Βιβλιοπαρουσίαση για το βιβλιο «Το μπλε είναι φέτος στη μόδα» του Ρολάν Μπαρτ

Την Τρίτη 29 Νοεμβρίου 2016, οι Εκδόσεις Πλέθρον και το Βιομηχανικό Μουσείο Φωταερίου παρουσιάζουν το βιβλίο Το μπλε είναι φέτος στη μόδα του μεγάλου γάλλου διανοητή Ρολάν Μπάρτ, στο INNOVATHENS, τον Κόμβο Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας της Τεχνόπολης Δήμου Αθηναίων.

Για το βιβλίο θα μιλήσουν οι:

• Διονύσης Καββαθάς, Επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας και Αισθητικής των Μέσων, Πάντειο Πανεπιστήμιο
• Τίνα Μανδηλαρά, Δημοσιογράφος
• Βασίλης Πατσογιάννης, Μεταφραστής

Θα ακολουθήσει συζήτηση και κρασί στο Industrial Gas Museum Shop.

Λίγα λόγια για το βιβλίο

Τα κείμενα του βιβλίου μαρτυρούν έναν δεκάχρονο και πλέον (1957-1969) σταθερό προβληματισμό του Ρολάν Μπαρτ για το ένδυμα, γι’ αυτό το, όπως πίστευε, ολικό κοινωνικό φαινόμενο. Προβληματισμός που θα κορυφωθεί, άλλωστε, με τη λαμπρή σημειολογική ανάλυση του βιβλίου του Το σύστημα της μόδας (1967). Εκκινώντας από το όραμα του Σωσσύρ για μια ολική επιστήμη των σημείων, ο συγγραφέας οδηγείται πέρα από την παραδοσιακή ιστοριογραφία του ενδύματος (με τις λεπτομερείς απογραφές πολύτιμων ρούχων του παρελθόντος ή τη συσχέτισή τους με το «πνεύμα της εποχής»), και εφαρμόζει με τόλμη σκαπανέα τις κατακτήσεις της γλωσσολογίας στη μελέτη του ενδύματος. Μας προτρέπει να δούμε την ενδυμασία όχι ως μία αέναη ανανέωση αλλά ως ένα σύστημα που διέπεται από βαθύτατη κανονικότητα. Αυτή η εσωτερική περιπέτεια των μορφών του ενδύματος πρέπει να μελετηθεί, πριν να συσχετιστεί με οποιοδήποτε ιστορικό γεγονός. Διότι το ένδυμα, πέρα από την καθαρά πρακτική και καλλωπιστική του λειτουργία, επιτελεί προπάντων ως σύστημα μια σημασιοδοτική λειτουργία. Για την καλύτερη επεξήγησή της θα οριστούν θεωρητικά από τον συγγραφέα έννοιες όπως δανδισμός, λεπτομέρεια, μόδα, σικ, διάκριση, γούστο.

«Η Μόδα είναι, ουσιαστικά, συλλογική μίμηση μιας κανονικής καινοτομίας. Aκόμη κι όταν χρησιμοποιεί ως άλλοθι την έκφραση της ατομικότητας, ή, όπως λένε σήμερα, της «προσωπικότητας», είναι, βασικά, ένα μαζικό φαινόμενο, ιδιαίτερα προσφιλές στους κοινωνιολόγους, εφόσον ανακαλύπτουν σ’ αυτό το προνομιακό παράδειγμα μιας διαυγούς διαλεκτικής μεταξύ του ατόμου και της συλλογικότητας. […] Η Μόδα είναι ένας θεσμός, και κανείς δεν μπορεί να πιστέψει σήμερα ότι παράγει διάκριση: μόνο το ντεμοντέ είναι μια έννοια που παράγει διάκριση. Mε άλλα λόγια, από μαζική σκοπιά, η Μόδα γίνεται πάντα αντιληπτή μόνο μέσα από το αντίθετό της: η Μόδα είναι η υγεία, είναι η ηθική, και το ντεμοντέ είναι απλώς η ασθένεια ή η διαστροφή της».

Roland Barthes

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο Ρολάν Μπαρτ γεννήθηκε στην Μπαγιόν της Γαλλίας το 1915. Το 1924 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου φοίτησε στα λύκεια Montaigne και Louis-Le-Grand. Κατά το διάστημα 1935-1939 φοίτησε στη Σορβόννη, όπου πήρε το δίπλωμα της Κλασικής Φιλολογίας. Για μικρό διάστημα δίδαξε στο Πανεπιστήμιο του Βουκουρεστίου και στην Αίγυπτο (Πανεπιστήμιο της Αλεξάνδρειας). Διετέλεσε υπεύθυνος ερευνών στο C.N.R.S. καθώς και διευθυντής -από το 1962- ενός σεμιναρίου κοινωνιολογίας στο τμήμα Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών της Ècole Pratique.

Το έργο του, εμπνευσμένο από τη γλωσσολογία των Σωσσύρ και Μπλούμφηλντ και από τη δομική ανθρωπολογία, η οποία επηρεάστηκε αργότερα από την ψυχανάλυση του Λακάν, αρχίζει απο το Βαθμός μηδέν της γραφής (1953), μία μελέτη των σχέσεων λογοτεχνίας και εξουσίας.

Η ιδέα μιας ουδέτερης γλώσσας, αποκομμένης από τις νοθεύσεις του κοινωνικού πλαισίου, υπάρχει ως και στο εναρκτήριο μάθημά του στην έδρα Σημειολογίας του Κολλεγίου της Γαλλίας (1977), και δεσπόζει στην ανάλυση των χαρακτηριστικών και των μύθων της σύγχρονης κοινωνίας (Μυθολογίες [1957], Το σύστημα της μόδας [1967]), στην επεξεργασία των όρων μιας επιστήμης της λογοτεχνίας (Για τον Ρακίνα [1963], Κριτική και αλήθεια [1966], στις έννοιες του γραφόμενου (scriptable) και του αναγνώσιμου (lisible) (S/Z [1970]), στην ποητική του ελεύθερου σημείου (Η επικράτεια των σημείων [1970]) και στην αφομοίωση μιας ρητορικής του έργου με την εφεύρεση ενός πλήρους γλωσσικού ιδιώματος και ενός αυτόνομου σύμπαντος (Σαντ, Φουριέ, Λογιόλα [1971], Η απόλαυση του κειμένου [1973]).

Όλες αυτές τις προσκτήσεις ο Mπαρτ τις ανασυνθέτει με αναφορές στο σώμα και την επιθυμία, ενώ το Ο Ρολάν Μπαρτ από τον Ρολάν Μπαρτ (1975) συγκροτεί μια αρχαιολογία της ολόψυχης αφιέρωσης στην κριτική. Τα Αποσπάσματα ενός ερωτικού λόγου (1977) προσεγγίζουν μια θεωρία του συνομιλισιακού (conversationnel), ενώ ο Φωτεινός θάλαμος (1980) επιζητεί, μέσω της μελέτης της φωτογραφίας, να προσδιορίσει μια νέα σχέση ανάμεσα στον χώρο και τον χρόνο.

Ο Ρολάν Μπαρτ, ένας από τους μεγαλύτερους διανοητές της εποχής μας, θα βρει τραγικό θάνατο το 1980 σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Η αξιολόγηση του έργου του σήμερα τον τοποθετεί σε μια ξεχωριστή θέση στο χώρο της κοινωνιολογικής κριτικής, της σημειολογίας, του Λόγου και –γιατί όχι– της μόδας.