Viva V.E.R.D.I.! Mια συναυλία με άριες για γυναικεία φωνή και μεταγραφές για πιάνο του Φραντς Λιστ

Με αφορμή τον εορτασμό 200 χρόνων από τη γέννηση του Τζουζέππε Βέρντι (1813-1901), μιας από τις πλέον εμβληματικές μουσικές φυσιογνωμίες όλων των εποχών, η Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης θα φιλοξενήσει το Σάββατο 23 Νοεμβρίου (ώρα: 20.30)

την πανηγυρική συναυλία «Viva V.E.R.D.I.!», κατά την οποία θα ακουστούν άριες και ντουέτα για γυναικείες φωνές και πιάνο από τους «Λομβαρδούς», τον «Τροβατόρε», τον «Ριγκολέττο» και τον «Ντον Κάρλο», καθώς και πιανιστικές διασκευές/μεταγραφές οπερατικών θεμάτων του Βέρντι από τον Φραντς Λιστ (1811-1886). Συμμετέχουν οι σοπράνο Βασιλική Καραγιάννη και Σοφία Κυανίδου, η μετζοσοπράνο Λία Σάμμερς και ο πιανίστας Χάρης Δημαράς.

Ο τίτλος της συναυλίας («Viva V.E.R.D.I.!», «Ζήτω ο Βέρντι!»), εκτός του ότι αποτελεί φόρο τιμής στον μέγιστο Ιταλό μουσουργό του 19ου αιώνα, αναφέρεται επίσης στο ακρωνύμιο του κρυφού επαναστατικού μηνύματος της δεκαετίας του 1860 V.E.R.D.I.=Vittorio Emanuele, Re D’ Italia [Βίκτωρ-Εμμανουήλ, Βασιλεύς της Ιταλίας]. Πρόκειται για ένα σύνθημα που ήταν ευρέως διαδεδομένο, την εποχή του ιταλικού Risorgimento, της εθνικής αναγέννησης της χώρας. Καλούσε τον λαό σε επανάσταση με στόχο την ενοποίηση της Ιταλίας υπό τον Βασιλιά Βίκτωρα-Εμμανουήλ Β΄ και την απαγκίστρωσή της από τον ζυγό της αυτοκρατορίας των Αψβούργων.

Η συναυλία, που εντάσσεται στον Κύκλο Μετατροπίες, φέρει επίσης τον παράλληλο τίτλο «Θέσεις και Αντιθέσεις», ο οποίος παραπέμπει, όπως γράφει ο Χάρης Δημαράς στο σημείωμά του για τη συναυλία, στην «υγιή αλλά και πολύπλοκη κοινωνιολογική, ψυχολογική, ηθική και αισθητική κριτική που συνειρμικά οι Τέχνες πάντοτε ασκούν στις κοινωνίες. Αυτές οι αντιστοιχίες […] αναδεικνύουν εμφανώς την πολύπλοκη σκέψη των καλλιτεχνών/δημιουργών (των Βέρντι και Λιστ εν προκειμένω), αλλά και τη συνεχή διάθεσή τους να αναμειγνύονται μέσω των έργων τους στα κοινά, να σχολιάζουν την καθημερινότητα και να επηρεάζουν τις επιλογές των καιρών τους. Έτσι, οι δύο αυτοί διάσημοι συνθέτες […] αναλαμβάνουν και άλλους ρόλους: ο Βέρντι ως παρατηρητής και τιμητής της εποχής του και ο Λιστ ως αρωγός και ενισχυτής των ιδίων αυτών απόψεων».

Η πρώτη ενότητα αυτής της επετειακής συναυλίας είναι αφιερωμένη στους «Λομβαρδούς στην πρώτη σταυροφορία», μία από τις πρώτες οπερατικές συνθέσεις του Βέρντι και θα αρχίσει με τον κύκλο τραγουδιών Έξι ρομάντσες (1838), από τον οποίο θα παρουσιαστεί το απόσπασμα «Deh, pietoso, o addolorata» (σε μετάφραση Λουίτζι Μπαλέστρα από τον Faust του Γκαίτε) που θα ερμηνεύσει η σοπράνο Σοφία Κυανίδου. Στη συνέχεια, ο Χάρης Δημαράς θα παίξει στο πιάνο το έργο Salve Maria de Jérusalem (S431) του Λιστ που είναι εμπνευσμένο από τους «Λομβαρδούς». Ακολουθεί η Προσευχή της Τζιζέλντα «Ο madre dal cielo» από τη Β΄ Πράξη του ίδιου έργου που θα τραγουδήσει η υψίφωνος Βασιλική Καραγιάννη.

