Η καταγραφή μιας τόσο σημαντικής ιστορικής περιόδου με έναν ήπιο, μυθιστορηματικό τόνο, συγκρατημένο, χωρίς εξάρσεις συναισθηματικές και αφορισμούς είναι το πρώτο πράγμα που επισημαίνει ο αναγνώστης αυτού του βιβλίου και το στοιχείο αυτό είναι παράλληλα ο γοητευτικός τρόπος που χρησιμοποιεί ο Γκάιλς Μίλτον για να κρατήσει αμείωτο το αναγνωστικό ενδιαφέρον.
Ο δεύτερος παράγοντας που καθιστά αξιοδιάβαστο αυτό το βιβλίο είναι το γεγονός πως είναι γραμμένο έτσι ώστε να φωτίζει άγνωστες ιστορικές στιγμές που αφορούν όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές αυτής της τεράστιας καταστροφής, χωρίς καμιά διάθεση εκ μέρους του συγγραφέα να ωραιοποιήσει οτιδήποτε.
Ο Μίλτον έχει χωρίσει σε τρία βασικά μέρη το βιβλίο του. Στο πρώτο μέρος μας παρουσιάζει τον τόπο, τον «παράδεισο» μιας ολόκληρης εποχής. Αποκαλύπτει τη Μεγάλη Ιδέα και τον ρόλο των εχθρικών συμμάχων για να περάσει στο δεύτερο μέρος, το οποίο τιτλοφορείται: «Ερπετά στον Παράδεισο» για να μιλήσει για το πώς στήθηκε ο μηχανισμός που θα οδηγήσει στον «Χαμένο παράδεισο», το τρίτο και μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου.
Σε όλο το βιβλίο όμως στήνει τον αφηγηματικό του κόσμο παρουσιάζοντας στιγμές από τη ζωή μιας πόλης μεγαλειώδους σημασίας. Η λεβαντίνικη κοινότητα, οι Έλληνες, οι Τούρκοι, ο Βενιζέλος και ο Κεμάλ, τα γεγονότα που οδήγησαν στην απώλεια του παραδείσου, οι ιστορικές συνθήκες και συγκυρίες και ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι επιβίωναν σε έναν πολυεθνοτικό κόσμο, οι ψευδαισθήσεις και οι επιπτώσεις τους γίνονται το πλαίσιο μέσα στο οποίο ο αναγνώστης θα πληροφορηθεί για τη ζωή εκείνης της περιόδου στη Σμύρνη, θα μάθει για τις συνοικίες και τους κατοίκους της, θα μυρίσει το ανατολίτικο άρωμά της και θα «επισκεφθεί» τις γειτονιές της.
ΜΗΝ ΧΑΣΕΙΣ!
Στο τρίτο μέρος του βιβλίου όμως ο αναγνώστης θα νιώσει τα περιγραφόμενα γεγονότα σαν να τα βιώνει ο ίδιος. Είναι συγκλονιστικός ο τρόπος με τον οποίο ο Μίλτον περιγράφει τις μαρτυρίες για όλα όσα συνέβησαν την ταραγμένη εκείνη περίοδο του Σεπτέμβρη του 1922 και συγκεκριμένα από τις 6-30 Σεπτεμβρίου.
Ακόμα και όσοι αναγνώστες έχουν πιθανώς βαρεθεί να διαβάζουν για την καταστροφή της Σμύρνης– μια και αποτελεί αγαπημένο θέμα των Ελλήνων πεζογράφων τα τελευταία χρόνια—θα συγκλονιστούν από την ωμότητα των πράξεων, θα συναισθανθούν το μέγεθος ενός καλά οργανωμένου σχεδίου πυρπόλησης της Σμύρνης, θα περπατήσουν στην καμένη προκυμαία, θα ανατριχιάσουν με την αδιαφορία των μεγάλων δυνάμεων και θα βιώσουν τον τρόμο και την τραγικότητα της απόγνωσης των ανθρώπων που είδαν τη ζωή τους να ματαιώνεται με τον πλέον ηχηρό τρόπο.
Ο Μίλτον όμως ακόμα και σε αυτό το σημείο κατορθώνει να παρουσιάσει τα γεγονότα από μια αποστασιοποιημένη θέση. Δεν τοποθετείται ο ίδιος σε ιστορικά μετερίζια αλλά καταγράφει σαν σε ένα ντοκυμαντέρ όλα όσα βίωσαν οι άνθρωποι εκεί, όλα όσα δημιούργησαν την απώλεια και το τέλος των μεγάλων Ιδεών, όλα όσα ταπείνωσαν έναν ολόκληρο πολιτισμό και οδήγησαν στον αφανισμό του.
Ένα ταξίδι στον κόσμο της ιστορικής πραγματικότητας που αξίζει να διαβαστεί από όλους όσοι ενδιαφέρονται να εντρυφήσουν σε ένα κομμάτι της Ιστορίας τόσο συνταρακτικό.
Διαβάστε επίσης:
Δύο βιβλία αφιερωμένα στην καταστροφή της Σμύρνης από τις Εκδόσεις Μίνωας