Βιβλίο: Βαρένκα Ολέσοβα – Μαξίμ Γκόρκι

“Ο έρωτας έχει κάτι το τόσο χαρακτηριστικό, που δεν μπορούμε να το κρύψουμε όταν υπάρχει ούτε να τον προσποιηθούμε όταν δεν υπάρχει” είπε η Madame de Sablé και ο Μαξίμ Γκόρκι απλά επιβεβαιώνει την ρήση αυτή με μία ιστορία βγαλμένη από το χθες και το σήμερα, ντυμένη και ραμμένη στον άνθρωπο που ζει, που ενθουσιάζεται και απογοητεύεται, που ερωτεύεται ή σκέφτεται να ερωτευτεί, που βρίσκει αντίκρισμα ή αποχωρεί νικημένος.

Ο έρωτας δεν έχει παρελθόν, παρόν και μέλλον είναι πανταχού παρών, ενίοτε είναι και τα πάντα πληρών. Γιατί ποιος από εμάς είναι σίγουρος ότι τα βέλη που ο έρωτας έχει στην φαρέτρα του και τα χρησιμοποιεί για να βάλει προς συγκεκριμένη ή άγνωστη κατεύθυνση θα βρούνε τον στόχο τους? Το πολύτιμο θήραμα θα γίνει κτήμα του και λάφυρό του δίνοντάς του την χαρά της κατάκτησης ή θα μείνει απλά με την ευχαρίστηση της διεκδίκησης;

Ο Γκόρκι πραγματεύεται την απλή έννοια του έρωτα προσφέροντας τον σε εμάς όμως τυλιγμένο με έναν μανδύα μυστηρίου και αβεβαιότητας, γιατί η ίδια η ζωή δεν είναι ταυτισμένη με το ναι αλλά σμιλεμένη πολλάκις με μία άρνηση που είναι επώδυνη και προκαλεί ενδόμυχα τραύματα. Η λυρικότητα της περιγραφής του που δεν έχει μελοδραματικά στοιχεία αλλά είναι ποτισμένη από την αλήθεια της ανθρώπινης φύσης, μας θυμίζει γιατί αυτοί οι συγγραφείς μας έκαναν να αγαπήσουμε το διάβασμα και να διαβάζουμε την ζωή σαν να ζούμε την δική μας. Η επιτυχία του Γκόρκι είναι η αποτύπωση της ανθρώπινης ανασφάλειας και των πόθων σε μία κοινωνία που οι άνθρωποί της  έχουν φραγμούς, εκφράζουν πάθη και αγωνίες για αυτήν την αιώνια

“αρρώστια” που λέγεται έρωτας. Γιατί κάποιος λόγος θα υπάρχει που η φυγή  και η έξοδος από την μονοτονία της καθημερινότητας βρίσκει στο πρόσωπο του έρωτα την θεραπεία της και το γιατρικό της. Αυτό το υπέροχο σύννεφο πάνω στο οποίο ο άνθρωπος ενθρονίζεται και ανακαλύπτει κάθε φορά που ερωτεύεται, είναι ένα χαλί μαγικό φτιαγμένο με φαντασία και όνειρα για μία πραγματικότητα απαράμιλλα ειδυλλιακή, όποια και αν είναι στην πορεία η κατάληξή της.

Και για του λόγου το αληθές, η ιστορία συνοπτικά έχει ως εξής: ο Ιπολίτ Σεργκέγιεβιτς, σαν ένας από εμάς, επισκέπτεται την αδερφή του για να την παρηγορήσει μετά τον θάνατο του άντρα της, τον οποίο η ίδια καθόλου δεν αγαπούσε και πόσο μάλλον εκτιμούσε αν λάβει κανείς υπόψη το γεγονός πως δεν είχε και την καλύτερη συμπεριφορά απέναντί της. Σε αυτό το ανεπιθύμητο για αυτόν ταξίδι, λόγω της άβολης για αυτόν αποστολής, βρίσκεται ευάλωτος και καθόλου υποψιασμένος, πως να είναι άλλωστε. Ο Ιπολίτ είναι η προσωποποίηση της ανεμελιάς και της πλήρους αδιαφορίας όταν στο τραπέζι προκύπτει συζήτηση περί των συναισθηματικών του περιπτύξεων. Παρακάμπτει δρόμους και διασχίζει λωρίδες όταν έρχεται επί τάπητος από την αδερφή του το θέμα των δικών του γνωριμιών. Η ζωή όμως είναι γραμμένη σε πάπυρο και πολλές φορές η μοίρα είναι αυτή που ορίζει για τον καθένα συγκεκριμένες διαδρομές σε κάθε έκφανση του βίου του. Ο Ιπολίτ, ως ένας θνητός σίγουρα δεν είναι εξαίρεση και έτσι βρίσκεται αντιμέτωπος με την μοίρα του όταν η Βαρένκα Ολέσοβα, μία όμορφη και κομψή δεσποινίδα χτυπάει την πόρτα στο σπίτι όπου φιλοξενείται. Η συνάντηση με μία πρώτη ανάγνωση δεν εμπνέει ανησυχίες για τον ίδιο, όμως η έκβαση της μάχης  που δεν έχει εκ προοιμίου καθοριστεί, δρομολογεί άλλες εξελίξεις προβληματίζοντας τον για τον τρόπο που πρέπει να χειριστεί την όλη συγκυρία.