Το κλίμα αλλάζει στα δύο πρώτα αποσπάσματα της δεύτερης ενότητας του αφιερώματος. Σημείο αναφοράς της ο «Τροβατόρε», το τετράπρακτο δράμα του Τζουζέππε Βέρντι που εκτυλίσσεται στην Ισπανία του 15ου αιώνα ανάμεσα σε τσιγγάνους, τροβαδούρους και ευγενείς. Το πρώτο απόσπασμα θα ερμηνεύσει η Βασιλική Καραγιάννη. Πρόκειται για το τραγούδι «La zingara» («Η τσιγγάνα») από τη «Συλλογή με Έξι Ρομάντσες» (1845), το οποίο θα διαδεχθεί η δημοφιλής άρια της Ατσουτσένα από τη Β΄ Πράξη του «Τροβατόρε» «Stride la vampa». Θα την αποδώσει η μεσόφωνος Λία Σάμμερς. Αμέσως μετά, θα ακουστεί η παράφραση για πιάνο του περίφημου χορωδιακού Miserere (S433) της Δ΄ Πράξης που έγραψε ο Φραντς Λιστ το 1860. H ενότητα θα ολοκληρωθεί με την άρια της Λεονόρα, επίσης από την Δ΄ Πράξη, «Timor di me? …D’amor sull’ali rosee». Ερμηνεύει η Σοφία Κυανίδου.

Το δεύτερο μέρος της εορταστικής συναυλίας «Viva V.E.R.D.I.!» είναι αφιερωμένο στον «Ριγκολέττο» (1851) και στον «Ντον Κάρλο» (1867). Ο πρώτος λόγος ανήκει στη μετζοσοπράνο Λία Σάμμερς, που θα παρουσιάσει από τον κύκλο «Έξι ρομάντσες» (1838) του Βέρντι το τραγούδι «Perduto ho la pace». Τη σκυτάλη θα πάρει ο Χάρης Δημαράς, ο οποίος θα παίξει μια παράφραση (S434) που συνέθεσε ο Φραντς Λιστ το 1859 βασιζόμενος σε μουσικά θέματα του «Ριγκολέττο». Η ενότητα αυτή θα κλείσει με τη λυρική άρια της Τζίλντα από την Α΄ Πράξη «Caro nome che il mio cor» που θα ακουστεί από τη φωνή της Βασιλικής Καραγιάννη.

Η συναυλία θα ολοκληρωθεί με δύο άριες και ένα ντουέτο από τον «Ντον Κάρλο», το πασίγνωστο ιστορικό μελόδραμα που ο Βέρντι εμπνεύστηκε από το ομώνυμο έργο του Σίλλερ. Η πρώτη άρια «Tu che la vanità» (Ελιζαμπέττα) είναι για σοπράνο και προέρχεται από την Δ΄ Πράξη. Τραγουδά η Σοφία Κυανίδου, η οποία λίγο αργότερα θα αποδώσει με τη μεσόφωνο Λία Σάμμερς το ντουέτο «Pietà, pietà, perdon!» της Ελιζαμπέττα και της Έμπολι από την Γ΄ Πράξη. Από την ίδια πράξη προέρχεται άλλωστε και η πολύ γνωστή δραματική άρια της Έμπολι «O don fatale, o don crudel» που θα ερμηνεύσει η Λία Σάμμερς. Σε αυτή την ενότητα εντάσσεται επίσης η πιανιστική μεταγραφή από τον Φραντς Λιστ του Εορταστικού Χορωδιακού και του Πένθιμου Εμβατηρίου (S435) από την ίδια όπερα, που θα παίξει ο Χάρης Δημαράς.

