Το χαμόγελο του νεκρού και άλλες παράξενες ιστορίες: Κριτική βιβλίου

“Περιβαλλόμαστε, παρασυρόμαστε και επηρεαζόμαστε από όντα με φύση εντελώς διαφορετική από τη δική μας” γράφει ο Φρέντρικ Μάρυατ στην ιστορία του με τίτλο “Ο λευκός λύκος των βουνών του Χαρτζ”. Οι ιστορίες που παρουσιάζονται σε αυτή τη συλλογή διηγημάτων είναι όλες ποτισμένες με την αρχετυπική μορφή ενός φανταστικού όντος ή μιας ανεξήγητης μορφής που κυριεύει τον άνθρωπο από τις απαρχές της φύσης του και του δημιουργεί αναταραχή. Είναι εκείνο το γονίδιο που κατοικεί εντός της φύσης του ανθρώπου, εκείνου του μυστηριώδους μικροβίου που του προκαλούν οντότητες που αδυνατεί να ερμηνεύσει την παρουσία τους ή να αποκρούσει όταν του χτυπούν την πόρτα στα όνειρα και περισσότερο στους εφιάλτες του. Είναι μορφές σαν τον Οξαποδώ του Γκόγκολ ή την μούμια στο “Έκθεμα 249” που του θυμίζουν την ευθραυστότητα και την ασημαντότητά του, είναι εξωπραγματικές παρουσίες/σκιές που τον τρομάζουν στην ιδέα πως τον κατατρέχουν. Αυτοί οι δαίμονες τον καθιστούν ευάλωτο και αιχμαλωτίζουν τις ήρεμες στιγμές του όταν αποφασίσει να ταράξει τα νερά της ύπαρξής τους και να αναμετρηθεί μαζί τους σαν ίσος προς ίσο.

Ατελείωτο κυνηγητό

Σκοτεινές δυνάμεις κάθε είδους κυνηγούν δίχως τέλος τους πρωταγωνιστές των διηγημάτων, έρχονται απρόσκλητες και με επιμονή επιτίθενται με ορμή και δίχως δεύτερες σκέψεις. Οι συγγραφείς βασισμένοι σε θρύλους ή σε επινοημένα γεγονότα ουσιαστικά εκφράζουν αυτό που πολλοί δεν τολμούν να ξεστομίσουν, πως είναι υποχείρια των προσωπικών αγωνιών τους για το τι υπάρχει πέρα από τη ζωή που όλοι ποθούμε να γνωρίσουμε. Σίγουρα, οι συγγραφείς επιστρατεύουν πολλές φορές μια δόση υπερβολής για να ντύσουν τις ιστορίες τους και να προκαλέσουν το αίσθημα του αναγνώστη αλλά είναι ο τρόπος με τον οποίο αφηγούνται τις ιστορίες και τις περίεργες υποθέσεις που αιχμαλωτίζουν τη σκέψη μας. Γράφει χαρακτηριστικά ο Άρθουρ Κόναν Ντόυλ: “Όμως η λογική δεν περισσεύει στους ανθρώπους και η φύση κάνει περίεργα παιχνίδια. Ποιος μπορεί να βάλει όριο σε όσα σκοτεινά πράγματα μπορεί να ανακαλύψουν εκείνοι που τα αναζητούν;”. Ο άνθρωπος από κατασκευής του αναζητά το επέκεινα, σαγηνεύεται από το αλλόκοτο, το μεταφυσικό και το παράξενο και δημιουργεί τρομακτικά παραμύθια μέσα στο μυαλό του μήπως και προσεγγίσει το παράλογο.

