ηγεμονίας του Ναπολέοντα Γ’. Εκεί έγραψε μεγάλο μέρος της βιβλιογραφίας του. Τα γραπτά του είναι αρχικά πολιτικά, όπως το «Napoléon le Petit» το 1852 και «Η Ιστορία ενός Εγκλήματος».
Εκδίδει επίσης τα ακυκλοφόρητα ποιήματά του σε μία συλλογή με τίτλο «Les Contemplations» το 1856. Το 1853, εξέδωσε το αντι-ναπολεωνικό «Les Châtiments» που, αν και απαγορευμένο στην αυτοκρατορία, κατάφερε να διανεμηθεί μυστικά μέχρι την επίσημη έκδοση του το 1870.
Έχοντας χτυπηθεί από πολλές τραγωδίες στη ζωή του ο Ουγκώ στράφηκε στο μεταφυσικό. Οργάνωνε μυστικιστικές βραδιές και έγραφε για τη πόλωση της ψυχής του μεταξύ καλού και κακού σε ποιήματα όπως «La Fin de Satan» και «Dieu». Η εξορία διέλυσε την οικογένειά του και τον άφησε μοναχό με Ζουλιέτ η οποία θα τον συντροφεύσει μέχρι τον θάνατό της το 1862.
Τη χρονιά εκείνη εκδίδονται «Οι Άθλιοι». Το έργο του αποτελεί το σημαντικότερο Ρομαντικό μυθιστόρημα όλων των εποχών, παρουσιάζοντας τις δυσκολίες της ζωής των φτωχών του Παρισιού, τις αδικίες της δικαιοσύνης, τη σημασία της ελευθερίας. Είναι μία ελεύθερη καταγραφή των γεγονότων των Ναπολεόντειων Πολέμων και έπειτα, και μία κοντινή ματιά στη ζωή τον καιρό της αυτοκρατορίας.
Το 1871 επιστρέφει στο Παρίσι. Κουρασμένος και μόνος γράφει το τελευταίο του έργο «Ενενήντα Τρία», μία ωδή στα γεγονότα του 1793. Η φήμη του είναι πλέον διεθνής και θα παραμείνει γνωστός στους αιώνες. Στις 22 Μαΐου του 1885 ο Ουγκώ πεθαίνει από πνευμονία, σημαίνοντας το τέλος του σημαντικότερου Γάλλου συγγραφέα του 19ου αιώνα.
Κεντρική φωτογραφία θέματος: Hugo by Étienne Carjat | Bibliothèque nationale de France, 1876