Η υψίφωνος Βασιλική  Καραγιάννη έχει διακριθεί για τις ερμηνείες της σε ρόλους υψηλής φωνητικής δεξιοτεχνίας και έχει βραβευθεί σε ελληνικούς και διεθνείς διαγωνισμούς. Έκανε το ντεμπούτο της το 1994 στην όπερα «Η μάρτυς» του Σπύρου Σαμάρα, στο Διεθνές Φεστιβάλ Κέρκυρας. Εδώ και αρκετά χρόνια, ανήκει στο μόνιμο δυναμικό των μονωδών της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, όπου έχει τραγουδήσει πολλούς χαρακτηριστικούς ρόλους για σοπράνο κολορατούρα: Βασίλισσα της Νύχτας («Μαγικός Αυλός»), Ολυμπία («Παραμύθια του Χόφμαν»), Τζίλντα («Ριγκολέττο»), Βιολέττα («Τραβιάτα»), Ροζίνα («Κουρέας της Σεβίλλης»), Ντεσπίνα («Έτσι κάνουν όλες»), Νορίνα («Ντον Πασκουαλε»), Τσερλίνα («Ντον Τζοβάννι»), κ.ά.. Ιδιαίτερη αίσθηση έκανε, το 2001, ως Τσερμπινέττα στην «Αριάδνη στην Νάξο» του Ρίχαρντ Στράους (Ε.Λ.Σ.), ερμηνεία για την οποία τιμήθηκε από την Ένωση Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών με το βραβείο σε νέο διακριθέντα μουσικό. Το ρεπερτόριό της περιλαμβάνει ακόμη έργα θρησκευτικής μουσικής από την εποχή του Μπαρόκ έως σήμερα, καθώς και Ελλήνων δημιουργών (Καλομοίρης, Κουρουπός, Αντωνίου, Λαπιδάκης, κ.ά.). Η Βασιλική Καραγιάννη, εκτός των πολυάριθμων εμφανίσεών της στην Ελλάδα πλαισιωμένη από τα πιο γνωστά ορχηστρικά σύνολα, έχει τραγουδήσει επίσης στην Σκάλα του Μιλάνου, στο Κόβεντ Γκάρντεν, καθώς και σε άλλα σημαντικά λυρικά θέατρα της Ευρώπης. Έχει συνεργαστεί με διακεκριμένους μαέστρους, όπως οι Χίκοξ, Παπάνο, Φολιάνι και άλλοι.

Η Σοφία Κυανίδου μελέτησε τραγούδι στο Νέο Ωδείο Θεσσαλονίκης και αργότερα στη Μουσική Ακαδημία της Βιέννης (τεχνική, Lied-ορατόριο, όπερα), γεγονός που της έδωσε την ευκαιρία να εμφανιστεί στο Konzerthaus και την Musikverein της αυστριακής πρωτεύουσας. Το ρεπερτόριό της εκτείνεται από την προκλασική μέχρι τη σύγχρονη εποχή, με ιδιαίτερη έμφαση σε έργα Ελλήνων και ξένων συνθετών του 20ού αιώνα (Σκαλκώτας, Παπαϊωάννου, Αντωνίου, Σισιλιάνος, Κούκος, Σαμάρας, Ξενάκης, Μπέρτγουισλ κ.ά.). Η υψίφωνος Σοφία Κυανίδου έχει συνεργαστεί, μεταξύ άλλων, με την Ε.Λ.Σ., το Μέγαρο Μουσικής, την Όπερα Θεσσαλονίκης, καθώς και με άλλους ελληνικούς πολιτιστικούς φορείς και ορχηστρικά σύνολα. Έχει συμπράξει ακόμη με το Wiener Opern Theater, το Konzerthaus του Βερολίνου, το συγκρότημα μπαρόκ μουσικής Le Monde Classique και άλλους ανεξάρτητους μουσικούς οργανισμούς. Έχει επίσης λάβει μέρος σε φεστιβάλ εντός και εκτός Ελλάδος, τραγουδώντας εκκλησιαστική μουσική των Μπετόβεν, Σούμαν, Χάυντν, Μέντελσον αλλά και τα μέρη της σοπράνο στη 2η και 8η Συμφωνία του Μάλερ. Έχει συμμετάσχει σε σεμινάρια τελειοποίησης με τους Κώστα Πασχάλη, Δάφνη Ευαγγελάτου, Άννα Τόμοβα-Σίντοφ και Ίνγκε Μποργκ. Το 2010, τραγούδησε στο Βούπερταλ τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην όπερα «Η μάρτυς» του Σπύρου Σαμάρα. Έχει διδάξει στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (2005-7).