Με όχημα το κακό

Οι εκκεντρικές και απόκοσμες ιστορίες για να εξηγήσει το φαινόμενο του παραλόγου μοιάζει να είναι μία διέξοδος για τους συγγραφείς, οι οποίοι εμπνέονται τις ιστορίες από παραδόσεις και αφηγήσεις. Είτε καταγράφουν αληθοφανείς καταστάσεις είτε φαντάζονται, οι συγγραφείς ανάμεσα στους οποίους ο Κόναν Ντόυλ, ο Γκόγκολ αλλά και λιγότεροι γνωστοί όπως ο Κρώφορντ και ο Τζέικομπ μιλούν για μορφές από τις οποίες οι ήρωές τους δεν μπορούν να γλιτώσουν ή να αντιμετωπίσουν. Στο “Χαμόγελο του νεκρού” για παράδειγμα το κακό δεν αποδιώχνεται και η κατάρα του μυστικού που συντροφεύει το νεκρό είναι τόσο θεμελιωμένη που οι ζωντανοί που μένουν πίσω αδυνατούν να το εξολοθρεύσουν αλλά καθίστανται ατελείωτα θύματά του. Η μορφή του Χιου Όκραμ ίπταται σαν σύννεφο πάνω από τις ζωές του γιου του και της γυναίκας του Έβελιν, ο κόσμος τους γίνεται ένας μόνιμος εφιάλτης και οι ίδιοι βασανίζονται. “Μα η στριγγλιά που ήρθε σαν απάντηση  στη δική της ήταν γεμάτη φόβο από ένα βασανισμένο κορμί που αρνιέται να το εγκαταλείψει η ψυχή εξαιτίας της ντροπής που νιώθει για τα θανάσιμα αμαρτήματά του, έστω κι αν οι δαίμονες παλεύουν πάνω στο κουφάρι του, γυρεύοντας καθένας το δικό του μερτικό”.

Σε παραπλήσιο ύφος και η ιστορία του Φρέντρικ Μάρυατ με τίτλο “Ο λευκός λύκος των βουνών του Χαρτζ” που παραπέμπει σε μυθικές οντότητες όμοιες με εκείνες των Αιγυπτιακών θεοτήτων. Στα βουνά του Χαρτζ κάπου στην Τρανσυλβανία κατοικούν πνεύματα απέναντι στα οποία ο άνθρωπος  εξουθενώνεται ψυχικά και σωματικά, καθίσταται έρμαιό τους και κάθε αθέτηση λόγων από μέρους του ξυπνά σε αυτά όρους εκδίκησης. Η γυναίκα με την μορφή λευκού λύκου εξουσιάζει και παρασέρνει στο διάβα της την οικογένεια σκορπώντας θανατικό και δυστυχία στους κόλπους αυτών που τόλμησαν να τα βάλουν μαζί της. “Φορούσε το λευκό νυχτικό της και το φεγγάρι έριχνε τις ασημένιες ακτίνες του πάνω της. Έσκαβε με τα χέρια και πετούσε τις πέτρες μακριά πίσω της με την αγριότητα θηρίου” θα γράψει ο συγγραφέας για να δώσει στον αναγνώστη την γεύση της βαναυσότητας ενός πνεύματος που αψηφά τον πόνο που θα προκαλέσει. Αυτή η κυριαρχία και η επιβολή της τάξης των δαιμόνιων πλασμάτων επισκιάζει κάθε διήγημα αυτής της συλλογής με τέτοιον τρόπο που η υποταγή του ανθρώπου στους νόμους της μεταφυσικής είναι ο απόλυτος μονόδρομος. Ο αναγνώστης παρακολουθεί τα δρώμενα, στριμώχνεται και αδημονεί και βέβαια αν διαβάζει τη νύχτα ενδεχομένως να αντιληφθεί με κάποιον τρόπο την απρόσμενη επίσκεψή τους.

Αποσπάσματα

“Οι δυνάμεις του σκότους είναι προσκολλημένες πάνω μας, όπως λέγεται, μέρα και νύχτα, σαν νυχτερίδες πάνω σε γέρικο δέντρο. Αν δεν έχουμε μεγαλύτερη εμπειρία μαζί τους, αυτό οφείλεται απλώς στο γεγονός ότι ελάχιστοι εξασκούν τα σκοτεινότερα είδη μαγείας”. Από το διήγημα Οι Μάγοι

“Ξέρω πως υπάρχουν πολλοί που παριστάνουν τους σοφούς στις αυλές των βασιλιάδων και που μπορούν ακόμα να διαβάζουν επίσημα έγγραφα, αλλά αν τους βάλεις στο χέρι ένα απλό προσευχητάρι, δεν μπορούν να ξεχωρίσουν ούτε το πρώτο γράμμα του και χαμογελούν δήθεν με περιφρόνηση” Από το διήγημα Παραμονή του Αΐ-Γιαννιού.

Διαβάστε επίσης:

Το χαμόγελο του νεκρού και άλλες παράξενες ιστορίες – Συλλογικό