Οι περισσότεροι είμαστε εξαιρετικά επιφυλακτικοί μπροστά στους νέους ποιητές, θεωρώντας (αβασάνιστα) καλή ποίηση μόνο την ευρέως αναγνωρισμένη ως καλή. Ξεχνάμε ότι και αυτοί οι «καλοί» ποιητές σπάνια αναγνωρίζονταν στην εποχή τους και, έτσι, ελάχιστα προσπαθούμε να εκτιμήσουμε την πιθανώς επιτυχημένη σύγχρονή μας ποίηση.
Είμαστε, όμως, μόνο απορριπτικοί ή στην ουσία δεν ξέρουμε να κρίνουμε την καλή ποίηση; Ποιοι είναι οι δρομοδείκτες που καθορίζουν την κρίση μας; Σε μια εποχή όπου πρωτοστατούν στίχοι του Καβάφη, του Ρίτσου, του Ελύτη αξίζει να «παραδειγματίσουμε» την αξία της ποίησης της γενιάς μας μέσω της συλλογής του Νίκου Ερηνάκη: «ανάμεσα σε όσα πέφτει η σκιά».
Καταρχάς, αν και νέος ποιητής φαίνεται ξεκάθαρα ότι έχει δουλέψει: έχει διαβάσει, έχει σκεφτεί και έχει γράψει πολύ. Δεν (π)έτυχε ένα απλό στιχούργημα, αλλά πίσω από το γράψιμό του υπάρχει προσωπική δομή, θεματολογία δηλωτική των σπουδών του και σε πολύ μεγάλο βαθμό προσωπικό στυλ και ρυθμός. Οργανωτική μονάδα είναι κυρίως η στροφή, δηλαδή στη στροφή διαφαίνεται ξεκάθαρα νοηματική συνέχεια μεταξύ των στίχων, όμως βέβαια και ως όλον κάθε ποίημα διέπεται από συνοχή, πολλές φορές κρυπτική.
Ενδιαφέρον μας προκάλεσε το γεγονός ότι όταν η συνοχή είναι εμφανής, τότε είναι που ρέει ξεκάθαρα και ο ρυθμός, με αποτέλεσμα στα σημεία εκείνα η μουσικότητα να κορυφώνεται. Στο τμήμα της συλλογής «θέλω να σε φιλήσω εκεί που ο θάνατος μοιάζει πιο εύκολος» ο ερωτικός ιστός υφαίνει τον ρυθμό με τρόπο που θυμίζει ακουστικά Ελύτη (Μονόγραμμα), πολύ δημιουργικά αφομοιωμένο. Επίσης, αυτό που κυρίως ψάχνει κάποιος σ’ έναν ποιητή που δεν έχει διαβάσει είναι οι λεγόμενοι στίχοι-διαμάντια (από κάθε άποψη), που «ξεσηκώνουν» τον αναγνώστη. Διαβάσαμε πολλούς: Τόση συντροφικότητα στο θάνατο/ Μα τόσος εγωισμός στην ανάσταση, Χωρίς εσένα θάνατε όλα θα αναβάλλονταν.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Από θεματικής άποψης η ποίηση του Ερηνάκη κινείται σε πολλά επίπεδα: άλλοτε αμιγώς φιλοσοφικά, άλλοτε φαινομενικά ρεαλιστικά, με έναν κρυμμένο ρομαντισμό να διέρχεται κάθε λεγόμενο. Εμφανής σε διάφορα σημεία είναι ένας ιδιότυπος μηδενισμός (Βίος- Θάνατος- Βίος/ Πόσες άνοιξες έχεις βιώσει), που ως στόχο έχει περισσότερο την αναγνώριση της πικρίας στην οποία οδηγούν ορισμένες παραδοχές (Ανακαλύψαμε καθρέφτες και απειλούμε την ομορφιά μας,
Αυτό που δεν ολοκληρώσαμε ποτέ/Τελειώνει τώρα μόνο του) παρά την ισοπέδωση. Όμως, ο ποιητής δεν σταματά εκεί, καθώς σε πολλά σημεία προτείνει «λύσεις», όχι κινούμενος αισιόδοξα, αλλά απλώς προτρέποντας -με επιχειρήματα που θυμίζουν ηδονισμό- την ουσιαστική βίωση της ζωής (Κι αφού πρέπει να ζήσουμε/ Θα ζήσουμε θορυβωδώς, Ας περπατήσουμε/ Κι ας μην έφτασε ποτέ κανείς). Η πρωτοτυπία της ποίησής του έγκειται κυρίως στην εκ νέου επεξεργασία της σημασίας μιας λέξης και στον φωτισμό μίας πτυχής της, κάτι που επιτυγχάνει εκμεταλλευόμενος τη συγχρονικότητα και τη διαχρονικότητα που φέρουν πολλές ελληνικές λέξεις.