Πως μπορεί άλλωστε να αντισταθεί εκείνος στην γοητεία της όταν όλοι οι άντρες της περιοχής θαυμάζουν τα κάλλη της εν λόγω δεσποινίδος? Ενώ δηλώνει απαθής και αδιάφορος, το μυαλό παίζει παιχνίδια επικίνδυνα και στήνει παγίδες που δύσκολα αποφεύγονται ειδικά όταν το κάλυμμα προστασίας είναι προσπελάσιμο και μπορεί εύκολα να παραβιαστεί από εισβολείς με ασαφείς προθέσεις. Γιατί ο έρωτας είναι ένας μικρός θεός που έχει την ικανότητα αυτή να παραβαίνει κανόνες και νόμους αν είναι γραφτό να ενώσει δύο σώματα και δύο ψυχές. Δεν υπάρχει φυσική ροή πραγμάτων όταν ο έρωτας εγκαθίσταται και αποφασίζει να δράσει. Ο Ιπολίτ, ταράζεται εμφανώς από την παρουσία της, την διώχνει μακριά του αλλά και την φέρνει κοντά του όταν ζητάει την παρέα της, την συμπαθεί αλλά και την αντιπαθεί μαζί, τον εκνευρίζει και τον σαγηνεύει. Η αλλαγή και μεταστροφή αυτή των συναισθημάτων του εγκυμονεί κινδύνους για την επιστροφή στην πόλη του και το έχει καταλάβει. Πως όμως να προδώσει την ίδια του την καρδιά που έχει τυλιχτεί στα δίχτυα της όμορφης καλλονής? Παραμένει δέσμιος μίας Κίρκης που με τα τερτίπια της και τις διακυμάνσεις στην συμπεριφορά της απέναντί του έχει καταφέρει να μετατρέψει τον παγερό και παντελώς ουδέτερο Ιπολίτ σε έναν ερωτοχτυπημένο που τα βλέπει όλα ροζ.

Δεν υπάρχει κάποιο μάθημα ή δίδαγμα ή τέλοσπαντων κάποιο πόρισμα που προκύπτει, ο έρωτας και η προϊστορία του είναι άγνωστες λέξεις και ταξιδεύουν στο άπειρο της φαντασίας μας και της πλάνης μας, σαν ένα νησί που κατοικείται αλλά κάθε φορά οι κάτοικοί του ανακαλύπτουν κρυμμένες και απάτητες πλευρές του. Να προσπαθήσει κανείς να τον κατανοήσει δεν υπάρχει λόγος, πάντα θα είναι ένας σκανταλιάρης που θέλει να ανακατεύει πρόσωπα  και να δημιουργεί νέα επεισόδια άλλοτε μικρής και άλλοτε μακράς διάρκειας. Όπως και ο Γκόρκι λέει χαρακτηριστικά: “Ο άνθρωπος πρέπει να κατανοεί τα συναισθήματά του και ή να τους επιτρέπει να εκφραστούν ή να τα κόβει μαχαίρι”.

“Αν ο Θεός δημιούργησε τους ανθρώπους, η ζωή τους μεταμόρφωσε τόσο πολύ, που στο τέλος ο Θεός άρχισε να τους απεχθάνεται”

Το βιβλίο του Μαξίμ Γκόρκι, «Βαρένκα Ολέσοβα», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ροές