Η Λία Σάμμερς, μετά την επταετή συνεργασία της ως μόνιμης μονωδού με την Όπερα της Πόλης της Νέας Υόρκης όπου τραγούδησε αντιπροσωπευτικούς ρόλους για μεσόφωνο, συνεργάστηκε τις Όπερες του Ντάλλας, του Κολοράντο, της Σάντα Φε και του Νιού Τζέρσεϋ, καθώς και με άλλους λυρικούς θιάσους στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Αμερικανίδα μετζοσοπράνο έχει επίσης συμπράξει με την Κρατική Όπερα της Βιέννης, από την οποία της δόθηκε η υποτροφία φον Κάραγιαν. Εκτός των οπερατικών σπουδών της, η Λία Σάμμερς έχει εξειδικευθεί και στο γερμανικό Lied (Μουσική Ακαδημία της Βιέννης, ως υπότροφος του Ιδρύματος Fulbright). Σπούδασε μουσική στο Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι και στην Manhattan School of Music. Υπήρξε επίσης μέλος του Εργαστηρίου Όπερας της περίφημης Σχολής Juilliard της Νέας Υόρκης. Ως σολίστ, έχει στο ενεργητικό της  συνεργασίες με τις Συμφωνικές του Ντάλλας και της Δυτικής Βιρτζίνια, την Ορχήστρα Δωματίου της Νέας Υόρκης, το New Julliard Ensemble, την Ορχήστρα του φημισμένου Μουσικού Φεστιβάλ του Τάνγκλγουντ, κ.ά.. Έχει επίσης συμμετάσχει σε εκδηλώσεις αξιόλογων καλλιτεχνικών οργανισμών της Βορείου Αμερικής, όπως τα New York Festival of Song και Music Niagara. Το βιογραφικό της περιλαμβάνει ηχογραφήσεις για λογαριασμό γνωστών δισκογραφικών εταιρειών. Έχει τραγουδήσει, μεταξύ άλλων, τους ρόλους της Μανταλένα («Ριγκολέττο»), του Κερουμπίνο («Γάμοι του Φίγκαρο»), της Λόλα («Καβαλλερία Ρουστικάνα»), της Σουτζούκι («Μαντάμα Μπαττερφλάι»), της Ντοραμπέλλα («Έτσι κάνουν όλες»), του Ορλόφσκυ («Νυχτερίδα»), κ.ά..

Ο Χάρης Δημαράς είναι ένας πολύπλευρος καλλιτέχνης με λαμπρές σπουδές και διακρίσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό: πιανίστας, αρχιμουσικός, κορνίστας και πανεπιστημιακός διδάσκαλος. Σπούδασε πιάνο, ανώτερα θεωρητικά, κόρνο και γερμανική φιλολογία στην Αθήνα. Συνέχισε τις μουσικές του σπουδές, με υποτροφίες ελληνικών, βρετανικών, γερμανικών και αμερικανικών φορέων και κοινωφελών ιδρυμάτων, στο Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου, στη Σχολή Julliard της Νέας Υόρκης (Μaster στο πιάνο και τη μουσική δωματίου) και στην Manhattan School of Music, όπου ανακηρύχθηκε διδάκτωρ (Doctor of Musical Arts) το 1998. Επίσης, έχει κάνει μεταπτυχιακό στη διεύθυνση ορχήστρας (Πανεπιστήμιο Μπαρντ της Νέας Υόρκης). Ως Αναπληρωτής Καθηγητής Πιάνου και Διευθυντής του Τμήματος Ενόργανης και Φωνητικής Μουσικής στο Κολέγιο Ithaca της Πολιτείας της Νέας Υόρκης προβάλλει την ελληνική μουσική στις Ηνωμένες Πολιτείες, παρουσιάζοντας ο ίδιος ή σε συνεργασία με μαθητές του συνθέσεις Ελλήνων δημιουργών σε αμερικανικά ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Διδάσκει τακτικά πιάνο και μουσική δωματίου σε σεμινάρια στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη. Την τελευταία εικοσαετία, ο Χάρης Δημαράς έχει δώσει πολυάριθμα προσωπικά ρεσιτάλ, ερμηνεύοντας με την ίδια άνεση έργα του Κλασικισμού αλλά και σύγχρονες δημιουργίες (μάλιστα ορισμένες εξ αυτών σε πρώτη εκτέλεση). Ο φημισμένος δεξιοτέχνης και αρχιμουσικός έχει λάβει μέρος σε  συναυλίες φωνητικής και ενόργανης μουσικής δωματίου και συνεργάζεται συχνά με διεθνώς καταξιωμένους σολίστ και μουσικά σχήματα. Έχει συμπράξει με συμφωνικές ορχήστρες –υπό τη διπλή ιδιότητα του σολίστ και του μαέστρου– στην Ευρώπη αλλά και στην Βόρειο και Νότιο Αμερική. Επίσης, εμφανίζεται συχνά ως επισκέπτης αρχιμουσικός και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού διευθύνοντας αξιόλογα μουσικά σύνολα. Έχει συμμετάσχει σε ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές στην Ελλάδα, τις Η.Π.Α., την Ολλανδία και την Ιταλία, ενώ στις δισκογραφικές του καταθέσεις συμπεριλαμβάνονται έργα Μπάρτοκ, Φρανκ, Προκόφιεφ, Στραβίνσκυ, σύγχρονων Αμερικανών συνθετών, αλλά και Μητρόπουλου και Σισιλιάνου. Επιπλέον, ο Χάρης Δημαράς έχει διατελέσει Καλλιτεχνικός Διευθυντής ελληνικών και αμερικανικών φεστιβάλ.