Για παράδειγμα, στον στίχο Η μόνη μας ελευθερία/ Η επιλογή μιας αίρεσης, η λέξη αίρεση δεν έχει μόνο τη νεοελληνική σημασία, αλλά και την αρχαιοελληνική (:επιλογή και, άρα, ελευθερία). Τέτοια τεχνάσματα καθίστανται δυνατά όχι μόνο μέσω της ετυμολογικής επεξεργασίας της γλώσσας, αλλά και μέσω της προβολής του φιλοσοφικού της φορτίου. Εν γένει η φιλοσοφικότητα διαπερνά τους στίχους άλλοτε με φανερή αναφορά σε συγκεκριμένη εποχή (π.χ. προσωκρατική: Αν ο δεύτερος θάνατος είναι λίμνη φωτιάς/ Ο επόμενος θα κρύβει μέσα του αέρα κι αλάτι), άλλοτε ως τρόπος σκέψης. Στο πιο ερωτικό τμήμα της συλλογής είναι σαφές πως ο Έρωτας και το Καλοκαίρι-Θάλασσα συνιστούν γνωσιακά σχήματα συνδεδεμένα στο μυαλό του ποιητή, αφού το ένα τροφοδοτεί το άλλο (Και κοιτάς έξω σαν να ακούς το κύμα/ Από εκείνη τη θάλασσα που απαρνηθήκαμε). Έπειτα, η παρουσία του Ελύτη δεν είναι μόνο ρυθμική αλλά και νοηματική, καθώς σε πολλά σημεία είναι φανερή η επίδραση της Αιώνιας Στιγμής του (Από την αιωνιότητα στη ζωή, Μετρημένες κι οι ανάσες/Ρισκάρουν σε κάθε μας χάδι/ Μα εδώ που είμαστε δεν έχει θάνατο). Επόμενο είναι πως για τον ποιητή ο Χρόνος σχετικοποιείται μέσω και λόγω του Έρωτα (Αναγνώρισε τις στιγμές/Που ο χρόνος μπορεί να σταματήσει/Και άφησέ τον να σε τιμωρήσει/ Οι χαρακιές του γοητεύουν). Τέλος, ο Έρωτας σε πολλά σημεία υψώνεται σε ιδεαλιστική δύναμη, περιίπταται πάνω από τα φυσικά-βιωμένα (Κι αν αύριο όλα τελειώσουν/ Εμείς θα παραμείνουμε εδώ/ Αέναοι στις ανάσες που ορίσαμε).
Τα στοιχεία που επιλέξαμε να αναδείξουμε είναι λίγα, αλλά ενδεικτικά της πολυεπίπεδης σκέψης του ποιητή. Δεδομένου ότι γίνεται λόγος για τα πρώτα βήματά του, θεωρούμε ότι πρόκειται για μια ποίηση που όχι μόνο υπόσχεται πολλά, αλλά που ήδη τηρεί τον λόγο της. Κάνει σοφίσματα με τον ρυθμό και με τη γλώσσα, κρύβει απροσδόκητες συνάψεις λέξεων και με μια λέξη γοητεύει.
Το βιβλίο του Νίκου Ερηνάκη, Ανάμεσα σε όσα πέφτει η σκιά, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης.