Χαρακτική: Μια ιδιαίτερη τέχνη. Μιχάλης Αρφαράς

Η Χαρακτική είναι μία καλλιτεχνική έκφραση στην οποία συμμετέχουν με όλες τις δυνάμεις τους το πνεύμα και το χέρι, η έμπνευση και η μαστοριά. Γι’ αυτό το τελικό καλλιτεχνικό προϊόν είναι τόσο ευαίσθητο στις ραγδαίες εξελίξεις της τέχνης και της τεχνολογίας…

Ο όρος Χαρακτικό έχει ξεπεράσει σήμερα την κυριολεκτική σημασία του και περιλαμβάνει κάθε πρωτότυπο έντυπο καλλιτεχνικό έργο, τυπωμένο από μήτρες  που δημιουργεί ο ίδιος ο καλλιτέχνης.

Στην καλλιτεχνική ξυλογραφία (Υψιτυπία) και χαλκογραφία (Βαθυτυπία) υπήρχε πράγματι χάραξη με εργαλεία ή οξέα. Ήδη όμως η λιθογραφία (Επιπεδοτυπία) άρχισε με την εμφάνισή της να εισάγει αλλαγές στην αντίληψη της χαρακτικής, τις οποίες συνέχισε η μεταξοτυπία (Διατυπία).

Οι υψιτυπικά τυπωμένες εικόνες, ανεξάρτητα αν προέρχονται από μήτρες λινολαίου (Λινογραφία) η ξύλου (ξυλογραφία), είναι ελαφρά ανάγλυφες και έχουν διαφυλάξει, ιδιαίτερα έντονα, τα χαρακτηριστικά της χάραξης από το μαχαίρι και τη γούζα του καλλιτέχνη.

Η βαθυτυπία χαρακτηρίζεται από την δυνατότητα χάραξης σε χάλκινες (Χαλκογραφία) η άλλες χαράξιμες πλάκες, των οποίων η εκτύπωση έχει σαν αποτέλεσμα την αναπαραγωγή λεπτών γραμμικών σχεδίων (οξυγραφία) και ευαίσθητων γκρίζων τόνων (ακουατίντα).

Η λιθογραφία (Επιπεδοτυπία) είναι η κατ’ εξοχήν σχεδιαστική τεχνική. Εδώ ο καλλιτέχνης σχεδιάζει στην λεία επιφάνεια μίας ειδικής πέτρας. Με την λιθογραφία δημιουργούνται έντυπα σχέδια που ξεχωρίζουν για τον παστέλ χαρακτήρα τους. Τυπώματα που φέρουν μνήμες από σχέδια με μελάνη είναι επίσης χαρακτηριστικά για την λιθογραφία.

Η μεταξοτυπία (Διατυπία)  είναι η τεχνική που αποδίδει μεγάλες, πλακάτες, έντονα χρωματικές επιφάνειες. Η δυνατότητα εκτύπωσης φωτογραφικών στοιχείων με την μέθοδο της μεταξοτυπίας, προσθέτει ένα νέο πεδίο εικαστικής έκφρασης στις προϋπάρχουσες ικανότητες της χαρακτικής δημιουργίας.

Αν αυτά συνέβαιναν στην εποχή των παραδοσιακών τεχνικών, φαντασθείτε τι συμβαίνει σήμερα, στην εποχή των ηλεκτρονικών υπολογιστών με τις πρωτοποριακές εκτυπωτικές  δυνατότητες τους. Ορισμένες αξίες όμως είναι διαχρονικές και αχειραγώγητες από τις τεχνολογικές εξελίξεις. Βεβαίως, το μέσο ορίζει την καλλιτεχνική έκφραση. Αυτό άλλωστε έκανε η λιθογραφία, η οποία εμφάνισε πιο ζωγραφική τη ματιά των χαρακτών, αλλά και η μεταξοτυπία, η οποία παρουσίασε πολύχρωμη την έμπνευσή τους.

Οι ηλεκτρονικές μέθοδοι  πιστεύω θα εμπλουτίσουν και αυτές με την σειρά τους την χαρακτική εικόνα μέσα από τις πολυδιάστατες εκφραστικές δυνατότητες που διαθέτουν. Όμως τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει τον δημιουργό και την έμπνευσή του. Η συμμετοχή του στο δημιουργικό γίγνεσθαι αποτελεί το μέτρο που καθορίζει το βαθμό αυθεντικότητας του έργου του. Σε αυτή τη βάση στηρίζεται και κτίζεται η καλλιτεχνική αξία του έργου.

Ο όρος Χαρακτικό παραπέμπει σήμερα στην έντυπη εικαστική εικόνα, την οποία εμπνεύσθηκε και τύπωσε ο καλλιτέχνης από εκτυπώσιμες μήτρες που δημιούργησε ο ίδιος. Το χαρακτικό παραμένει αυθεντικό και όταν τυπώνεται σε ειδικευμένα εργαστήρια με την άμεση επίβλεψη  και συνεργασία του καλλιτέχνη.

Info:

Ο Μιχάλης Αρφαράς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1954. Σπούδασε στην Κρατική Ανωτάτη Σχολή Εικαστικών Τεχνών Braunschweig στη Γερμανία. Το 1980 πήρε βραβείο χαρακτικής της Κάτω Σαξωνίας και το 1988 το βραβείο AICA Ευρώπης. Από το 2006 είναι καθηγητής και διευθυντής του τομέα «Χαρακτική» στην Α.Σ.Κ.Τ. της Αθήνας. Έχει παρουσιάσει το έργο του με ατομικές εκθέσεις σε γκαλερί και μουσεία στην Ευρώπη και την Ελλάδα, και έχει συμμετάσχει στις διεθνείς μπιενάλε χαρακτικής και φεστιβάλ πειραματικού κινηματογράφου.